तुकाराम गाथा - अभंग संग्रह २५०१ ते ३०००

२५०१

नसतों किविलवाणें । कांहीं तुमच्या कृपादानें ॥१॥

हे चि तयाची ओळखी । धालें टवटवित मुखीं ॥ध्रु.॥

वांयां जात नाहीं । वचन प्रीतीचें तें कांहीं ॥२॥

तुका म्हणे देवा । सत्य येतें अनुभवा ॥३॥

२५०२

जालों तंव साचें । दास राहवणें काचें ॥१॥

हें कां मळितें उचित । तुम्ही नेणा कृपावंत ॥ध्रु.॥

सिंहाचें ते पिलें । जाय घेऊनियां कोल्हें ॥२॥

तुका म्हणे नास । आम्हां म्हणविलियां दास ॥३॥

२५०३

देवाच्या उद्देशें जेथें जेथें भाव । तो तो वसे ठाव विश्वंभरें ॥१॥

लोभाचे संकल्प पळालियावरी । कैंची तेथें उरी पापपुण्या ॥ध्रु.॥

शुद्ध भक्ती मन जालिया निर्मळ । कुश्चळी विटाळ वज्रलेप ॥२॥

तुका म्हणे ज्याचें तयासी च कळे । प्रांत येतो फळें कळों मग ॥३॥

२५०४

कडसणी धरितां अडचणीचा ठाव । म्हणऊनि जीव त्रासलासे ॥१॥

लौकिकाबाहेरि राहिलों निराळा । तुजविण वेगळा नाहीं तुजा ॥ध्रु.॥

संकोचानें नाहीं होत धणीवरी । उरवूनि उरी काय काज ॥२॥

तुका म्हणे केलें इच्छे चि सारिखें । नाहींसें पारिखें येथें कोणी ॥३॥

२५०५

हें चि जतन करा दान । धरुनी चरण राहिलों तो॥१॥

आणीक कांहीं न घलीं भार । बहुत फार सांकडें ॥ध्रु.॥

घ्यावी माझ्या हातें सेवा । हे चि देवा विनवणी ॥२॥

तुका तुमचा म्हणवी दास । तेणें आस पुरवावी ॥३॥

२५०६

आपल्या च स्फुंदे । जेथें तेथें घेती छंदें ॥१॥

पडिला सत्याचा दुष्काळ । बहु फार जाली घोळ ॥ध्रु.॥

विश्वासाचे माठ । त्याचे कपाळीं तें नाट ॥२॥

तुका म्हणे घाणा । मूढा तीर्थी प्रदिक्षणा ॥३॥

२५०७

उद्वेगाची धांव बैसली आसनीं । पडिलें नारायणीं मोटळें हें ॥१॥

सकळ निश्चिंती जाली हा भरवसा । नाहीं गर्भवासा येणें ऐसा ॥ध्रु.॥

आपुलिया नांवें नाहीं आम्हां जिणें । अभिमान तेणें नेला देवें ॥२॥

तुका म्हणे चेळें एकाचिया सत्ता । आपुलें मिरवितां पणें ऐसें ॥३॥

२५०८

बहुतां पुरे ऐसा वाण । आलें धन घरासी ॥१॥

घ्या रे फुका मोलेंविण । नारायण न भुला ॥ध्रु.॥

ऐका निवळल्या मनें । बरवें कानें सादर ॥२॥

तुका म्हणे करूनि अंतीं । निश्चिंती हे ठेवावी ॥३॥

२५०९

माझी मज जाती आवरली देवा । नव्हतां या गोवा इंद्रियांचा ॥१॥

कासया मी तुझा म्हणवितों दास । असतों उदास सर्व भावें ॥ध्रु.॥

भयाचिया भेणें धरियेली कास । न पुरतां आस काय थोरी ॥२॥

तुका म्हणे आपआपुलीं जतन । कैचें थोरपण मग तुम्हां ॥३॥

२५१०

विनवितों तरी आणितोसि परी । याचकानें थोरी दातयाची ॥१॥

आमुचे ही कांहीं असों द्या प्रकार । एकल्यानें थोर कैचे तुम्ही ॥ध्रु.॥

नेघावी जी कांहीं बहु साल सेवा । गौरव तें देवा यत्न कीजे ॥२॥

