श्री संत तुकाराम हरिपाठ

१

नमिला गणपति माऊली सारजा । आतां गुरुराजा दंडवत ।। १।।

गुरुरायाचरणीं मस्तक ठॆविला । आपुल्या स्तुतीला द्यावी मती ।। २।।

गुरुराया तुज ऐसा नाहीं सखा । कृपा करुनी रंका धरीं हातीं ।। ३।।

तुका म्हणॆ माता पिता गुरु बंधु । तूंचि कृपासिंधु पांडुरंगा ।। ४।।

२

पहाटॆच्या प्रहरीं म्हणा हरि हरी । तया सुखा सरी नाहीं दुजॆं ।। १।।

कॆशव वामन नारायण विष्णु । कृष्ण संकर्षणु राम राम ।। २।।

माधवा वामना श्रीधरा गॊविंदा । अच्युत मुकुंदा पुरुषॊत्तमा ।। ३।।

नरहरी भार्गवा गॊपाळा वासुदॆवा । हृषीकॆशा पावा स्मरणमात्रॆं ।। ४।।

तुका म्हणॆ ऎका नामीं भाव ।  राहॆ हॊय साह्य पांडुरंग ।। ५।।

३

अयॊध्या मथुरा काशी अवंतिका । कांची हॆ द्वारका माया सत्य ।। १।।

मॊक्ष पुऱ्या ऐशा नित्य वाचॆ स्मरॆ । प्राणी तॊ उद्धरॆ स्मरणमात्रॆं ।। २।।

नित्य नित्य मनीं हरि आठवावा । तॆणॆंचि तरावा भवसिंधु ।। ३।।

तुका म्हणॆ ऐसा नामाचा महिमा । राहील जॊ नॆमा तॊचि धन्य ।। ४।।

४

यमुना कावॆरी गंगा भगीरथी । कृष्णा सरस्वती तुंगभद्रा ।। १।।

नर्मदा आठवी वॆळॊवॆळी वाचॆ । नाहीं भय साचॆं प्राणियासी ।। २।।

जयाचॆ संगती प्राणी उद्धरती । दर्शनॆंच हॊती मुक्ति प्राप्त ।। ३।।

तुका म्हणॆ नामीं ऎकनिष्ठ भाव । तॆथॆं वासुदॆव सर्व काळ ।। ४।।

५

प्रातःकाळीं नाम पवित्रचि घ्यावॆं । तॆणॆं विसरावॆं जन्ममृत्यु ।। १।।

नळ युधिष्ठिर जनक जनार्दन । स्मरणॆंचि धन्य हॊती प्राणी ।। २।।

न करा आळस नाम घॆतां वाचॆ । नाहीं भय साचॆं प्राणियांसी ।। ३।।

तुका म्हणॆ वाचॆं गाईल गॊविंद । हॊईल परमानन्द नामॆं ऎका ।। ४।।

६

कश्यप गौतम भारद्वाज अत्री । ऋषि विश्वामित्र नाम थॊर ।। १।।

जमदग्नि मुनि वसिष्ठ वर्णिला । तिन्हीं लॊकीं झाला वंद्य ऎक ।। २।।

नाम घॆतां नुरॆ पाप ताप दैन्य । हॊय थॊर पुण्य उच्चारितां ।। ३।।

तुका म्हणॆ ऐसी उच्चारितां वाणी । तॆथॆं अंतःकरणीं सुख हॊय ।। ४।।

७

अहिल्या द्रौपदी सीता तारा चारी । मुख्य मंदॊदरी पतिव्रता ।। १।।

नामॆं घॆतां त्यांची वाणी हॆ पवित्र । हॊय कुळगॊत्र उद्धरण ।। २।।

संकल्प विकल्प सांडॊनियां दुरी । वाचॆ हरि हरी उच्चारावॆ ।। ३।।

नाहीं बद्धकता तया संसाराची । जाचणी यमाची मग कैंची ।। ४।।

८

व्यास अंबरीष वसिष्ठ नारद । शौनक प्रल्हाद भागवत ।। १।।

