What is arthritis? संधिवात सांध्याशी संबंधित एक सामान्य आरोग्य स्थिती आहे. सोप्या शब्दात सांगायचे तर सांधेदुखीचा संबंध सूज आणि सांध्याशी आहे. संधिवात शरीराच्या एक किंवा एकापेक्षा जास्त सांधे प्रभावित करू शकतो. संधिवातांच्या प्रकारांबद्दल बोलायचे झाल्यास, संधिवात 100 पेक्षा जास्त प्रकार आहेत, परंतु दोन प्रकारचे संधिवात, ऑस्टियोआर्थरायटिस आणि रूमेटॉइडआर्थरायटिस अधिक सामान्य आहेत.
WHO च्या मते, जगभरातील लोकसंख्येपैकी अंदाजे 0.5-1% लोक संधिवात ग्रस्त आहेत. इंडियन जर्नल ऑफ रिसर्चनुसार, भारतातील सुमारे 180 दशलक्ष लोक संधिवात ग्रस्त आहेत, ज्यात महिला आणि 65 वर्षांपेक्षा जास्त वय असलेल्या लोकांमध्ये जास्त प्रमाण आहे.
या लेखाद्वारे, आमचा उद्देश संधिवात लक्षणे, कारणे, टप्पे, निदान, प्रतिबंध, उपचार आणि जगण्याच्या दरांबद्दल संपूर्ण आणि योग्य माहिती प्रदान करणे आहे.
सांधेदुखीचे किती प्रकार आहेत?
संधिवात दोन मुख्य प्रकार आहेत:
1. ऑस्टियोआर्थराइटिस: ऑस्टियोआर्थराइटिस हा संधिवात सर्वात सामान्य प्रकार आहे. ऑस्टियोआर्थरायटिसमुळे सांध्यांमध्ये वेदना आणि सूज येऊ शकते आणि सांध्यांच्या हालचालीवरही परिणाम होऊ शकतो. ऑस्टियोआर्थरायटिस हा संरक्षक उपास्थि (जो सांध्यातील हाडांच्या टोकांना चकित करतो) तुटल्यामुळे होतो. उपास्थि सांध्यामध्ये आढळणारी एक मजबूत आणि लवचिक ऊतक आहे आणि ती दोन हाडे जोडण्याचे काम करते.
2. रूमेटॉइडआर्थरायटिस: संधिवात हा एक स्वयंप्रतिकार रोग आहे ज्यामध्ये शरीराची रोगप्रतिकारक शक्ती सांधे आणि स्वतःच्या ऊतींवर हल्ला करते. परिणामी, सांधे खराब होणे, सांधेदुखी आणि सूज यासारख्या समस्या उद्भवू शकतात.
या व्यतिरिक्त, इतर प्रकारच्या संधिवातांमध्ये अँकिलोझिंग स्पॉन्डिलायटिस, गाउट, किशोर इडिओपॅथिक संधिवात, सेप्टिक संधिवात आणि सोरायटिक संधिवात यांचा समावेश होतो.
सांधेदुखीची लक्षणे
संधिवात लवकर ओळखण्यास सक्षम होण्यासाठी त्याच्या लक्षणांबद्दल जागरूक असणे महत्वाचे आहे. संधिवात तीव्रता आणि प्रकारानुसार सांधेदुखीची चिन्हे आणि लक्षणे बदलू शकतात. संधिवात काही सामान्य लक्षणे आहेत:
1. सांधेदुखी ही प्रमुख लक्षण आहे.
2. विशेषतः सकाळी किंवा निष्क्रियतेच्या कालावधीनंतर कडकपणा संधिवात लक्षणांपैकी एक आहे.
3. संयुक्त क्षेत्राभोवती लालसरपणा हे संधिवात लक्षण आहे. सांधे आणि त्यांच्या सभोवतालच्या भागात सूज येणे हे संधिवात लक्षणांपैकी एक आहे.
4. प्रभावित सांध्यातील हालचालींची श्रेणी कमी होणे, संधिवातचे लक्षण, समाविष्ट असू शकते.
5. संधिवाताच्या लक्षणांमध्ये थकवा, वजन कमी होणे आणि ताप यांचा समावेश होतो. संधिवाताच्या गंभीर प्रकरणांमध्ये, शरीराचे इतर भाग जसे की डोळे, फुफ्फुस आणि हृदय देखील प्रभावित होऊ शकतात.
जेणेकरुन सुरुवातीच्या टप्प्यात संधिवात ओळखता येईल, वरील लक्षणे लक्षात ठेवा आणि लक्षणे जाणवल्यास त्वरित डॉक्टरांशी संपर्क साधा.