तुका म्हणे नाहीं आमुची मिरासी । असावेंसें ऐसीं दुर्बळें चि ॥३॥

२५११

एका ऐसें एक होतें कोणां काळें । समर्थाच्या बळें काय नव्हे ॥१॥

घालूनि बैसलों मिरासीस पाया । जिंकों देवराया संदेह नाहीं ॥ध्रु.॥

केला तो न संडीं आतां कइवाड । वारीन हे आड कामक्रोध ॥२॥

तुका म्हणे जाळीं अळसाची धाडी । नव्हती आली जोडी कळों साच ॥३॥

२५१२

जाले समाधान । तुमचे धरिले चरण ॥१॥

आतां उठावेंसें मना । येत नाहीं नारायणा ॥ध्रु.॥

सुरवाडिकपणें । येथें सांपडलें केणें ॥२॥

तुका म्हणे भाग । गेला निवारला लाग ॥३॥

२५१३

मुखाकडे वास । पाहें करूनियां आस ॥१॥

आतां होईंल ते शिरीं । मनोगत आज्ञा धरीं ॥ध्रु.॥

तुम्हीं अंगीकार । केला पाहिजे हें सार ॥२॥

तुका म्हणे दारीं । उभें याचक मीं हरी ॥३॥

२५१४

नाहीं माथां भार । तुम्ही घेत हा विचार ॥१॥

जाणोनियां ऐसें केलें । दुरिल अंगेसी लाविलें ॥ध्रु.॥

आतां बोलावें आवडी । नाम घ्यावें घडी घडी ॥२॥

तुका म्हणे दुरी । देवा खोटी ऐसी उरी ॥३॥

२५१५

माझें जड भारी । आतां अवघें तुम्हांवरी ॥१॥

जालों अंकित अंकिला । तुमच्या मुकलों मागिला ॥ध्रु.॥

करितों जें काम। माझी सेवा तुझें नाम ॥२॥

तुका पायां लागे । कांहीं नेदी ना न मगे ॥३॥

२५१६

तुम्ही आम्ही भले आतां । जालों चिंता काशाची॥१॥

आपुलाले आलों स्थळीं । मौन कळी वाढेना ॥ध्रु.॥

सहज जें मनीं होतें । तें उचितें घडलें ॥२॥

तुका म्हणे नसतें अंगा । येत संगा सारिखें ॥३॥

२५१७

चित्ता ऐसी नको देऊं आठवण । जेणें देवाचे चरण अंतरे तें ॥१॥

आलिया वचनें रामनामध्वनि । ऐकावीं कानीं ऐसीं गोडें ॥ध्रु.॥

मत्सराचा ठाव शरीरीं नसावा । लाभेंविण जीवा दुःख देतो ॥२॥

तुका म्हणे राहे अंतर शीतळ । शांतीचें तें बळ क्षमा अंगीं ॥३॥

२५१८

कोण पुण्य कोणा गांठी । ज्यासी ऐसियांची भेटी ॥१॥

जिहीं हरी धरिला मनीं । दिलें संवसारा पाणी ॥ध्रु.॥

कोण हा भाग्याचा । ऐसियांसी बोले वाचा ॥२॥

तुका म्हणे त्यांचे भेटी। होय संसारासी तुटी ॥३॥

२५१९

तरि च हा जीव संसारीं उदास । धरिला विश्वास तुम्हां सोईं ॥१॥

एके जातीविण नाहीं कळवळा । ओढली गोपाळा सूत्रदोरी ॥ध्रु.॥

फुटतसे प्राण क्षणांच्या विसरें । हें तों परस्परें सारिखें चि ॥२॥

तुका म्हणे चित्तीं राखिला अनुभव । तेणें हा संदेह निवारला ॥३॥

२५२०

किती विवंचना करीतसें जीवीं । मन धांवडवी दाही दिशा ॥१॥

कोणा एका भावें तुम्ही अंगीकार । करावा विचार या च साटीं ॥ध्रु.॥

इतर ते आतां लाभ तुच्छ जाले । अनुभवा आले गुणागुण ॥२॥

तुका म्हणे लागो अखंड समाधि । जावें प्रेमबोधीं बुडोनियां ॥३॥

