नवरात्रीचा दिवस पूर्णपणे दुर्गा देवीच्या नऊ रूपांना समर्पित आहे. सनातनच्या श्रद्धांमध्ये दुर्गेला शक्तीचा दर्जा दिला जातो आणि तिला पार्वती, शक्ती, उमा, गौरी, कात्यायनी आणि इतर अनेक नावांनी देखील ओळखले जाते. असे मानले जाते की परम देवत्वाची स्त्री शक्ती तीन रूपांमध्ये प्रकट होते, म्हणजे दुर्गा, लक्ष्मी आणि सरस्वती, जे शक्ती, संपत्ती आणि ज्ञानाचे मूर्त स्वरूप आहेत. नवरात्रीमध्ये देवीच्या रूपांची असंख्य प्रकारे स्तुती आणि पूजा केली जाते.
नवरात्रीशी संबंधित एक पौराणिक कथा आहे जाणून घ्या-
महिषासुर नावाचा एक राक्षस होता ज्याचं डोकं म्हशीसारखं होतं. त्या राक्षसाला स्वतः भगवान शिवाकडून कठोर तपश्चर्या करून अनेक वरदान मिळाले होते. जेव्हा त्याचा गर्व आणि अहंकार वाढत गेला तेव्हा तो देव आणि मानवांना त्रास देऊ लागला. जेव्हा त्यावर कोणालाही नियंत्रण करता आले नाही, तेव्हा माँ दुर्गा सर्व देवी-देवतांच्या शक्तीसह प्रकट झाली आणि त्याचा वध केला. या कारणास्तव दुर्गेला महिषासुर मर्दिनी असेही म्हणतात.
शारदीय नवरात्र हा वाईटावर चांगल्याच्या विजयाचा सण आहे. नवरात्रीमध्ये वाईटावर देवाच्या विजयाबद्दल देखील सांगितले जाते. असे म्हणतात की अश्विन नवरात्रीच्या शेवटच्या दिवशी म्हणजे दसऱ्याला जे काही सुरू केले जाते ते यशाकडे जाते. लोक हा सण मोठ्या भक्तिभावाने, धार्मिक उत्साहाने आणि कलात्मक सहभागाने साजरा करतात. भारतासह जगभरात नवरात्रोत्सवाचे वेगवेगळे रंग आहेत.
वर्षातून दोनदा नवरात्री का साजरी केली जाते असा प्रश्न अनेकदा आपल्यासमोर येतो. या प्रश्नाचे उत्तर शोधण्यासाठी तुम्हाला हेही लक्षात घ्यावे लागेल की या दोन्ही नवरात्री हिवाळा आणि उन्हाळा सुरू होण्यापूर्वी ऋतू बदलाच्या वेळी होतात. यावेळी निसर्ग एका मोठ्या बदलातून जातं असतं. निसर्गाचे प्रतीक असलेल्या माता दुर्गेची पूजा करून नवरात्रोत्सव साजरा केला जातो.
या दोन्ही नवरात्रांमध्ये दिवसाची लांबी जवळपास रात्रीच्या लांबीइतकी असते. दोन्ही नवरात्री दरम्यान असणारे हवामान देखील नवरात्रोत्सवाचा आनंद घेण्यास आणि सहभागी होण्यास अनुकूल आहे. या काळात निसर्गाने सादर केलेले आदर्श वातावरण सर्वसमावेशक उत्सवासाठी एक आदर्श वातावरण तयार करते ज्यामुळे मनाची एकाग्रता होते.
लंकेला जाण्याआधी दैत्य राजा रावणाशी युद्ध करण्यासाठी श्रीरामांनी पहिल्यांदा अश्विन नवरात्री केली होती असे म्हणतात. कारण त्याला माँ दुर्गेचा आशीर्वाद घ्यायचा होता, पण पुढचे सहा महिने पूजा करून युद्धावर जाण्याची त्याची इच्छा नव्हती. या घटनेनंतरच अश्विन नवरात्रीचा सण साजरा केला जाऊ लागला.
वाल्मिकी पुराणानुसार रावणाचा वध करण्यापूर्वी भगवान श्रीरामांनी अश्विनी प्रतिपदेपासून नवमीपर्यंत ऋष्यमूक पर्वतावर दुर्गादेवीची पूजा केली आणि त्यानंतर दशमीच्या दिवशी किष्किंधातून लंकेत जाऊन रावणाचा वध केला. धार्मिक श्रद्धेनुसार आध्यात्मिक शक्ती प्राप्त करण्यासाठी, शत्रूचा पराभव करण्यासाठी आणि त्यांच्या इच्छा पूर्ण करण्यासाठी भगवान श्री राम यांनी नऊ दिवस उपवास करून माता दुर्गाकडून आशीर्वाद प्राप्त केले होते. याशिवाय लंकेवरील विजयाचा दिवस दहाव्या दिवशी दसरा म्हणून साजरा केला जातो.
श्री रामांनी शारदीय नवरात्रीची सुरुवात केली
धार्मिक शास्त्रानुसार शारदीय नवरात्रीची सुरुवात प्रभू रामाने केली होती आणि प्रभू रामाने नऊ दिवस काहीही न खाता-पिता शक्तिस्वरूप मां दुर्गा यांची पूजा केली. हे व्रत पाळण्याचा सल्ला भगवान रामाने ब्रह्मदेवांना दिला होता. तसेच भगवान ब्रह्मदेवाने भगवान श्री राम यांना चंडीदेवीची पूजा आणि उपवास करून प्रसन्न करण्यास सांगितले.
असे मानले जाते की नवरात्रीचे ध्यान तुम्हाला मानसिकदृष्ट्या मजबूत बनवते आणि आध्यात्मिक इच्छा पूर्ण करते. शारदीय नवरात्रीला सांसारिक इच्छा पूर्ण करणारे मानले जाते.