Hal Shashthi 2023 : भगवान बलराम हे द्वापर युगातील सृष्टीचे देव होते. हल षष्ठी किंवा हल छठ हा कृष्णाचा मोठा भाऊ आणि भगवान विष्णूचा अवतार भगवान बलराम यांचा जन्मदिवस म्हणून साजरा केला जातो. हळ षष्ठी व्रत दरवर्षी श्रीकृष्ण जन्माष्टमीच्या एक किंवा दोन दिवस आधी पाळले जाते. यंदा मंगळवार, 5 सप्टेंबर 2023 रोजी हल षष्ठी सण साजरा होत आहे. यावेळी भाद्रपद कृष्ण षष्ठी तिथी 4 सप्टेंबर रोजी दुपारी 04.41 वाजता सुरू होईल आणि षष्ठी तिथी 5 सप्टेंबर रोजी दुपारी 03.46 वाजता समाप्त होईल.
हळषष्ठीचे महत्त्व: धार्मिक शास्त्रांनुसार हळषष्ठी किंवा हलछठ हा सण भाद्रपद कृष्ण षष्ठी तिथीला साजरा केला जातो. या दिवसाला चंद्र षष्ठी, बलदेव छठ, ललाई षष्ठी आणि रंधन षष्ठी असेही म्हणतात. महुआचे दाटुन या दिवशी करावे. हे व्रत विशेषतः मुली असलेल्या स्त्रियांनी पाळावे. या दिवशी हल पूजेचे विशेष महत्त्व मानले जाते. या दिवशी गाईचे दूध आणि दही सेवन करण्यास मनाई आहे.
या दिवशी माता आपल्या मुलांचे रक्षण करण्यासाठी उपवास करतात. हल छठच्या दिवशी नांगरातून उत्पादित केलेले अन्न व फळे खाऊ नयेत. प्रत्येक छठावर दिवसभर निर्जला व्रत पाळल्यानंतर संध्याकाळी पाषाण भात किंवा महुआ लता तयार करून पारण करावे, असे मानले जाते. या दिवशी भगवान श्रीकृष्णाचे ज्येष्ठ बंधू श्री बलराम यांचा जन्म झाला. त्यामुळे महिलांनी उपवास केल्याने पुत्राला दीर्घायुष्य आणि समृद्धी प्राप्त होते. मान्यतेनुसार, हे व्रत मुलाच्या रक्षणासाठी अधिक महत्त्वाचे आहे आणि मुलाच्या जीवनातील संकटे नष्ट होतात.
हाल षष्ठी कथा-Hal Shashthi Katha 2023
हल षष्ठीच्या कथेनुसार, प्राचीन काळी एक दूधदासी होती. तिची प्रसूतीची वेळ अगदी जवळ आली होती. एकीकडे तिला प्रसूतीची काळजी होती आणि दुसरीकडे तिचं मन गौ-रस(दूध आणि दही) विकण्यात व्यस्त होतं. तिला वाटले की प्रसूती झाली तर गौ-रस असाच राहील. असा विचार करून तिने डोक्यावर दूध-दह्याचे घागरी ठेवले आणि विकायला निघाली, पण काही अंतरावर गेल्यावर तिला असह्य प्रसूती वेदना झाल्या. तिने एका झाडीत आच्छादन घेतले आणि तिथेच एका मुलाला जन्म दिला.
मुलाला तिथेच सोडून ती आजूबाजूच्या गावात दूध-दही विकायला गेली. योगायोगाने त्या दिवशी हल षष्ठी होती. गाय आणि म्हशीचे दूध हे केवळ म्हशीचे दूध असल्याचे जाहीर करून त्यांनी साध्या गावकऱ्यांना विकले. दुसरीकडे, एक शेतकरी झरबेरीच्या झाडाजवळ शेत नांगरत होता ज्याखाली त्याने मुलाला सोडले होते. अचानक त्याच्या बैलांना राग आला आणि त्याच्या अंगात नांगराचा ताव गेल्याने बालकाचा मृत्यू झाला.
या घटनेने शेतकरी खूप दुःखी झाला, तरीही त्याने धैर्याने आणि संयमाने वागले. त्याने मुलाच्या फाटलेल्या पोटाला झरबेरीच्या काट्याने शिवून टाकले आणि त्याला तिथेच सोडले. काही वेळाने दूध विकून ग्वालिन तिथे पोहोचली. मुलाची अशी अवस्था पाहून तिला समजायला वेळ लागला नाही की ही सर्व आपल्या पापाची शिक्षा आहे. मी खोटे बोलून गाईचे दूध विकले नसते आणि गावातील स्त्रियांचा धर्म भ्रष्ट केला नसता तर माझ्या मुलाची ही अवस्था झाली नसती, असा विचार तिच्या मनात आला.
म्हणून मी परत जाऊन गावकऱ्यांना सर्व काही सांगून प्रायश्चित्त करावे. या निर्धाराने ती दूध आणि दही विकणाऱ्या गावात पोहोचली. तिने आपल्या कृत्ये आणि परिणामी तिला मिळालेल्या शिक्षेबद्दल रस्त्यावरून गल्लीबोळात सांगितले. मग स्त्रियांनी त्यांच्या धर्माच्या रक्षणासाठी आणि तिच्यावर दया दाखवून तिला क्षमा केली आणि तिला आशीर्वाद दिला. अनेक महिलांचा आशीर्वाद घेतल्यानंतर, जेव्हा ती पुन्हा झरबेरीच्या खाली पोहोचली, तेव्हा तिचा मुलगा जिवंत पडलेला पाहून तिला आश्चर्य वाटले. म्हणूनच त्यांनी स्वार्थासाठी खोटे बोलणे हे ब्रह्मदेवाचा वध मानले आणि कधीही खोटे न बोलण्याची शपथ घेतली.
त्यामुळे या दिवशी हल षष्ठी व्रत पाळणे आणि कथा श्रवण केल्याने बालकाला दीर्घायुष्य व आनंदी आयुष्य लाभते. आणि हे व्रत केल्याने बलराम म्हणजेच शेषनागाचा आशीर्वाद प्राप्त होतो. आणि मूल बलरामांसारखे बलवान आहे.