२५२१

दिक चि या नाहीं संसारसंबंधा । तुटेना या बाधा भवरोगाची ॥१॥

तांतडींत करीं म्हणऊनि तांतडी । साधिली ते घडी सोनियाची ॥ध्रु.॥

संकल्पाच्या बीजें इंद्रियांची चाली । प्रारब्ध तें घाली गर्भवासीं ॥२॥

तुका म्हणे बीजें जाळुनी सकळ । करावा गोपाळ आपुला तो ॥३॥

२५२२

आतां होइन धरणेकरी । भीतरीच कोंडीन ॥१॥

नाही केली जीवेंसाटी । तों कां गोष्टी रुचे तें ॥ध्रु.॥

आधी निर्धार तो सार । मग भार सोसीन ॥२॥

तुका म्हणे खाऊं जेवूं । नेदूं होऊं वेगळा ॥३॥

२५२३

होइल तरि पुसापुसी । उत्तर त्यासी योजावें ॥१॥

तोंवरि मी पुढें कांहीं । आपुलें नाहीं घालीत ॥ध्रु.॥

जाणेनियां अंतर देव । जेव्हां भेव फेडील ॥२॥

तुका म्हणे धरिला हातीं । करील खंतीवेगळें ॥३॥

२५२४

हा तों नव्हे कांहीं निराशेचा ठाव । भलें पोटीं वाव राखिलिया ॥१॥

विश्वंभरें विश्व सामाविलें पोटी । तेथें चि सेवटीं आम्ही असों ॥ध्रु.॥

नेणतां चिंतन करितों अंतरीं । तेथें अभ्यंतरीं उमटेल ॥२॥

तुका म्हणे माझा स्वामी अबोलणा । पुरवूं खुणे खुणा जाणतसों ॥३॥

२५२५

निष्ठ‍ तो दिसे निराकारपणें । कोंवळा सगुणें प्रतिपाळी ॥१॥

केला च करावा केला कइवाड । होईंल तें गोड न परेते ॥ध्रु.॥

मथिलिया लागे नवनीत हातां । नासे वितळितां आहाच तें ॥२॥

तुका म्हणे आतां मनाशीं विचार । करावा तो सार एकचित्त ॥३॥

२५२६

बहु देवा बरें जालें । नसतें गेलें सोंवळें ॥१॥

धोवटाशीं पडिली गांठी । जगजेठीप्रसादें ॥ध्रु.॥

गादल्याचा जाला जाडा । गेली पीडा विकल्प ॥२॥

तुका म्हणे वरावरी । निर्मळ करी निर्मळा ॥३॥

२५२७

स्वामित्वाचीं वर्में असोनि जवळी । वाहों जावें मोळी गुणांसवें ॥१॥

काबाडापासूनि सोडवा दातारा । कांहीं नका भारा पात्र करूं ॥ध्रु.॥

धनवंत्याचिये अंगीं सत्ताबळ । व्याधि तो सकळ तोडावया ॥२॥

तुका म्हणे आलें मोड्यासी कोंपट । सांडव्याची वाट विसरावी ॥३॥

२५२८

ॠणाच्या परिहारा जालों वोळगणा । द्यावी नारायणा वासलाती ॥१॥

जालों उतराईं शरीरसंकल्पें । चुकों द्यावीं पापें सकळ ही ॥ध्रु.॥

आजिवरि होतों धरूनि जिवासी । व्याजें कासाविसी बहु केलें ॥२॥

तुका म्हणे मना आणिला म्यां भाव । तुमचा तेथें ठाव आहे देवा ॥३॥

२५२९

येणें पांगें पायांपाशीं । निश्चयेंसी राहेन ॥१॥

सांगितली करीन सेवा । सकळ देवा दास्यत्व ॥ध्रु.॥

बंधनाची तुटली बेडी । हे चि जोडी मग आम्हां ॥२॥

तुका म्हणे नव्हें क्षण । पायांविण वेगळा ॥३॥

२५३०

आपुल्या आपण उगवा लिगाड । काय माझें जड करुन घ्याल ॥१॥

उधारासी काय उधाराचें काम । वाढवूं चि श्रम नये देवा ॥ध्रु.॥