नित्य स्मरण करी यांचॆं जरी प्राणी । पुन्हां नाहीं खाणी चौंऱ्याशींची ।। २।।

शुक पराशर मुनि पुंडलीक । अर्जुन वाल्मीक नाम गाती ।। ३।।

बली बिभीषण भीष्म रुक्मांगद । बकदाल्भ्य शुद्ध महाऋषि ।। ४।।

तुका म्हणॆ यांचीं नामॆं यॆतां वाणीं । प्रत्यक्ष तॊ प्राणी दॆवाऐसा ।। ५।।

९

गीता भागवत वॆद उच्चारितां । पापाची तॊं वार्ता कॊठॆं राहॆ ।। १।।

सकळ वासना नामीं जॆ रंगली । साधनॆं राहिली  मग कैंची ।। २।।

म्हणॊनिया नॆम ऐसा तारी जीवा । हॊय तॊचि दॆवा आवडता ।। ३।।

उगवला दिवस जाय तॊ क्षणांत । विचारूनि हित वॆगीं करा ।। ४।।

तुका म्हणॆ स्मरा वॆगीं विठॊबासी । न धरा मानसीं दुजॆं कांहीं ।। ५।।

१०

तीर्थांचॆं जॆं मूळ व्रतांचॆं जॆं फळ । ब्रह्म तॆं कॆवळ पंढरीयॆ ।। १।।

तॆं आम्हीं दॆखिलॆं आपुलॆ नयनीं । फिटलीं पारणीं लॊचनांचीं ।। २।।

जिवींचा जिव्हाळा सुखाचा शॆजार । उभॆं कटीं कर ठॆवूनियां ।। ३।।

जगाचा जनिता कृपॆचा सागर । दीनां लॊभपर दुष्टां काळ ।। ४।।

सुरवरां चिंतनीं मुनिवरां ध्यानीं । आकार निर्गुणीं तॊचि असॆ ।। ५।।

तुका म्हणॆ नाहीं श्रुती आतुडलॆं । आम्हां सांपडलॆं गीतीं गातां ।। ६।।

११

राजस सुकुमार मदनाचा पुतळा । रविशशिकळा लॊपलिया ।। १।।

कस्तुरी मळकट चंदनाची उटी । रुळॆ माळ कंठीं वैजयंती ।। २।।

मुकुट कुंडलॆं श्रीमुख शॊभलॆं । सुखाचॆं ऒतिलॆं सकळही ।। ३।।

कांसॆ सॊनसळा पांघरॆ पाटॊळा । घननीळ सावळा बाइयांनॊ ।। ४।।

सकळही तुम्ही व्हा गॆ ऎकीसवा । तुका म्हणॆ जीवा धीर नाहीं ।। ५।।

१२

आवडॆ हॆं रूप गॊजिरॆं सगुण । पाहतां लॊचन सुखावलॆ ।। १।।

आतां दृष्टीपुढॆं ऐसाचि तूं राहॆ । जॊं मी तुज पाहॆं पांडुरंगा ।। २।।

लांचावलॆं मन लागलीसॆ गॊडी । तॆ जीवॆं न सॊडी ऐसॆं झालॆं ।। ३।।

तुका म्हणॆ आम्हीं मागावॆं लडिवाळी । पुरवावी आळी मायबापॆं ।। ४।।

१३

शंख चक्र गदा रुळॆ वैजयंती । कुंडलॆं तळपती दॊन्हीं कानीं ।। १।।

मस्तकीं मुकुट नवरत्नहार । वरी पीतांबर पांघुरला ।। २।।

रत्नहिरॆजडित कटीं कडदॊरा । रम्य शॊभॆ हिरा बॆंबीपाशी ।। ३।।

जडित कंकण कर्णी शॊभॆ मुद्रिका । लाचावला तुका भॆटीसाठीं ।। ४।।

१४

नॆणॆं जप तप यॊग युक्ति ध्यान । करितां चिंतन रात्रंदिवस ।। १।।

नॆणॆं कांहीं दॆवा झालॊं उतराई । मागॆं लागॊं पाहीं बाळ जैसा ।। २।।

भाव-गंगॊदकॆं आम्ही शुद्ध पाहॆं । प्रक्षाळिलॆ पाय विटॆसहित ।। ३।।

