महाराष्ट्र ही स्वराज्याचे संस्थापक आणि आदर्श राज्यकर्ते छत्रपती शिवाजी महाराज यांची कर्मभूमी होती, जिथे त्यांनी अनेक कठीण प्रसंगांना तोंड देत एक आदर्श आणि लोकाभिमुख राज्य स्थापन केले आणि सर्वसामान्यांना स्वाभिमानाने जगण्याचा मार्ग दाखवला. महाराष्ट्रातील शिवकालीन किल्ले आजही आपल्याला त्यांच्या कर्तव्याची आठवण करून देतात आणि त्यांच्या अफाट योगदानापुढे नतमस्तक होण्याची इच्छा जागृत करतात. त्यांच्या प्रमुख किल्ल्यांमध्ये सिंहगड, पुरंदर, प्रतापगड, शिवनेरी, रायगड इत्यादींचा समावेश आहे, जे आयुष्यात एकदा तरी पाहायलाच हवेत.
ज्योतिराव फुले-सावित्रीबाई फुले
ज्योतिराव फुले यांच्या नावाचा समावेश महाराष्ट्रातील अग्रगण्य समाजसुधारकांमध्ये होतो, ज्यांनी समाजातून जातिव्यवस्था आणि स्त्री शिक्षणावरील बंधने नष्ट करण्यासाठी सर्वतोपरी प्रयत्न केले आणि त्यात त्यांना यशही मिळाले. या कार्यात त्यांना त्यांच्या पत्नी सावित्रीबाई फुले यांचेही मोलाचे योगदान लाभले, त्यात या दाम्पत्याने आयुष्यभर कामगार, शेतकरी, शोषित, जातिव्यवस्थेने ग्रासलेल्या लोकांच्या न्याय्य हक्कासाठी काम केले. त्यापुढे देश व राज्य नतमस्तक झाले.
राजर्षी शाहू महाराज
कोल्हापूर संस्थानाचे राजे, शिक्षणप्रेमी आणि जातिव्यवस्थेचे कडवे विरोधक अशी शाहू महाराजांची देशाच्या इतिहासात ओळख आहे. महाराजांनी संस्थानांतर्गत अत्याचारित वर्गातील मुलांना शिक्षण व निवासस्थान दिले. परदेशात हुशार मुलांसोबत. वाचायला आणि लिहायला पाठवले. महाराष्ट्रातील समाजसुधारकांमध्ये राजर्षी शाहू महाराजांचे नाव मोठ्या आदराने घेतले जाते, ज्यांनी आपल्या प्रजेचे सुनेचे पालन केले.
लोकमान्य टिळक
कोकणात जन्मलेले लोकमान्य टिळक हे एक विपुल वक्ते आणि नेते होते ज्यांनी भारताच्या स्वातंत्र्यलढ्यात इंग्रजांना अनेक जन मोहिमेद्वारे कडवा सूड दिला, ज्यामध्ये त्यांची पूर्ण स्वराज्याची मागणी, राष्ट्रीय शिक्षण अभियान, सार्वजनिक गणेश आणि शिवजयंती उत्सवासारखे कार्यक्रम होते. अस्मिता जागृत करण्याचे महत्त्वाचे कार्य केले. महात्मा गांधींच्या स्वातंत्र्यलढ्यात सामील होण्यापूर्वी 1920 पर्यंत लोकमान्य टिळकांनी देश आणि राज्यातील अनेक मोठ्या जनआंदोलनांचे नेतृत्व केले, ज्यामध्ये त्यांनी चापेकर, स्वातंत्र्यवीर सावरकर इत्यादींसह अनेक क्रांतिकारकांना देशहितासाठी संघटित केले.
डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर
भारतरत्न बाबासाहेब आंबेडकर यांचे मुख्य कार्यस्थान महाराष्ट्रात राहिले, जिथे त्यांनी समाजातून अस्पृश्य भेदभाव नष्ट करण्यासाठी संघर्ष केला, त्यात त्यांनी महाड, नाशिक, पुणे, मुदखेड इत्यादी ठिकाणी काही जनआंदोलनांना यशस्वी रूप दिले. भारतीय राज्यघटनेच्या निर्मितीत मोलाची भूमिका बजावणारे आंबेडकर हे जगातील मोजक्या विद्वानांपैकी एक होते, ज्यांच्या पवित्र स्मृतींना देश आणि जगाकडून सदैव विनम्र अभिवादन केले जाते.
दादासाहेब फाळके
भारतीय चित्रपटसृष्टीचे संस्थापक दादासाहेब फाळके यांचे नाव अत्यंत आदराने आणि अभिमानाने घेतले जाते, ज्यांनी सर्वप्रथम राजा हरिश्चंद्र नावाचा चित्रपट बनवला, जो तत्कालीन व्यवस्था आणि तांत्रिक पाठबळाच्या दृष्टीने अतिशय चांगला ठरला. यानंतर भारतात चित्रपट निर्मितीत सुधारणा सुरू झाल्या आणि चित्रपट निर्मिती हे व्यावसायिक क्षेत्र बनले, ज्यामध्ये आजपर्यंत अनेक उत्तमोत्तम चित्रपटांची निर्मिती झाली. तत्कालीन भारताची परिस्थिती आणि सामाजिक वातावरण पाहिल्यास दादासाहेबांनी घेतलेला चित्रपट बनवण्याचा निर्णय हा एक धाडसी पाऊल असल्याचे दिसून येते, त्यामुळे भारतीय चित्रपटसृष्टीच्या जनकाचे नाव त्यांच्यासाठी ऐकायला मिळते. एकापाठोपाठ एक अनेक चित्रपटांची निर्मिती करून एक प्रेरणादायी उदाहरण देशासमोर आणि जगासमोर मांडणाऱ्या दादासाहेबांचाही मूळ महाराष्ट्राच्या भूमीत जन्म झाला, अशा सेवाभावी व्यक्तिमत्त्वाला विनम्र अभिवादन.
लता मंगेशकर
संगीत आणि गायनाच्या दुनियेत कोयलच्या नावाने जगभर प्रसिद्ध गायिका लता मंगेशकर या महाराष्ट्र राज्यातील आहेत, ज्यामध्ये त्यांचा संगीताचा जवळपास संपूर्ण प्रवास महाराष्ट्र राज्यात झाला आहे. त्यांनी शेकडोहून अधिक वेगवेगळ्या भाषांमधील गाणी गायली आहेत, ज्यात त्यांच्या मधुर मधुर आवाजाने जगभरातील श्रोत्यांना भावूक केले.
सचिन तेंडुलकर
सचिन तेंडुलकर, जगातील सर्वोत्कृष्ट क्रिकेटपटूंपैकी एक आणि एक मजबूत फलंदाज, मूळचा महाराष्ट्र राज्याचा आहे, ज्यांच्या नावाने क्रिकेट जगतात अनेक जागतिक विक्रम प्रस्थापित केले आहेत. त्याला क्रिकेटचा देव देखील म्हटले जाते, ज्यांच्या उपस्थितीत भारताने अनेक कठीण सामने जिंकले आहेत, सचिन तेंडुलकरला भारत सरकारकडून भारतरत्न पुरस्कारही मिळाला आहे, यासोबतच त्याच्याकडे अनेक वर्षे राज्यसभेचे सदस्यत्वही होते.