करा आतां मजसाटीं वाड पोट । ठाव नाहीं तंटे जालें लोकीं ॥२॥

तुका म्हणे बाकी झडलियावरी । न पडें वेव्हारीं संचिताचे ॥३॥

२५३१

सर्व संगीं विट आला । तूं एकला आवडसी ॥१॥

दिली आतां पायीं मिठी । जगजेठी न सोडीं ॥ध्रु.॥

बहु जालों क्षीदक्षीण । येणें सीण तो नासे ॥२॥

तुका म्हणे गंगवास । बहु त्या आस स्थळाची ॥३॥

२५३२

शीतळ तें शीतळाहुनी । पायवणी चरणींचें ॥१॥

सेवन हे शिरसा धरीं । अंतरीं हीं वरदळा ॥ध्रु.॥

अवघें चि नासी पाप । तीर्थ बाप माझ्याचें ॥२॥

बैसोनियां तुका तळीं । त्या कल्लोळीं डौरला ॥३॥

२५३३

गोदे कांठीं होता आड । करूनि कोड कवतुकें ॥१॥

देखण्यांनीं एक केलें । आइत्या नेलें जिवनापें ॥ध्रु.॥

राखोनियां ठाव । अल्प जीव लावूनि ॥२॥

तुका म्हणे फिटे धनी । हे सज्जनीं विश्रांति ॥३॥

२५३४

न पाहें माघारें आतां परतोनि । संसारापासूनि विटला जीव ॥१॥

सामोरें येऊनि कवळीं दातारा । काळाचा हाकारा न साहावे ॥ध्रु.॥

सावधान चित्त होईंल आधारें । खेळतां ही बरें वाटईंल ॥२॥

तुका म्हणे कंठ दाटला या सोसें । न पवे कैसें जवळी हें ॥३॥

२५३५

मथनीचें नवनीत । सर्व हितकारक ॥१॥

दंडवत दंडा परी । मागें उरी नुरावी ॥ध्रु.॥

वचनाचा तो पसरुं काईं । तांतडी डोईंपाशींच ॥२॥

तुका म्हणे जगजेठी । लावीं कंठीं उचलूनि ॥३॥

२५३६

अवचिता चि हातीं ठेवा । दिला सेवा न करितां ॥१॥

भाग्य फळलें जाली भेटी । नेघें तुटी यावरी ॥ध्रु.॥

दैन्य गेलें हरली चिंता । सदैव आतां यावरी ॥२॥

तुका म्हणे वांटा जाला । बोलों बोली देवासीं ॥३॥

२५३७

समर्थाची धरिली कास । आतां नाश काशाचा ॥१॥

धांव पावें करीन लाहो । तुमच्या आहो विठ्ठला ॥ध्रु.॥

न लगे मज पाहाणें दिशा । हाकेसरिसा ओढसी ॥२॥

तुका म्हणे नव्हे धीर । तुम्हां स्थिर दयेनें ॥३॥

२५३८

करूं तैसें पाठांतर । करुणाकर भाषण ॥१॥

जिहीं केला मूर्तिमंत । ऐसे संतप्रसाद ॥ध्रु.॥

सोज्ज्वळ केल्या वाटा । आइत्या नीटा मागीलां ॥२॥

तुका म्हणे घेऊं धांवा । करूं हांवा ते जोडी ॥३॥

२५३९

अचळ न चळे ऐसें जालें मन । धरूनि निज खुण राहिलोंसें ॥१॥

आवडी बैसली गुणांची अंतरीं । करूं धणीवरी सेवन तें ॥ध्रु.॥

एकविध भाव नव्हे अभावना । आणिकिया गुणां न मळिवे ॥२॥

तुका म्हणे माझे पडिलें आहारीं । ध्यान विटेवरी ठाकले तें ॥३॥

२५४०

काय तुझी थोरी वणूप मी पामर । होसी दयाकर कृपासिंधु ॥१॥

तुज ऐसी दया नाहीं आणिकासी । ऐसें हृषीकेशी नवल एक ॥ध्रु.॥

कुरुक्षेत्रभूमीवरी पक्षी व्याले । तृणामाजी केलें कोठें त्यांनीं ॥२॥

अकस्मात तेथें रणखांब रोविला । युद्धाचा नेमिला ठाव तेथें ॥३॥

