ज्योतिषशास्त्र आणि धार्मिक मान्यतांमध्ये शिक्षेचा अधिकारी मानल्या गेलेल्या शनिदेवाबद्दल असे म्हटले जाते की, ज्याच्याकडे शनीची तिरकी नजर असेल तो त्याच्या प्रकोपापासून वाचू शकत नाही. खुद्द देवाधिदेव महादेवही त्यांच्या क्रोधापासून वाचू शकले नाहीत. चला जाणून घेऊया काय आहे ही शनिदेव आणि महादेवाची कथा आणि शनिदेवाला शिक्षेस पात्र कोणी बनवले.
भगवान शिवाकडून मिळालेली ही शक्ती
हिंदू धर्मग्रंथ आणि धर्मग्रंथांमध्ये भगवान शिवाचे वर्णन शनिदेवाचे गुरु म्हणून केले गेले आहे आणि शनिदेवाला न्याय देण्याची आणि कोणालाही शिक्षा करण्याची शक्ती केवळ भगवान शिवाच्या आशीर्वादाने प्राप्त झाली आहे, म्हणजे , शनिदेव कुणालाही आपले आशीर्वाद देऊ शकतात.त्यांच्या कर्मानुसार फळ देतात. तो पाप्यांना शिक्षा करतो आणि जे चांगले कर्म करतात त्यांना आनंदी राहण्यासाठी आशीर्वाद देतात. देव असो वा दानव, मनुष्य असो वा प्राणी, शनिदेवाच्या नजरेपासून कोणीही सुटू शकत नाही.
अशा प्रकारे शनिदेव शिवाचे शिष्य झाले.
शास्त्रानुसार सूर्यदेव आणि देवी छाया यांचा पुत्र शनिदेव यांना क्रूर ग्रह म्हटले गेले आहे, शनिदेव बालपणी खूप अहंकारी होते आणि त्यांच्या अहंकाराने नाराज होऊन पिता सूर्यदेव यांनी भगवान शंकराला आपला मुलगा शनिला योग्य मार्ग दाखवण्यास सांगितले. भगवान शिवाच्या लाख समजवल्यानंतरही शनिदेवाच्या उद्धटपणात कोणताही बदल झाला नाही. त्यामुळे एके दिवशी शिवाने शनिदेवाला धडा शिकवण्यासाठी त्यांच्यावर हल्ला केला, त्यामुळे शनिदेव बेशुद्ध झाले. त्यानंतर पिता सूर्यदेव यांच्या सांगण्यावरून शिवाने शनिदेवाची बेशुद्धी मोडून शनिदेवांना आपला शिष्य बनवले आणि तेव्हापासून ते भगवान शंकरांना न्याय आणि दंडाच्या कामात सहकार्य करू लागले.
कोकिला वनाची कथा
पौराणिक कथेनुसार, एके दिवशी शनिदेव आपले गुरू भगवान भोलेनाथ यांना कैलास पर्वतावर भेटल्यानंतर म्हणाले - भगवान, उद्या मी तुझ्या राशीत प्रवेश करणार आहे, म्हणजेच माझी वक्र दृष्टी तुझ्यावर पडणार आहे. हे ऐकून शिव चकित झाले आणि शनिदेवाला म्हणाले की तुझी वक्रदृष्टी माझ्यावर किती काळ राहील?
शनिदेवाने शिवाला सांगितले की उद्या माझी वक्र दृष्टी तीन तास तुझ्यावर राहील. दुसर्‍या दिवशी सकाळी शिवाला वाटले की आज शनिदेवाची दृष्टी माझ्यावर पडणार आहे, त्यामुळे मला असे काहीतरी करावे लागेल की या दिवशी शनि मला पाहू शकणार नाही? मग शिव काहीतरी विचार करून मृत्यूच्या जगात म्हणजेच पृथ्वीत प्रकट झाले आणि हत्तीच्या वेशात कोकिलाच्या जंगलात फिरू लागले. आजही कोकिला जंगलात शनिदेवाचे प्रसिद्ध मंदिर असून तेथे हजारो भाविक दर्शनासाठी येतात.
भोलेनाथ हत्तीचे रूप धारण करून, पृथ्वीवर भटकत शिव कैलास पर्वतावर परतले, तेव्हा संध्याकाळ झाली तेव्हा भगवान शिवाने विचार केला की आता शनि माझ्या राशीतून जाणार आहे, म्हणून आता मी माझ्या वास्तविक रूपात परत यावे. कैलासावर चालावे. त्याचे खरे रूप धारण करून जेव्हा ते कैलास पर्वतावर परतले तेव्हा भोलेनाथ प्रसन्न मुद्रेत आले, शनिदेव तेथे आधीच त्यांची वाट पाहत होते.
शनिदेवाला पाहून शिव म्हणाले, हे शनिदेव! बघ, तुझ्या वक्रदृष्टीचा माझ्यावर काहीही परिणाम झाला नाही आणि आज दिवसभर मी तुझ्यापासून वाचलो. भोलेनाथांचे बोलणे ऐकून शनिदेव हसले आणि म्हणाले-भगवान! माझ्या दृष्टीकोनातून कोणताही देव किंवा दानव जिवंत राहिलेला नाही. तुझ्यावरही आज दिवसभर माझ्या वक्रतेचा परिणाम झाला होता.
अशा प्रकारे शनीला न्यायदंडाधिकारी पद मिळाले,
शिवाने आश्चर्याने शनीला विचारले की हे कसे शक्य आहे? मी तुला भेटलोही नाही, त्यामुळे वक्रतेचा प्रश्नच नाही? शनिदेव कृपापूर्वक हसले आणि शिवाला म्हणाले, हे भगवान, माझ्या वक्र दृष्टीमुळे आज दिवसभर तुला देव-योनीतून पशुयोनीत जावे लागले, अशा प्रकारे तू माझ्या वक्रतेचे पात्र झालास.
हे ऐकून भोलेनाथांनी शनिदेवावर प्रसन्न होऊन त्यांना मिठी मारली आणि संपूर्ण कैलास पर्वत शनिदेवाच्या जयघोषाने गुंजू लागला. अशा प्रकारे शनिदेवाच्या चतुराईने प्रभावित होऊन शिवाने त्यांची न्यायदंडाधिकारी म्हणून नियुक्ती केली. तेव्हापासून असे मानले जाते की शनिदेवाकडे प्रत्येक व्यक्तीच्या कर्माचा लेखाजोखा असतो आणि त्यानुसार ते सदेशती आणि धैय्याच्या रूपात शिक्षा देत असतात.