श्री भक्तविजय अध्याय ३४

श्रीगणेशाय नमः ॥ श्रीराधाकृष्णाय नमः ॥    ॥

सेना न्हावी भक्त थोर ॥ हरिभजनीं अति तत्पर ॥ त्याचें चरित्र श्रुतिप्रियकर ॥ ऐका सादर भाविक हो ॥१॥

संसार जाणूनि नाशवंत ॥ उदासपणें असे विरक्त ॥ श्रीहरिभजनीं अहोरात्र ॥ प्रीति जडली तयाची ॥२॥

श्यामसुंदर विराजमान ॥ चतुर्भुज पीतवसन ॥ मूर्ति गृहीं असे जाण ॥ देदीप्यमान साजिरी ॥३॥

प्रातःकाळीं करूनि स्नान ॥ आधीं करीत विष्णुपूजन ॥ ऐसा नित्यनेम सारून ॥ संसारधंदा करीतसे ॥४॥

नापितवृत्ति नीच जाण ॥ त्याहुनि विशेष मुलानपण ॥ जन्म दिधला नारायण ॥ दोष पदरीं यास्तव ॥५॥

ग्रामजोशी मुळेपण ॥ त्याहूनि विशेष सोनार जाण ॥ जन्म देत नारायण ॥ पदरीं दोष यास्तव ॥६॥

चौकीदार कुळकर्ण ॥ त्याहूनि विशेष अंत्यजपण ॥ जन्म दिधला त्याकारण ॥ दोष पदरीं यास्तव ॥७॥

मातंग आणि धीवर जाण ॥ ग्रामकंटक करी दंडन ॥ जन्म देत नारायण ॥ दोष पदरीं यास्तव ॥८॥

खाटीक कसाब चाटेपण ॥ अखंड निर्दय असती पूर्ण ॥ जन्म देत नरायण ॥ पदरीं दोष यास्तव ॥९॥

धर्मरीति ऐकोनि ऐसी ॥ श्रोतीं राग न धरावा मानसीं ॥ शास्त्रीं दूषिलें कुकर्मासी ॥ शब्द तुम्हांसी नसे कीं ॥१०॥

अंगीकारितां हे वृत्ती ॥ न कळतां दोष नरासी घडती ॥ म्हणोनि सज्जनीं ऐकोनि नीती ॥ अनुताप चित्तीं न धरावा ॥११॥

ऐसे यातींत जन्मला ॥ आणि श्रीहरिभजन न घडे ज्याला ॥ तो भवचक्रांत पडियेला ॥ सुटका त्याजला नसेचि ॥१२॥

ऐसें जाणोनि न्हावी सेन ॥ श्रीहरीस गेला शरण ॥ तेव्हांचि त्याचें दोषतृण ॥ दग्ध जाहलें तत्काळ ॥१३॥

ग्रामींचा ओहळ होता जाण ॥ गंगेसी मिळतां गंगार्पण ॥ तैसें श्रीहरीस जातां शरण ॥ दोष संपूर्ण नासती ॥१४॥

जैसें परिसाचें संगतीन ॥ लोह तत्काळ होय सुवर्ण ॥ तैसें श्रीहरीस जातां शरण ॥ दोष संपूर्ण नासती ॥१५॥

नाना काष्ठें अग्नींत जाण ॥ टाकितां होती एकवर्ण ॥ तेवीं श्रीहरीस जातां शरन ॥ दोष संपूर्ण नासती ॥१६॥

तैसा भलते यातींत जन्मला ॥ आणि अनुतापें हरीस शरण गेला ॥ तो आपुले ऐसाचि केला ॥ जगदुद्धारें तेधवां ॥१७॥

एके दिवसीं न्हावी सेना ॥ भावेंकरूनि बैसला पूजना ॥ तों राजदूत येऊनि जाणा ॥ तत्काळ तया बोलावी ॥१८॥

देवपूजेसी बैसला जाण ॥ कांता सांगे तयालागून ॥ राजयाचा सेवक येऊन ॥ तुम्हांकारण पाचारी ॥१९॥

निरोप सांगतसे ते अवसरीं ॥ सांग जाऊन नाहींत घरीं ॥ चारी वेळ तयाचपरी ॥ बोलावणें पातलें ॥२०॥

तितुकियांसी सांगे जाणा ॥ म्हणे घरांत नाहीं सेना ॥ शेजारीं संधी फावली दुर्जना ॥ तेणें जाऊन सांगितलें ॥२१॥

राजयास सांगे ते वेळां ॥ सेना देवपूजेसी बैसला ॥ ऐकूनि दुर्जनाच्या बोला ॥ क्रोधावला नृपनाथ ॥२२॥

आधींच राजा अविंध दुर्जन ॥ तयासी सांगितले अवगुण ॥ मर्कटासी मदिरापान ॥ वृश्चिकदंश त्यामाजी ॥२३॥

मूळींच कांदा दुर्गंध पूर्ण ॥ तयामाजी मिळाला लसुण ॥ तयापरी ते दुर्जन ॥ एकचित्त जाणिजे ॥२४॥