कौरव पांडव दळभार दोन्ही । झुंजावया रणीं आले तेथें ॥४॥

तये काळीं तुज पक्षी आठविती । पाव बा श्रीपती म्हणोनियां ॥५॥

हस्ती घोडे रथ येथें धांवतील । पाषाण होतील शतचूर्ण ॥६॥

ऐसिये आकांतीं वांचों कैसे परी । धांव बा श्रीहरी लवलाहें ॥७॥

टाकोनियां पिलीं कैसें जावें आतां । पावें जगन्नाथा लवलाहीं ॥८॥

आली तिये काळीं कृपा तुझ्या चित्ता । अनाथांच्या नाथा नारायणा ॥९॥

एका गजाचिया कंठीं घंटा होती । पाडिली अवचिती तयांवरी ॥१०॥

अठरा दिवस तेथे द्वंदजुंज जालें । वारा ऊन लागलें नाहीं तयां ॥११॥

जुंज जाल्यावरी दाविलें अर्जुना । तुम्हीं नारायणा पिक्षयांसी ॥१२॥

पाहें आपुलिया दासां म्यां रिक्षलें । रणीं वांचविलें कैशा परी ॥१३॥

ऐसी तुज माया आपुल्या भक्तांची । माउली आमुची तुका म्हणे ॥१४॥

२५४१

वैष्णवां संगती सुख वाटे जीवा । आणीक मी देवा कांहीं नेणें ॥१॥

गायें नाचें उडें आपुलिया छंदें । मनाच्या आनंदें आवडीनें ॥ध्रु.॥

लाज भय शंका दुराविला मान । न कळे साधन यापरतें ॥२॥

तुका म्हणे आतां आपुल्या सायासें । आम्हां जगदेशें सांभाळावें ॥३॥

२५४२

शरण शरण वाणी । शरण त्रिवाचा विनवणी ॥१॥

स्तुती न पुरे हे वाचा । सत्य दास मी दासांचा ॥ध्रु.॥

देह सांभाळून । पायांवरी लोटांगण ॥२॥

विनवी संता तुका दीन । नव्हे गोरवें उत्तीर्ण ॥३॥

२५४३

लेंकरा लेववी माता अळंकार । नाहीं अंतपार आवडीसी ॥१॥

कृपेचें पोसणें तुमचें मी दीन । आजि संतजन मायबाप ॥ध्रु.॥

आरुषा उत्तरीं संतोषे माउली । कवळूनि घाली हृदयात ॥२॥

पोटा आलें त्याचे नेणे गुणदोष । कल्याण चि असे असावें हें ॥३॥

मनाची ते चाली मोहाचिये सोईं । ओघें गंगा काईं परतों जाणे ॥४॥

तुका म्हणे कोठें उदार मेघां शिक्त । माझी तृषा किती चातकाची ॥५॥

२५४४

युिक्त तंव जाल्या कुंटित सकळा । उरली हे कळा जीवनाची ॥१॥

संतचरणीं भावें ठेविलें मस्तक । जोडोनि हस्तक राहिलोंसें ॥ध्रु.॥

जाणपणें नेणें कांहीं चि प्रकार । साक्षी तें अंतर अंतरासी ॥२॥

तुका म्हणे तुम्ही केलें अभयदान । जेणें समाधान राहिलेंसे ॥३॥

२५४५

हा गे आलों कोणी म्हणे बुडतिया । तेणें किती तया बळ चढे ॥१॥

तुम्ही तंव भार घेतला सकळ । आश्वासिलों बाळ अभयकरें ॥ध्रु.॥

भुकेलियां आस दावितां निर्धार । किती होय धीर समाधान ॥२॥

तुका म्हणे दिली चिंतामणीसाटीं । उचित कांचवटी दंडवत ॥३॥

२५४६

कैसा तीं देखिला होसील गोपाळीं । पुण्यवंतीं डोळीं नारायणा ॥१॥

तेणें लोभें जीव जालासे बराडी । आम्ही ऐशी जोडी कई लाभों ॥ध्रु.॥

असेल तें कैसें दर्शनाचें सुख । अनुभवें श्रीमुख अनुभवितां ॥२॥

