जैन धर्मात दर महिन्याला रोहिणी व्रत पाळले जाते. मान्यतेनुसार हे व्रत आरोग्य, सुख आणि शांती देते. या व्रताच्या प्रभावामुळे आर्थिक समस्यांपासून मुक्ती मिळते. जैन दिनदर्शिकेनुसार, हे व्रत 27 नक्षत्रांमध्ये समाविष्ट असलेल्या रोहिणी नक्षत्राच्या दिवशी पाळले जाते, म्हणूनच याला रोहिणी व्रत म्हणतात. जैन समाजात रोहिणी व्रताचे विशेष महत्त्व आहे.
रोहिणी व्रत महत्त्व- दिगंबर जैन समाजात रोहिणी व्रताला अत्यंत महत्त्वाचे स्थान आहे. हे व्रत 27 नक्षत्रांमध्ये समाविष्ट असलेल्या रोहिणी नक्षत्राच्या दिवशी पाळले जाते, म्हणूनच याला रोहिणी व्रत म्हणतात. हे व्रत महिलांसाठी अनिवार्य मानले जाते. जरी कोणीही हे जलद करू शकते. स्त्री आणि पुरुष दोघेही हे व्रत करू शकतात. हे व्रत आत्म्याचे विकार दूर करून कर्माच्या बंधनातून मुक्त होण्यास उपयुक्त आहे. या व्रतामध्ये वसुपूज्यातील सात देवांची सर्व नियमानुसार पूजा केली जाते.
या दिवशी जैन धर्माचे अनुयायी वासुपूज्य स्वामींची पूजा करून उपवास करतात. या दिवशी व्रत पाळल्यास भगवान वासुपूज्य आणि माता रोहिणी यांच्या आशीर्वादाने घरातील आर्थिक समस्या दूर होतात आणि धनाची देवी लक्ष्मीचा त्या घरात सदैव वास असतो आणि कर्जमुक्त होण्याचा मार्ग निघतो असे मानले जाते. आणि उत्पन्न वाढले आहे. असे मानले जाते की या दिवशी उपवास केल्याने पतीचे आयुष्य दीर्घ होते आणि त्यांचे आरोग्यही चांगले राहते. त्यामुळे मत्सर, द्वेष या भावनाही निघून जातात. घरात सुख, समृद्धी आणि संपत्तीची सतत वाढ होत असते. उद्यानानंतरच या उपोषणाची सांगता होते.
रोहिणी व्रत कथा -
पौराणिक कथेनुसार, प्राचीन काळी राजा माधव आणि त्याची राणी लक्ष्मीपती चंपापुरी नावाच्या नगरात राज्य करत होते. त्यांना 7 मुलगे आणि रोहिणी नावाची 1 मुलगी होती. एकदा राजाने निमितज्ञानीला विचारले की माझ्या मुलीचा वर कोण असेल? तर ते म्हणाले की तुझ्या मुलीचा विवाह हस्तिनापूरच्या राजकुमार अशोकाशी होईल. हे ऐकून राजाने एक स्वयंवर आयोजित केला ज्यामध्ये रोहिणीने राजकुमार अशोकाच्या गळ्यात माळ घातली आणि दोघांचे लग्न झाले.
एकदा श्री चरणमुनिराज हस्तिनापूर नगरीच्या जंगलात आले. राजा आपल्या प्रियजनांसह त्याला भेटायला गेला आणि नतमस्तक होऊन प्रवचन घेतले. यानंतर राजाने मुनिराजांना विचारले की माझी राणी इतकी शांत का आहे? तेव्हा गुरुवर म्हणाले की या नगरीत वास्तुपाल नावाचा राजा होता आणि त्याचा धनमित्र नावाचा मित्र होता. त्या धनमित्राला दुर्गंधीयुक्त कन्या झाली. धनमित्राला नेहमी काळजी वाटत होती की या मुलीशी लग्न कोण करणार? धनमित्राने पैशाच्या लोभाने तिचे लग्न आपल्या मित्राचा मुलगा श्रीशेन याच्याशी लावले, पण दुर्गंधीमुळे तो महिनाभरातच तिला सोडून गेला.
त्याच वेळी मुनिराज विहार करत असताना अमृतसेन नगरात आला, त्यानंतर धनमित्र आपली मुलगी दुर्गंधासह पूजा करण्यासाठी गेला आणि मुनिराजांना मुलीच्या भविष्याबद्दल विचारले. त्यांनी सांगितले की, राजा भूपाल गिरनार पर्वताजवळील एका नगरात राज्य करत होता. त्याला सिंधुमती नावाची राणी होती. एके दिवशी राजा राणीसह वनात गेला, तेव्हा वाटेत मुनिराजांना पाहून राजाने राणीला घरी जाऊन मुनींच्या भोजनाची व्यवस्था करण्यास सांगितले. राजाच्या आज्ञेने राणी गेली, पण रागावून तिने मुनीराजांना कडू चा आहार दिला, त्यामुळे मुनिराजांना खूप वेदना झाल्या आणि त्याने लगेचच प्राणत्याग केला.
राजाला हे कळताच त्याने राणीला नगराबाहेर हाकलून दिले आणि या पापामुळे राणीच्या शरीरात कुष्ठरोग झाला. अत्यंत वेदना आणि दुःख अनुभवत, शान करत तिच्या मृत्यूनंतर ती नरकात गेली. तेथे अनंत दु:ख भोगून ती प्राण्याच्या पोटी जन्मली आणि मग तुझ्या घरी दुर्गंधीयुक्त मुलगी झाली. ही पूर्ण कथा ऐकून धनमित्रांनी विचारले - मला काही व्रत-विधी वगैरे धार्मिक कार्य सांगा म्हणजे हे पाप दूर होईल.
तेव्हा स्वामी म्हणाले- सम्यक्दर्शनाबरोबर रोहिणी व्रताचे पालन करावे, म्हणजे दर महिन्याला ज्या दिवशी रोहिणी नक्षत्र येते, त्या दिवशी चारही प्रकारचे अन्न त्यागून श्री जिन चैत्यला जाऊन १६ तास धर्मध्यानात घालवावे. , पूजा, अभिषेक इत्यादीमध्ये वेळ घालवा आणि आत्मशक्ती दान करा. अशा प्रकारे 5 वर्षे 5 महिने हे व्रत करा. दुर्गंधाने भक्तीभावाने उपवास केला आणि आयुष्याच्या शेवटी ती संन्यास घेऊन मरून स्वर्गात देवी बनली. तिथून तुझी लाडकी राणी आली.
यानंतर राजा अशोकाने त्याच्या भविष्याविषयी विचारले, तेव्हा स्वामी म्हणाले - भिल्ल असल्याने तू मुनिराजांवर भयंकर उपसर्ग केला होतास, म्हणून तू मरण पावलास आणि नरकात गेलास आणि नंतर अनेक कुयोनीत भटकणाऱ्या व्यापाऱ्याच्या घरी जन्म घेतलास. अत्यंत घृणास्पद, तुला देह मिळाला, मग मुनिराजांच्या सांगण्यावरून तू रोहिणी उपवास केलास. त्यामुळे स्वर्गात अशोक नावाचा राजा जन्माला आला. अशा प्रकारे रोहिणी व्रताच्या प्रभावाने राजा अशोक आणि राणी रोहिणी यांना स्वर्गीय सुखाची प्राप्ती होऊन मोक्ष प्राप्त झाला.