राजा सांगे भृत्यांसी ॥ बांधोनि आणा तयासी ॥ मोट बांधोनि त्वरेंसीं ॥ नदीमाजी टाका रे ॥२५॥

ऐसा विचार होतां जाण ॥ भक्तकैवारी नारायण ॥ सेनियाचें रूप धरून ॥ राजद्वारासी पातला ॥२६॥

जो आदिपुरुष नारायण ॥ क्षीरसागरी शेषशयन ॥ तो श्रीहरी धोकटी घेऊन ॥ राजद्वारासी पातला ॥२७॥

ब्रह्मादि देव ऋषिजन ॥ जयासी ध्याती रात्रंदिन ॥ तो सेना न्हावी होऊन ॥ रायापासीं चालिला ॥२८॥

वज्रासनीं बैसोन ॥ योगीं करिती अखंड ध्यान ॥ तो सेन्याचें संकट देखोन नापित होऊन जातसे ॥२९॥

दश इंद्रियें बुद्धि मन ॥ वर्तती जयाचे सत्तेकरून ॥ तो विश्वव्यापक चैतन्यघन ॥ न धरी थोरपण सर्वथा ॥३०॥

किरीट कुंडलें कौस्तुभमणी ॥ काढूनि ठेवी चक्रपाणी ॥ खांदां धोकटी लावूनी ॥ त्वरेंकरूनि निघाला ॥३१॥

वेदशास्त्रें धुंडाळिती ॥ जयाकारणें बहुत कष्टती ॥ तो उभा राहूनि श्रीपती ॥ मुजरा करी रायासी ॥३२॥

नापितरूप धरिलें हरीनें ॥ त्याचें होतांचि दर्शन ॥ तत्काळ क्रोध गेला जाण ॥ राजयाचा तेधवां ॥३३॥

समोर राजयासी बैसवून ॥ त्याचें श्मश्रुकर्म करून ॥ परम चतुर जगज्जीवन ॥ मस्तक त्याचें चोळीतसे ॥३४॥

नृपवर म्हणे तयासी ॥ तूं राहवें आम्हांपासीं ॥ सर्व नापितांत तूं चतुर होसी ॥ ऐसें मजला वाटतसे ॥३५॥

यावरी बोले जगज्जीवन ॥ ब्रह्मांड म्यां व्यापिलें जाण ॥ रिता ठाव मजवांचून ॥ अणुमात्र नसेचि ॥३६॥

येणें जाणें करणें राहाणें ॥ माझें अंगीं नसे जाण ॥ करूनि अकर्ता व्यापकपण ॥ सर्वांत असोन निराला ॥३७॥

निजभक्तकार्याकारण ॥ क्षणैक रूप धरितों सगुण ॥ परंतु माझें अव्यक्तपण ॥ न मोडेचि सर्वथा ॥३८॥

ऐसें बोलतां शारंगधर ॥ राजा सुखावला थोर ॥ अभ्यंगाकारणें सत्वर ॥ सुगंधी तैल आणविलें ॥३९॥

मैलागिरी चंदन ॥ त्याचा चौरंग मांडून ॥ त्यावरी राजा बैसला जाण ॥ सेना मर्दन करीतसे ॥४०॥

रत्नजडित प्याला सुंदर ॥ त्यामाजी घातलें मोगरेल ॥ आंत बिंबलें साकार ॥ चतुर्भुज रूपडें ॥४१॥

मुकुत विराजे देदीप्यमान ॥ पीतांबरधारी घनश्यामवर्ण ॥ राजा ऐसें रूप देखोन ॥ आश्चर्य मनीं करीतसे ॥४२॥

वरती दृष्टी करूनि पाहे ॥ तों सेना मर्दन करीत आहे ॥ मागुती प्याल्यामध्यें जंव पाहे ॥ तों श्रीकृष्णरूप दिसतसे ॥४३॥

रूपीं गुंतले लोचन ॥ रायासी नाहीं देहभान ॥ पुरे करावें मर्दन ॥ त्याजकारणें कळेना ॥४४॥

दश इंद्रियें बुद्धि मन ॥ पांगुळ स्वरूपीं जाहली लीन ॥ देखोनि हांसती सभाजन ॥ रायासी संचार जाहला ॥४५॥

सेवक म्हणती तयाकारण ॥ आतां उठावें स्नानालागून ॥ दोन प्रहर आला दिन ॥ सावध होई नृपनाथा ॥४६॥

राजा म्हणे सेवियासी ॥ बैसें क्षणभरी मजपासीं ॥ जरी तूं जाशील गृहासी ॥ तरी मी प्राण देईन ॥४७॥

तयासी उत्तर देत श्रीहरि ॥ आतां फिरून येतों सत्वरी ॥ मज तूं हृदयमंदिरीं ॥ कोंडूं नको नृपनाथा ॥४८॥

राजयानें ते अवसरीं ॥ होन आणिलें ओंजळभरी ॥ सेना न्हावियाचें पदरीं ॥ घाली सत्वरी तेधवां ॥४९॥

त्याचें गृहासी जाऊनि हरी ॥ धोकटी ठेविली खुंटीवरी ॥ होन टाकूनि तियेभीतरी ॥ अदृश्य जाहला तत्काळ ॥५०॥