तुका म्हणे वाटे देसी आलिंगन । अवस्था ते क्षणाक्षणां होते ॥३॥

२५४७

कासया या लोभें केलें आर्तभूत । सांगा माझें चित्त नारायणा ॥१॥

चातकाचे परी एक चि निर्धार । लक्षभेदीतीर फिरों नेणे ॥ध्रु.॥

सांवळें रूपडें चतुर्भुज मूर्ति । कृष्णनाम चित्तीं संकल्प हा ॥२॥

तुका म्हणे करीं आवडीसी ठाव । नको माझा भाव भंगों देऊं ॥३॥

२५४८

काय माझा पण होईंल लटिका । ब्रिदावळी लोकां दाविली ते ॥१॥

खरी करूनियां देई माझी आळी । येऊनि कृवाळी पांडुरंगे ॥ध्रु.॥

आणीक म्यां कोणा म्हणवावें हातीं । नये काकुलती दुजियासी ॥२॥

तुका म्हणे मज येथें चि ओळखी । होईंन तो सुखी पायांनीं च ॥३॥

२५४९

तुम्हां आम्हां जंव जालिया समान । तेथें कोणां कोण सनमानी ॥१॥

उरी तों राहिली गोमटें गौरव । ओढे माझा जीव पायांपाशीं ॥ध्रु.॥

नेणपणें आम्ही आळवूं वोरसें । बोलवितों रसें शब्दरत्नें ॥२॥

तुका म्हणे लळे पाळीं वो विठ्ठले । कां हे उरविले भेदाभेद ॥३॥

२५५०

नको माझे मानूं आहाच ते शब्द । कळवळ्याचा वाद करीतसें ॥१॥

कासयानें बळ करूं पायांपाशीं । भाकावी ते दासीं करुणा आम्हीं ॥ध्रु.॥

काय मज चाड असे या लौकिकें । परी असे निकें अनुभवाचें ॥२॥

लांचावल्यासाटीं वचनाची आळी । टकळ्यानें घोळी जवळी मन ॥३॥

वाटतसे आस पुरविसी ऐसें । तरि अंगीं पिसें लावियेले ॥४॥

तुका म्हणे माझी येथें चि आवडी । श्रीमुखाची जोडी इच्छीतसें ॥५॥

२५५१

म्हणऊनी लवलाहें । पाय आहें चिंतीत ॥१॥

पाठिलागा येतो काळ । तूं कृपाळू माउली ॥ध्रु.॥

बहु उसंतीत आलों । तया भ्यालों स्थळासी ॥२॥

तुका म्हणे तूं जननी । ये निर्वाणीं विठ्ठलें॥३॥

२५५२

जेणें वाढे अपकीर्ति । सर्वार्थी तें वर्जावें ॥१॥

सत्य रुचे भलेपण । वचन तें जगासी ॥ध्रु.॥

होइजेतें शूर त्यागें । वाउगें तें सारावें ॥२॥

तुका म्हणे खोटें वर्म । निंद्यकर्म काळिमा ॥३॥

२५५३

याची सवे लागली जीवा । गोडी हेवा संगाचा ॥१॥

परतें न सरवे दुरी । क्षण हरीपासूनि ॥ध्रु.॥

जालें तरी काय तंट । आतां चट न संटे ॥२॥

तुका म्हणे चक्रचाळे । वेळ बळें लाविलें ॥३॥

२५५४

याचा तंव हा चि मोळा । देखिला डोळा उदंड ॥१॥

नेदी मग फिरों मागें । अंगा अंगें संचरे ॥ध्रु.॥

कां गा याची नेणां खोडी । जीभा जोडी करितसां ॥२॥

पांघरे तें बहु काळें । घोंगडें ही ठायींचें ॥३॥

अंगीं वसे चि ना लाज । न म्हणे भाज कोणाची ॥४॥

सर्वसाक्षी अबोल्यानें । दुश्चित कोणें नसावें ॥५॥

तुका म्हणे धरिला हातीं । मग निश्चिंतीं हरीनें ॥६॥

२५५५

प्रसद्धि हा असे जगा । अवघ्या रंगारंगाचा ॥१॥

तरी वाटा न वजे कोणी । नारायणीं घरबुडी ॥ध्रु.॥

