रक्षाबंधन हा सण भाऊ-बहीण यांच्यातील प्रेम दर्शवतं. हिंदू पंचांगानुसार दरवर्षी रक्षाबंधन सण श्रावण महिन्यातील पौर्णिमेला साजरा केला जातो. याला नारळी पौर्णिमा किंवा राखी पौर्णिमा देखील म्हणतात. या दिवशी बहिणी आपल्या भावांच्या मनगटावर राखी बांधतात, तर भाऊ आपल्या बहिणींचे रक्षण करण्याचे वचन देतात. या दरम्यान बहिणी आणि भाऊ एकमेकांना मिठाई खाऊ घालतात आणि भेटवस्तू देखील देतात. हा हिंदूंच्या महत्त्वाच्या सणांपैकी एक आहे. पण रक्षाबंधनाच्या सणाची सुरुवात कशी झाली हे तुम्हाला माहीत आहे का? यामागे अनेक पौराणिक कथा आहेत. चला तर मग रक्षाबंधन साजरे करण्यामागील पौराणिक कथा जाणून घेऊया.
पहिली लोकप्रिय कथा
असे मानले जाते की महाभारताच्या युद्धापूर्वी भगवान कृष्णाने राजा शिशुपालाला सुदर्शन चक्राने 100 शिव्या दिल्यामुळे ठार मारले होते. त्यामुळे त्याच्या बोटातून रक्त वाहू लागले आणि तिथे असलेल्या द्रौपदीने तिच्या साडीचा एक तुकडा फाडून कृष्णाच्या बोटाला बांधला. त्यानंतर भगवान श्रीकृष्णांनी द्रौपदीला प्रत्येक संकटातून वाचवण्याचे वचन दिले. तेव्हापासून रक्षाबंधनाच्या दिवशी भावाच्या मनगटावर राखी बांधली जाते.
दुसरी प्रचलित कथा
एका कथेनुसार महाभारताच्या युद्धाच्या वेळी, जेव्हा युधिष्ठिराने भगवान श्रीकृष्णाला विचारले की मी सर्व संकटांवर मात कशी करू शकतो? तेव्हा श्रीकृष्णाने त्यांना आणि त्यांच्या सैन्याला राखीचा सण साजरा करण्याचा सल्ला दिला.
तिसरी लोकप्रिय कथा
चित्तोडची राणी कर्णावतीने सम्राट हुमायूनला पत्र पाठवून गुजरातच्या सुलतान बहादूर शाहच्या आक्रमणापासून तिच्या राज्याचे आणि स्वतःचे रक्षण करण्याची विनंती केली होती. हुमायूनने राखी स्वीकारली आणि राणी कर्णावतीच्या रक्षणासाठी चित्तोडला रवाना झाला. मात्र, हुमायून येण्यापूर्वीच राणी कर्णावतीने आत्महत्या केली.
चौथी लोकप्रिय कथा
धार्मिक मान्यतेनुसार एकदा राजा बळीने अश्वमेध यज्ञ केला होता, त्यावेळी भगवान विष्णूने बटूचे रूप धारण केले आणि राजा बळीकडून 3 पाय जमीन दान करण्यास सांगितले. राजा बळीने हे मान्य केले आणि हो म्हणताच भगवान विष्णूने वामनाच्या रूपात आपल्या दोन पावलांनी पृथ्वी आणि आकाश मोजले. यानंतर त्यांचे विशाल रूप पाहून राजा बळीने आपल्या मस्तकावर त्यांचे पाय घेतले. तेव्हा देवाकडे वरदान मागितले की, जेव्हा जेव्हा मी देव बघेन तेव्हा तुझे दर्शन व्हावे. मला प्रत्येक क्षणी तुला पहायचे आहे. देवाने त्याला वरदान दिले आणि त्याच्यासोबत राहू लागले.
त्यानंतर माता लक्ष्मी नाराज झाली आणि त्यांनी सर्व प्रकार नारद मुनींना सांगितला. नारदजी म्हणाले की तुम्ही राजा बळीला आपला भाऊ करून भगवान विष्णूबद्दल विचारावे. यानंतर माता लक्ष्मी उदास होऊन राजा बळीकडे पोहोचल्या तेव्हा राजाने विचारले आपण उदास का आहात ? मला सांगा मी तुमचा भाऊ आहे. हे ऐकून माता लक्ष्मीने राजा बळीला राखी बांधली आणि भगवान विष्णूंना मुक्त करण्याचे वचन घेतले. तेव्हापासून रक्षाबंधनाचा सण साजरा केला जात आहे.