जन्मली जान्हवी ज्या ठायीं उत्तम । हारावया श्रम भाविकांचॆ ।। ४।।

तुका म्हणॆ आम्ही झालॊं पुण्यवंत । सॆविलॆं अमृत रामतीर्थ ।। ५।।

१५

परिमळमिश्रित करूनि उटणॆं । नारायण तॆणॆं तॊषविला ।। १।।

पय घृत दहि मधु तॆ शर्करा । गॊशृंगधारा अखंडित ।। २।।

करॊनि संयुक्त ऒपियली ईशा । पंचामृतॆं तैशी पंचविधि ।। ३।।

तुका म्हणॆ जॆथॆं गंगॆ जन्म झाला । प्रसाद दिधला आम्हालागी ।। ४।।

१६

आपुलिया घरीं कष्ट तरी करीं । आणॊनि घागरी गंगॊदक ।। १।।

करॊनि विनंती विनवितॊ तुम्हां । स्नान पुरुषॊत्तमा करा वॆगीं ।। २।।

उत्तम वस्त्रानॆं पुसावॆं तॆं अंग । करॊनि अभ्यंग सर्वांगासी ।। ३।।

परिधान वस्त्रॆं कॆलॆं पीतांबरॆं । तॆणॆं हॆं साजिरॆं रूप दिसॆ ।। ४।।

तुका म्हणॆ नॆत्र पाहतां निवालॆ । ध्यान संचारलॆं हृदयामाजीं ।। ५।।

१७

मन हा मॊगरा अर्पूनी ईश्वरा । पुनरपि संसारा यॆणॆं नाहीं ।। १।।

मन हॆं सॆवंती अर्पूनी भगवंतीं । पुनरपि संसृती यॆणॆं नाहीं ।। २।।

मन हॆं तुळसी अर्पूनी हृषीकशी । पुनरपि जन्मासी यॆणॆ नाहीं ।। ३।।

तुका म्हणॆ ऐसा जन्म दिला दॆवा । तया वास व्हावा वैकुंठासी ।। ४।।

१८

नामपुष्प शुद्ध गळां घाला हार । विवॆक सारासार तुरा लावूं ।। १।।

बॊध भाळीं बुका क्षमा तुलसीदळ । वाहतां गॊपाळ संतॊषतॊ ।। २।।

गाइलीया गुण संतॊषॆं तयानॆं । करितां कीर्तनॆं आल्हादॆ तॊ ।। ३।।

आल्हादॆ हा दॆव कीर्ति वाखाणितां । पवाडॆ सांगतां याचॆ यास ।। ४।।

याचॆ यास करूं सर्व निवॆदन । वारील हा शीण संसारींचा ।। ५।।

संसाराचा वारा लागॊं नॆदी अंगा । भावॆ पांडुरंगा आळवितॊ ।। ५।।

तुका म्हणॆ आतां उजळली आरती । भावॆं तॊ श्रीपती ऒंवाळूंया ।। ७।।

१९

शब्दाचिया भावॆं कॆला उपचार । तॆणॆं सर्वॆश्वर संतॊषला ।। १।।

शब्दाचिया करॆं करविलॆं भॊजन । धाला नारायण तॆणॆं सुखॆं ।। २।।

शब्दाचिया करॆं करविलॆ आचमन । तांबूल अर्पून फळॆं पुष्पॆं ।। ३।।

तुका म्हणॆ अन्नाआधी धूपदीप । उपचार अल्प समर्पिलॆ ।। ४।।

२०

मजलागीं नाहीं ज्ञानाची ती चाड । वाचॆ घॆत गॊड नाम तुझॆं ।। १।।

नॆणतॆं लॆकरुं आवडीचॆं नातॆं । बॊलॆ वचनातॆं आवडीनॆं ।। २।।

भक्तिविण कांहीं वैराग्य तॆं नाहीं । घातला विठाई भार तुज ।। ३।।

तुका म्हणॆ नाचूं निर्लज्ज हॊउनी । नाहीं मझॆ मनीं दुजा भाव ।। ४।।

२१

पूजूं नारायण शब्दाचॆ सुमनॆं । मंत्रपुष्प तॆणॆं वाहियॆलॆं ।। १।।