बहुतां ऐसें केलें मागें । लाग लागें लागेना ॥२॥

हो कां नर अथवा नारी । लाहान थोरीं आदर ॥३॥

जालें वेगळें लोकीं पुरे । मग नुरे समूळ ॥४॥

कळेना तो आहे कैसा । कोणी दिशा बहु थोडा ॥५॥

तुका म्हणे दुसर्‍या भावें । छायें नावें न देखवे ॥६॥

२५५६

न संडावा आतां ऐसें वाटे ठाव । भयाशी उपाव रक्षणाचा ॥१॥

म्हणऊनि मनें वळियेलें मन । कारियेकारण चाड नाहीं ॥ध्रु.॥

नाना वीचि उपाधि करूनियां मूळ । राखतां विटाळ तें चि व्हावें ॥२॥

तुका म्हणे येथें न वेचे वचन । निजीं निजखूण सांपडली ॥३॥

२५५७

सत्तेचें भोजन समयीं आतुडे । सेवन ही घडे रुचिनेसी ॥१॥

वर्में श्रम नेला जालें एकमय । हृदयस्थीं सोय संग जाला ॥ध्रु.॥

कोथळीस जमा पडिलें संचित । मापल्याचा वित्त नेम जाला ॥२॥

तुका म्हणे धणी ऐसा जालों आतां । करीन ते सत्ता माझी आहे ॥३॥

२५५८

देईंल तें उणें नाहीं । याचे कांहीं पदरीं ॥१॥

पाहिजे तें संचित आतां । येथें सत्ता करावया ॥ध्रु.॥

गुणां ऐसा भरणा भरी। जो जें चारी तें लाभे ॥२॥

तुका म्हणे देवीं देव । फळे भव आपुला ॥३॥

२५५९

तेव्हां होतों भोगाधीन । तुम्हां भिन्न पासूनि ॥१॥

आतां बोलों नये ऐसें । आनारिसें वेगळें ॥ध्रु.॥

सन्मुख जालों स्वामीकडे । भव औठडे निराळे ॥२॥

चिंतिलें तें चिंतामणी । फिटे धणी तों द्यावें ॥३॥

सहज स्थित आहे अंगीं । प्रसंगीं ते वंचेना ॥४॥

तुमची देवा धरिली कास । केला नास प्रपंचा ॥५॥

तुका म्हणे जाणोनि वर्म । कर्माकर्में ठेविलीं ॥६॥

॥५॥

२५६०

केला कैवाड संतांच्या आधारें । अनुभवें खरें कळों आलें ॥१॥

काय जीवित्वाची धरुनियां आशा । व्हावें गर्भवासा पात्र भेणें ॥ध्रु.॥

अबाळीनें जावें निचिंतिया ठायां । रांडा रोटा वांयां करूं नये ॥२॥

तुका म्हणे बळी देतां तें निधान । भिकेसाटीं कोण राज्य देतो ॥३॥

२५६१

संगतीनें होतो पंगतीचा लाभ । अशोभीं अनुभव असिजेतें ॥१॥

जैसीं तैसीं असों पुढिलांचे सोईं । धरिती हातीं पायीं आचारिये ॥ध्रु.॥

उपकारी नाहीं देखत आपदा । पुढिलांची सदा दया चित्तीं ॥२॥

तुका म्हणे तरीं सज्जनाची कीतिऩ । पुरवावी आर्ति निर्बळांची ॥३॥

२५६२

करितां विचार सांपडलें वर्म । समूळ निश्रम परिहाराचें ॥१॥

मज घेऊनियां आपणांसी द्यावें । साटी जीवें जीवें नारायणा ॥ध्रु.॥

उरी नाहीं मग पडदा कां आला । स्वमुखें चि भला करितां वाद ॥२॥

तुका म्हणे माझें खरें देणें घेणें । तुम्ही साक्षी जाणें अंतरींचें ॥३॥

२५६३

कुळींची हे कुळदेवी । केली ठावी संतांनीं ॥१॥

बरवें जालें शरण गेलों । उगविलों संकटीं ॥ध्रु.॥

आणिला रूपा ही बळें । करूनि खळें हरिदासीं ॥२॥