संधिवात का होतो?
1. ऑस्टियोआर्थरायटिस: ऑस्टियोआर्थरायटिस हा कूर्चा झीज किंवा फाटल्यामुळे होऊ शकतो. कार्टिलेजचे कार्य सांध्यातील हाडांच्या टोकांना उशी करणे आहे. उपास्थि बर्‍याच वर्षांपासून खराब होऊ शकते किंवा सांधे नुकसान किंवा सांधे संसर्गामुळे होऊ शकते.
2. रूमेटॉइड अर्थराइटिस: रूमेटॉइड अर्थराइटिस एक ऑटोइम्यून आजारामुळे होते. या स्वयंप्रतिकार रोगामध्ये रोगप्रतिकारक शक्ती सांधे आणि स्वतःच्या ऊतींवर हल्ला करते. संधिवातामध्ये, रोगप्रतिकारक यंत्रणा मुख्यतः सायनोव्हियम (सांध्यांना रेषा असलेला पातळ पडदा) लक्ष्य करते.
याव्यतिरिक्त अनुवांशिकता, पर्यावरणीय घटक आणि काही अस्वास्थ्यकर जीवनशैली घटक, जसे की धूम्रपान आणि जास्त मद्यपान, अस्वास्थ्यकर आहार हे संधिवात होण्याच्या जोखमीचे घटक असू शकतात.
संधिवात निदान
संधिवात निदान करण्यासाठी वैद्यकीय इतिहास चाचणी, शारीरिक चाचण्या, प्रयोगशाळा चाचण्या आणि इमेजिंग चाचण्या केल्या जाऊ शकतात. संधिवात प्रकार निश्चित करण्यासाठी प्रयोगशाळा चाचण्या, जसे की रक्त चाचण्या आणि संयुक्त द्रव विश्लेषण देखील केले जाऊ शकतात. एक्स-रे, एमआरआय, सीटी स्कॅन सारख्या इमेजिंग चाचण्या देखील सांध्याच्या नुकसानीच्या प्रमाणात मूल्यांकन करण्यासाठी हाडे आणि उपास्थिच्या तपशीलवार प्रतिमा मिळविण्यासाठी केल्या जाऊ शकतात.
संधिवात चाचणी
वरील चाचण्यांव्यतिरिक्त वेगवेगळ्या प्रकारच्या संधिवातांचे निदान करण्यासाठी इतर काही चाचण्या केल्या जाऊ शकतात:
1. रूमेटॉइड संधिवाताचे निदान करण्यासाठी संधिवात घटक (आरएफ) आणि अँटी-सायक्लिक सिट्रुलिनेटेड पेप्टाइड (अँटी-सीसीपी) चाचणी
2. गाउट निदानासाठी यूरिक एसिड टेस्ट
3. ल्यूपस जसे ऑटोइम्यून डिसऑर्डर्स साठी एंटीन्यूक्लियर एंटीबॉडी(एएनए) टेस्ट
संधिवात पूर्णपणे रोखणे शक्य नाही, परंतु जीवनशैलीत काही बदल करून सांधेदुखी निश्चितपणे टाळता येऊ शकते.
1. नियमित व्यायाम
2. संतुलित आहार
3. सांध्यांना दुखापत करणार्‍या क्रियाकलाप क्रियाकलाप टाळणे
4. धूम्रपान सोडणे
संधिवात उपचार
सांधेदुखीचा उपचार किंवा उपचार हा संधिवात आणि त्याच्या प्रकारावर अवलंबून असतो. संधिवात उपचारांमध्ये औषधे, शारीरिक उपचार, जीवनशैलीतील बदल आणि शस्त्रक्रिया प्रक्रिया यांचा समावेश असू शकतो.
औषधे, नियमित व्यायाम, जीवनशैलीत बदल जसे संतुलित आहार और नियमित व्यायाम करुन हे टाळणे शक्य होऊ शकतं. इतर उपचार अयशस्वी झाल्यास, शस्त्रक्रिया प्रक्रिया जसे की सांधे दुरुस्ती, सांधे बदलणे किंवा संयुक्त संलयन वापरले जाऊ शकते.
अस्वीकरण (Disclaimer) : औषध, आरोग्य टिप्स, योग, धर्म, ज्योतिष इत्यादी विषयांवर वेब जगतात प्रकाशित/प्रसारण केलेले व्हिडिओ, लेख आणि बातम्या फक्त तुमच्या माहितीसाठी आहेत. वेबदुनिया याला दुजोरा देत नाही. या संबंधी कोणताही प्रयोग करण्यापूर्वी तज्ज्ञांचा सल्ला घ्या.