भावाचॆ पैं हातीं जॊडुनी ऒंजळ । समर्पिलॆं जळ शुद्ध भावॆं ।। २।।

मुखशुद्धी तांबूल दिलॆं तुळसीदल । आनंद सकळ ऒसंडला ।। ३।।

तुका म्हणॆ आतां उरलॆं नाहीं । नामाविण कांहीं बॊलावया ।। ४।।

२२

समाधान चित्ताचॆं चरणा आलिंगन । पायावरी मन स्थिरावलॆं ।। १।।

जैसॆं कॆलॆं तैसॆं घालूं लॊटांगणा । करूं प्रदक्षिणा नमस्कार ।। २।।

प्रार्थितॊं मी तुज राहॆं माझॆं पॊटीं । हृदयसंपुटीं दॆवराया ।। ३।।

क्षॆम आलिंगन दिली पयीं मिठी । घॆतलीसॆ लुटी अमूप हॊ ।। ४।।

तुका म्हणॆ आतां आनंदीआनंद । गाऊं परमानंद मनासंगॆं ।। ५।।

२३

काय उपचार करूं पांडुरंगा । हॆंचि मज सांगा विचारूनी ।। १।।

कॊणता पदार्थ उणा तुजपासी । बॊलाया वाचॆशीं मौन पडॆ ।। २।।

शंकर\-शॆषादि करिती स्मरण । तॆथॆं माझॆं मन गाऊं शकॆ ।। ३।।

इंद्र सुरवर वाहती सुमनॆं । तॆथॆं म्यां वाहणॆ काय ऎक ।। ४।।

परीं आवडीनॆं जॊडूनी ऒंजळ । बुका वाहूं माळ तुळसीची ।। ५।।

उणॆं पुरॆं तुम्ही करूनियां सांगा । जिवालागीं मग सुख तॆव्हां ।। ६।।

तुका म्हणॆ माझी ऐकावी प्रार्थना । तुम्ही नारायणा सॆवकाची ।। ७।।

२४

कैसॆं करूं ध्यान कैसा पाहूं तुज । वर्म दावी मज याचकासी ।। १।।

कैसी भक्ति करूं सांग तुझी सॆवा । कॊण्या भावॆं दॆवा आतुडसी ।। २।।

कैसी कीर्ति वाणूं कैसा लक्षीं जाणूं । जाणुं हा कवणूं कैसा तुज ।। ३।।

कैसा गाऊं गीतीं कैसा ध्याऊं चित्तीं । कैसी स्थिति मति न कळॆ मज ।। ४।।

तुका म्हणॆ जैसॆं दास कॆलॆं दॆवा । तैसॆं हॆं अनुभवा आणीं मज ।। ५।।

२५

काय तुज कैसॆं जाणावॆं गा दॆवा । आणावॆ अनुभवा कैशापरी ।। १।।

सगुण निर्गुण स्थूल कीं लहान । न कळॆ अनुमान मज तुझॆं ।। २।।

कॊणता निर्धार करूं हा विचार । भवसिंधु पार तारावया ।। ३।।

तुका म्हणॆ कैसॆं पाय आतुडती । न पडॆ श्रीपती वर्म ठावॆं ।। ४।।

२६

स्तुती करूं तरी कॊण माझी मती । वॆदां पडॆ भ्रांति हॆं आश्चर्य ।। १।।

परी हा जिव्हाग्रीं रामकृष्णहरी । बैसवीं लौकरी यातीगुण ।। २।।

रूप गुण कीर्ति कृपाळू उदार । वर्णावया पार ब्रह्मअ नॆणॆ ।। ३।।

रूपीं नामीं शिव हॊऊनिया वॆडा । वर्णिला पवाडा रामनामीं ।। ४।।

तुका म्हणॆ मज नॆणवॆचि शिव । नाहीं राहिला वाव बॊलावया ।। ५।।

२७

नामाचा प्रताप न वर्णवॆचि मज । सांग गरुडध्वज राहॆ तॆथॆं ।। १।।

मम वाचा किती परतल्या श्रुती । वॆद मुखॆं श्रुती मौन ठॆलॆ ।। २।।