असो इकडे राजयान ॥ लवलाहें करून स्नान ॥ सेवकासी आज्ञा करी आपण ॥ कीं सेनियासी सत्वर पाचारा ॥५१॥

मज न लागती रे उपचार ॥ वस्त्रें भूषणें अलंकार ॥ सेना न्हावियासी सत्वर ॥ गजकारणें भेटवा ॥५२॥

मज न लागेचि रे मिष्टान्न ॥ अबीर वस्त्रें परिमळ सुमन ॥ सेनियासी सत्वर पाचारून ॥ मजकारणें भेटवा ॥५३॥

जरी तो सत्वर न ये जाण ॥ तरी हे जातील माझे प्राण ॥ तो भक्तराज मजकारण ॥ सत्वर आणून भेटवा ॥५४॥

त्याचें होतांचि दर्शन ॥ माझें चुकेल जन्ममरण ॥ सेना न्हावी वैष्णवजन ॥ मज आणून भेटवा ॥५५॥

राजा विव्हळ जाहला पूर्ण ॥ घाबरले सेवकजन ॥ मग सेनियाचें गृहासी जाऊन ॥ केलें पाचारण तयासी ॥५६॥

सेना म्हणे ते अवसरीं ॥ राजा कोपला मजवरी ॥ धोकटी घेऊनि खांद्यावरी ॥ राजद्वारीं पातला ॥५७॥

सेनियासी देखतांचि त्वरित ॥ उभा ठाकला नृपनाथ ॥ सभालोक हांसती समस्त ॥ नवल अद्भुत देखोनि ॥५८॥

राजा म्हणे तयासी ॥ प्रातःकाळीं तूं आलासी ॥ रूप दाखविलें मजसी ॥ चतुर्भुज होऊनि ॥५९॥

तैसेंच दाखवीं मजकारण ॥ म्हणूनि धरिले दोनी चरण ॥ सेना न्हावी ऐकून ॥ विस्मितमन जाहला ॥६०॥

तैल आणवोनि प्याल्यांत ॥ सेनियासी पाहावी नृपनाथ ॥ तों चतुर्भुज न दिसे त्यांत ॥ चमत्कार अद्भुत वाटला ॥६१॥

म्हणे दीनबंधु पतितपावना ॥ वैकुंठवासिया नारायणा ॥ नीच काम मनमोहना ॥ मजकारणें त्वां केलें ॥६२॥

अनाथनाथा रुक्मिणीवरा ॥ मदनताता श्यामसुंदरा ॥ नीच काम जगदुद्धारा ॥ सयुज्यउदारा त्वां केलें ॥६३॥

श्रुतिशास्त्रें वर्णिती गुण ॥ तयांसी न कळे तुझें महिमान ॥ नीच कर्म त्वां मजकारण ॥ अंगीकारिलें दयाळा ॥६४॥

ब्रह्मा इन्द्र आणि हर ॥ हे णेनती तुझा पार ॥ आज कां धोकटी खांद्यावर ॥ मजकारणॆं घेतली ॥६५॥

रडे आक्रोशेंकरून ॥ गहिंवरें दाटलासे पूर्ण ॥ राजा धांवून धरी चरण । सेनियाचे तेधवां ॥६६॥

म्हणे तुझ्या संगतीकरून ॥ मज जाहलें कृष्णदर्शन ॥ संतसंगाचें महिमान ॥ काय आतां वर्णावें ॥६७॥

होतां नारदाचें दर्शन ॥ कोळियानें कथिलें रामायण ॥ ऐसा कृपाळु वैष्णवजन ॥ तारक पूर्ण जड जीवां ॥६८॥

व्यासकृपा संजयासी जाण ॥ तयासी गीता जाहली श्रवण ॥ तेवीं तुझ्या योगें मजकारण ॥ श्रीकृष्णदर्शन जाहलें कीं ॥६९॥

धोकटींत होन टाकिले ॥ सेनियानें ते विलोकिले ॥ तत्काळ ब्राह्मणांसी वांटिले ॥ सकळ लोकांदेखतां ॥७०॥

राजयासी अनुताप जाहला ॥ हरिभजनीं लागला ॥ सेना न्हावी संतोषला ॥ हरि तुष्टला म्हणोनियां ॥७१॥

पुढें रसाळ कथा अलौकिक ॥ जगन्नाथीं राजा सात्विक ॥ त्याचें चरित्र ऐकतां देख ॥ सज्ञान सुख पावती ॥७२॥

तेंचि निरूपण यथामती ॥ वदवील आतां रुक्मिणीपती ॥ श्रोत्यांसी विनवी महीपती ॥ श्रवणीं प्रीति असों द्या ॥७३॥

स्वस्ति श्रीभक्तविजय ग्रंथ ॥ तुष्टेल जगन्नाथ ॥ प्रेमळ ऐका भाविक भक्त ॥ चतुस्त्रिंशाध्याय रसाळ हा ॥७४॥

अध्याय ॥३४॥    ॥ ओंव्या ॥७४॥