फॅशनमुळे कशाप्रकारे वाचवता येईल पर्यावरण?

लेखक: शारदा उनियाल, उपाध्यक्ष, ब्रँडिंग अँड कम्युनिकेशन, पल्प अँड फायबर बिझिनेस,आदित्य बिर्ला ग्रुप.

आपण स्टोअरमधून किंवा ऑनलाईन खरेदी करताना त्याचा होणारा प्रवास त्यामुळे त्याच्या फॅशन खरेदीचा पर्यावरणावर परिणाम होतो.कसा ते जाणून घेऊयात. कपडे फॅब्रिकपासून बनविले जातात, जो फॅब्रिक सूतपासून बनविला जातो; आणि सूत फायबरपासून बनविलेले असते. संपूर्ण फॅशन आणि कापड मूल्य साखळी जी आज कपडे बनविण्यात गुंतली आहे ती प्रदूषणासाठी दुसर्या क्रमांकाचा हातभार लावते. त्यामुळे टिकाऊ फॅशन उपयोगात आणणे अपरिहार्य बनत चालले आहे, कारण जर पृथ्वी जतन करायची असेल तर फास्ट -फॅशन अप्रचलित होणे आवश्यक आहे.

लॉकडाउनमुळे ग्राहक काय खरेदी करत आहेत आणि काय खात आहेत याविषयी ते  आता अधिक जागरूक झाले आहेत. या जनजागृतीमुळे वादग्रस्त ग्राहक, मोठे रिटेल ब्रँड, स्वयंसेवी संस्था आणि अग्रणी डिझाइनर यांनी पुढाकार घेऊन पर्यावरणाचा ऱ्हास कमी करण्याच्या दिशेने एकत्र आले आहेत. पर्यावरणीय समतोल राखण्यासाठी मोठ्या प्रमाणात जमीन, जंगल, पाणी आणि हवा यांसारख्या नैसर्गिक स्त्रोतांचा नाश टाळण्यासाठी पावले उचलत आहेत. आपल्या फॅशन निवडीमुळे पर्यावरणाला इजा होणार नाही हे सुनिश्चित करण्यासाठी ग्राहक म्हणून आम्ही काय करू शकतो हे समजू घेऊयात.

एखादा ग्राहक जागरूक कसा होऊ शकतो आणि ज्याला विकत घेतलेले फॅब्रिक कोण तयार करीत आहे आणि कमीतकमी पर्यावरणीय प्रभावाची खात्री करण्यासाठी ते प्रोटोकॉलचे अनुसरण करीत आहेत हे कसे कळेल? या माहितीची जाणीवपूर्वक त्यांना पर्यावरणाचे रक्षण करण्यासाठी उपयोग केला जाऊ शकतो? आपल्या  कपड्यांना कोणी बनविले, ते कोठून आले आणि वातावरणावर त्यांनी किती परिणाम केला यावर मागणी करण्याचा हक्क आपल्यासारख्या ग्राहकांना आहे का? कारण जर ग्राहकांनी याची मागणी केली तर अधिकाधिक ब्रँड आणि उत्पादकांना अशा प्रक्रियेचे पालन करण्यास भाग पाडले जाईल ज्यामुळे पर्यावरणाचे हानी कमी होईल. आपण कोणत्या प्रकारचे खाद्यपदार्थ खातो, त्यामध्ये कोणते पदार्थ जात आहेत याबद्दल आपण खात्री करतो, मग कपडे खरेदी करताना हाच समान दृष्टीकोन का असू नये.

वर नमूद केलेले सर्व साध्य करणे अद्यापि बाकी आहे, परंतु काही तांत्रिक नवकल्पना ही पारदर्शकता सक्षम करीत आहेत. आपण परिधान केलेल्या कपड्यांचा संपूर्ण प्रवास शोधण्यासाठी आता आणि आमच्याकडे तंत्रज्ञान आहे! हे ‘ट्रॅव्हल ट्रेसिंग’‘ट्रेसर’नावाच्या तंत्रज्ञानाद्वारे सक्षम केले आहे. ट्रेसर म्हणजे फायबरच्या उत्पत्तीवर इंजेक्टेड केलेल्या रंगद्रव्याशिवाय दुसरा काही नसून, ते संपूर्ण मूल्य साखळी ट्रॅक करण्यास मदत करते. आणखी एक नावीन्य आहे ट्रेसिबिलिटी प्लॅटफॉर्म ज्याद्वारे अग्रगण्य कपड्यांच्या ब्रँडने त्यांच्या कपड्यांवर क्यूआर कोड प्रदर्शित केला जातो जो स्कॅन केल्यावर कपड्यांचा निर्मिती जिथे झाली आणि तिथून  कारखान्या पर्यंतचा प्रवास कुठून कसा केला हे सगळी माहिती मिळते. आज, ग्राहक या पारदर्शकतेची मागणी करू शकतात आणि ब्रँड्स आणि उत्पादकांना पर्यावरण-अनुकूल उपायांचे स्रोत आणि अनुसरण करण्यास भाग पाडू शकतात.

लिवाच्या ग्राहक अभ्यासाच्या अहवालानुसार, बायो-डिग्रेडेबल, नैसर्गिक आणि टिकाऊ हे फॅशनमधील मुख्य शब्द असतील. हा विचार मनात ठेवून व्हिस्कोस आणि मॉडल सारख्या फॅब्रिक्स जे वेगाने ऱ्हास होतात(मातीत मिसळतात) ते ब्रँड तसेच डिझाइनरसाठी ग्राहकांची पसंती असेल.

पर्यावरणाची सध्य परिस्थिती पाहता, जर पर्यावरणाला वाचवायचे असेल तर निसर्गात मिसळणारे घटक, पदार्थ किंवा वस्तू याचा वापर जास्तीत जास्त वाढवायला हवा.