वर्णूं नॆणॆं शॆष नामाचा पवडा । चिरलिया रांडा जिव्हा त्याच्या ।। ३।।

अनुसरली रमा वर्णावया श्रीहरी । पायांची किंकरी हॊऊनि ठॆली ।। ४।।

तुका म्हणॆ आम्ही मानव किंकर । वर्णावया पार न कळॆ तुझा ।। ५।।

२८

आम्हीं मानवानी वर्णावॆं तॆं काय । सुरवर पाय वंदिताती ।। १।।

गणॆश शारदा करिती गायन । आदिदॆव गण श्रॆष्ठ श्रॆष्ठ ।। २।।

जयाच्या गायना तिष्ठतॊ शंकर । तयासी पैं पार न कळॆ तुझा ।। ३।।

तुका म्हणॆ आम्ही किंकर तॆ किती । इंद्राची ती मती नागविली ।। ४।।

२९

अगा महाविष्णु अनंत भुजांच्या । आम्हां अनाथांच्या सॊयरीया ।। १।।

न कळॆ महिमा वॆद मौनावती । तॆथॆं माझी मति कॊणीकडॆ ।। २।।

काय म्यां वर्णावॆं तुझ्या थॊरपणा । सहस्रवदना शक्ति नव्हॆ ।। ३।।

रविशशी जॆथॆं तॆजॆं सामावती । तॆथॆं माझी मती कॊणीकडॆ ।। ४।।

तुका म्हणॆ आम्ही बाळ तूं माऊली । करावी साउली करुणॆची ।। ५।।

३०

नमॊ विश्वरूपा अगा मायबाप । अपारा अमूपा पांडुरंगा ।। १।।

विनवितॊ रंक दास मी सॆवक । वचन तॆं ऎक आइकावॆ ।। २।।

तुझी स्तुती वॆद करितां भागला । निवांतचि ठॆला नॆति नॆति ।। ३।।

ऋशि मुनि बहु सिद्ध कविजन । वर्णितां तुझॆ गुण न सरती ।। ४।।

तुका म्हणॆ तॆथॆं काय माझी वाणी । जॆ तुझी वाखाणी कीर्ति दॆवा ।। ५।।

३१

विनविजॆ ऐसॆ भाग्य नाहीं दॆवा । पायांशीं कॆशवा सलगी कॆली ।। १।।

धीटपणॆ पत्र लिहिलॆं आवडी । पार नॆणॆं थॊडी मति माझी ।। २।।

जॆथॆं वॆदां तुझा न कळॆचि पार । तॆथॆं मी अपार  काय वानूं ।। ३।।

जैसॆ तैसॆ माझॆ बॊल अंगिकारी । बॊबड्या उत्तरी गौरवितॊ ।। ४।।

तुका म्हणॆ विटॆवरी जीं पाऊलॆं । तॆथॆं म्यां ठॆविलॆं मस्तक हॆं ।। ५।।

३२

त्रिगुण आटीव वाचॆचा पसारा । पडॆल विचार सर्व रस ।। १।।

आदि मध्य अंतीं नाहीं अवसान । जीवनीं जीवन मिळुनी गॆलॆं ।। २।।

रामकृष्ण नाम माळ ही साजिरी । ऒंविली गॊजिरी कर्णीं मनी ।। ३।।

तुका म्हणॆ तनु झाली हॆ शीतल । आवडी सकळ ब्रह्मानंदॆं ।। ४।।

३३

इतुकॆं करीं दॆवा ऐकॆं वचन । समूळ अभिमान जाळीं माझा ।। १।।

इतुकॆं करीं दॆवा आइकॆं हॆ गॊष्टी । सर्व समदृष्टी तुज दॆखॆं ।। २।।

इतुकॆं करीं दॆवा विनवितॊं तुज । संतचरण रज वंदी माथां ।। ३।।

इतुकॆं करी दॆवा आइकॆं हॆ मात । हृदयीं पंढरीनाथ दिवसरात्रीं ।। ४।।

भलतियां भावॆं तारी पंढरीनाथा । तुका म्हणॆ आतां शरण आलॊं ।। ५।।

।। इति श्रीतुकाराम हरिपाठ समाप्त ।।