कोची येथे एका कार्यक्रमात पंतप्रधान मोदींनी देशातील पहिली स्वदेशी युद्धनौका INS विक्रांत भारतीय नौदलाकडे सुपूर्द केली. यासोबतच पंतप्रधान मोदींनी नौदलाच्या ध्वजाच्या नव्या बोधचिन्हाचे अनावरण केले. कार्यक्रमात पंतप्रधानांनी छत्रपती वीर शिवाजी महाराजांचे स्मरण केले, ज्यांना नौदलाचे जनक म्हटले जाते. शिवाजी महाराजांनी सागरी शक्तीच्या बळावर अशी नौदल उभारली, ज्याने शत्रूंची झोप उडवली, असे पंतप्रधान म्हणाले. चला जाणून घेऊया शिवाजी महाराजांना भारतीय नौदलाचे जनक का म्हणतात.
समुद्राच्या संरक्षणासाठी नौदलाची स्थापना करण्यात आली
भारताच्या नौदलाचे श्रेय शिवाजीला दिले जाते. मराठा शासक छत्रपती शिवाजी यांनी भारतीय नौदलाचा पाया घातला असे मानले जाते. नौदल दलाची स्थापना 1674 मध्ये शिवाजी राजवटीत झाली. छत्रपती शिवाजींनी समुद्राच्या रक्षणासाठी कोकण आणि गोव्यात मजबूत नौदल स्थापन केले होते. या भागाचे अरब, पोर्तुगीज, ब्रिटीश आणि समुद्री चाच्यांपासून संरक्षण करण्यासाठी किनारपट्टीच्या आसपासच्या शिवाजीच्या नौदल तळांवर हिंदू आणि मुस्लिम दोन्ही अॅडमिरलचे नियंत्रण होते.
1654 मध्ये बांधलेले पहिले जहाज
पोर्तुगीजांना पश्चिमेकडील प्रदेशातून भारतात आपले वर्चस्व प्रस्थापित करायचे होते हे स्पष्ट करा. त्यांना भारतातील व्यापार नियंत्रित करायचा होता, ज्याला रोखण्यासाठी छत्रपती शिवाजी महाराजांनी मजबूत नौदलाचे महत्त्व सांगितले होते. हे पाहता 1654 मध्ये पहिले मराठा जहाज तयार झाले.
शिवाजीकडे 500 जहाजे होती
मराठा आरमारासाठी सक्षम जहाजांची निर्मिती पेण, कल्याण आणि भिवंडी येथे झाली असल्याचे समजते. या जहाजांची निर्मिती 1657 ते 1658 या दरम्यान झाली होती. ऐतिहासिक दस्ताऐवजांप्रमाणे आरमारात दोन स्क्वाड्रन असून प्रत्येक स्क्वाड्रनमध्ये 200 जहाजे होती. तसेच इंग्रज अधिकाऱ्यांच्या नोंदीप्रमाणे 1665 मधे मराठा आरमारामधे 85 लढाऊ आणि 3 अतिशय उच्च दर्जाची जहाज होती तर 1670 मधे 160 नवीन जहाजांची बांधणी करण्यात आली.
शिवाजी महाराजांच्या दूरदृष्टीमुळे समुद्री सीमांचे सरंक्षण होऊन बळकटी आली असून आरमाराकडे मराठा सैन्याचा एक भाग म्हणून पाहिले जात होते. महाराजांच्या या नौदल रणनीतीचा उल्लेख आजही गौरवाने केला जात असून सन्मानाने छत्रपती शिवाजी महाराजांना भारतीय नौदलाचे जनक म्हटले जाते.