रावणाचा भाऊ कुंभकरण खरोखरच इंजिनिअर होता का?

Kumbhakarna in Ramayana उत्तर प्रदेशच्या राज्यपाल आनंदीबेन पटेल यांनी नुकत्याच झालेल्या दीक्षांत समारंभात सांगितले की, 'कुंभकरण सहा महिने झोपत असे आणि सहा महिने जागा राहत असे, हे आमच्यासमोर ठेवण्यात आले आहे. पण, हे चुकीचे आहे, कुंभकरण हा एक तांत्रिक तज्ञ होता, जो त्याच्या वर्कशॉपमध्ये सहा महिने गुप्तपणे वाद्ये बनवत असे. विमानाचा शोध राईट बंधूंनी नसून ऋषी भारद्वाज यांनी लावल्याचेही त्यांनी सांगितले. या संदर्भात, जाणून घ्या कुंभकरण खरोखरच एक अभियंता होता का? 

असे म्हणतात की रावणाचे सहा भाऊ होते ज्यांची नावे कुबेर, विभीषण, कुंभकरण, अहिरावण, खर आणि दुषण होती. खर, दुषण, कुंभिनी, अहिरावण आणि कुबेर हे रावणाचे खरे भाऊ-बहीण नव्हते. रावण, कुंभकरण, विभीषण आणि शूर्पणखा यांचा जन्म विश्वस्रावांची दुसरी पत्नी कैकशीपासून झाला. कुंभकरण सहा महिने झोपत नसल्याचा स्पष्ट उल्लेख कुठेही नाही. त्यांना ब्रह्मदेवाकडून सहा महिने निद्राचे वरदान मिळाले होते. मात्र, कुंभकरण आणि त्याची पत्नी या दोघांनाही वाद्ये बनवण्यात रस होता, असे नक्कीच आढळते.

1. कुंभकर्णाची पत्नी: कुंभकर्णाची पत्नी वरोचनाची कन्या वज्रज्वाला होती. त्याच्या दुसऱ्या पत्नीचे नाव कर्कती होते. कुंभकर्णाचा विवाह कुंभपूरच्या महोदर नावाच्या राजाची कन्या तडितमाला हिच्याशीही झाला होता. कुंभकर्णाला मूलकासुर नावाचा मुलगा होता ज्याचा वध माता सीतेने केला होता. दुसऱ्याचे नाव भीम होते. या भीमामुळेच भीमाशंकर नावाच्या ज्योतिर्लिंगाची स्थापना झाली असे म्हणतात.

2. शोधक कुंभकर्ण? असे म्हणतात की रावणाच्या सैन्यात अनेक शास्त्रज्ञ होते ज्यांनी शस्त्रे आणि उपकरणे बनवली. जसे शुक्राचार्य भार्गव, शंबुक आणि कुंभकर्ण आणि वज्रज्वाला. रामायणाव्यतिरिक्त इतर ग्रंथांनुसार रावणाची गुप्त प्रयोगशाळा होती. कुंभकर्ण त्याची पत्नी वज्रज्वालासह त्या प्रयोगशाळेत विविध प्रकारची शस्त्रे आणि उपकरणे बनवण्यात व्यस्त होता, त्यामुळे त्याला खाण्यापिण्याचा विचारही करता येत नव्हता. 'ग्रेट इंडियन' या पुस्तकात कुंभकर्णाच्या यंत्र मानव कलेला 'जादूगार कला'चा दर्जा देण्यात आला आहे. रावणाची पत्नी धन्यामालिनीही या कलेत निपुण होती. 

3. एक दिवस सोडून संपूर्ण वर्षभर झोपणे: रावणाचा भाऊ कुंभकर्ण 6 महिन्यांनंतर एक दिवस जागे राहायचा आणि नंतर जेवण करून झोपायचा, कारण त्याने ब्रह्माजींना इंद्रासनाऐवजी निद्रासनाचे वरदान मागितले होते, अशीही एक मान्यता आहे. त्याचे शरीर मोठे होते.

4. कुंभकर्ण भरपूर खात असे: असे म्हणतात की कुंभकर्णाने जन्मताच अनेक लोकांना खाल्ले होते. त्यामुळे सर्व लोक घाबरले आणि इंद्राकडे मदत मागू लागले. त्यानंतर इंद्र आणि कुंभकर्णामध्ये युद्ध झाले पण कुंभकर्णाने इंद्राचा पराभव केला.

5. कुंभकर्णाचा मृत्यू: युद्धाच्या वेळी कुंभकर्ण कसा तरी जागा झाला होता. युद्धात कुंभकर्णाने आपल्या विशाल शरीराने वानरांवर हल्ला करण्यास सुरुवात केली, यामुळे रामाच्या सैन्यात खळबळ उडाली. सैन्याचे मनोबल वाढवण्यासाठी रामाने कुंभकर्णाला युद्धासाठी आव्हान दिले आणि कुंभकर्णाने प्रभू रामाच्या हातून हौतात्म्य पत्करले. त्याचा मृतदेह पडल्यामुळे लंकेचे बाह्यद्वार आणि तटबंदी कोसळली.