तुका म्हणे समागमें । नाचों प्रेमें लागलों ॥३॥

२५६४

आतां देह अवसान । हें जतन तोंवरी ॥१॥

गाऊं नाचों गदारोळें । जिंकों बळें संसार ॥ध्रु.॥

या चि जीऊं अभिमानें । सेवाधनें बळकट ॥२॥

तुका म्हणे न सरें मागें । होईंन लागें आगळा ॥३॥

२५६५

ज्याने आड यावें कांहीं । त्याचें नाहीं बळ आतां ॥१॥

मन येथें साह्य जालें । हरिच्या धालें गुणवादीं ॥ध्रु.॥

चुकुर तो गेला काळ । जालें बळ संगाचें ॥२॥

तुका म्हणे धरूं सत्ता । होईंल आतां करूं तें ॥३॥

२५६६

देवासी तो पुरे एकभाव गांठी । तो चि त्याचे मिठी देइल पायीं ॥१॥

पाहोनि राहीन कवतुक निराळा । मी मज वेगळा होऊनियां ॥ध्रु.॥

कांहीं नेघें शिरीं निमित्याचा भार । न लगे उत्तर वेचावें चि ॥२॥

तुका म्हणे जीवें पडिलिया गांठी । मग नाहीं मिठी सुटों येत ॥३॥

२५६७

लौकिकासाटीं या पसार्‍याचा गोवा । कांहीं नाहीं देवा लागों येत ॥१॥

ठेवावा माथा तो नुचलावा पायीं । ठांयींचिये ठांयीं हालों नये ॥ध्रु.॥

डव्हळिल्या मनें वितळिलें रूप । नांवऐसें पाप उपाधीचें ॥२॥

तुका म्हणे देव प्रीतीनें कवळी । ठेवील जवळी उठवूनि ॥३॥

२५६८

नाहीं होत भार घातल्या उदास । पुरवावी आस सकळ ही ॥१॥

ऐसा नाहीं मज एकाचा अनुभव । धरिला तो भाव उद्धरलें ॥ध्रु.॥

उतावीळ असे शरणागतकाजें । धांव केशीराजे आइकतां ॥२॥

तुका म्हणे हित चिंतन भरवंसा । नेदी गर्भवासा येऊं देवा ॥३॥

२५६९

उपजों मरों हे तों आमुची मिरासी । हें तूं निवारिसी तरी थोर ॥१॥

उभा राहीं करीं खरा खोटा वाद । आम्ही जालों निंद लंडीपणें ॥ध्रु.॥

उभयतां आहे करणें समान । तुम्हां ऐसा म्हणें मी ही देवा ॥२॥

तुका म्हणे हातीं सांपडलें वर्म । अवघाची भ्रम फेडिन आतां ॥३॥

२५७०

मेलियांच्या रांडा इच्छिती लेकरूं । लाज नाहीं धरूं प्रीती कैशी ॥१॥

मागिलां पुढिलां एकी सरोबरी । काळाची पेटारी खांदा वाहे ॥ध्रु.॥

आन दिसे परी मरणें चि खरें । सांपळा उंदिरें सामाविलीं ॥२॥

तुका म्हणे जाली मनाची परती । निवळली ज्योती दिसों आली ॥३॥

२५७१

निष्ठ‍ मी जालों अतिवादागुणें । हें कां नारायणें नेणिजेल ॥१॥

सांडियेली तुम्ही गोत परिसोय । फोडविली डोय कर्मा हातीं ॥ध्रु.॥

सांपडूनि संदी केली जीवेंसाटीं । घ्यावयासि तुटी कारण हें ॥२॥

तुका म्हणे तुज काय म्हणों उणें । नाहीं अभिमानें चाड देवा ॥३॥

२५७२

माझें माझ्या हाता आलें । आतां भलें सकळ ॥१॥

काशासाटीं विषम थारा । तो अंतरा विटाळ ॥ध्रु.॥

जालीं तया दुःखें तुटी । मागिल पोटीं नसावें ॥२॥

तुका म्हणे शुद्धकुळ । तेथें मळ काशाचा ॥३॥

२५७३

समर्थपणें हे करा संपादणी । नसतें चि मनीं धरिल्याची ॥१॥

दुसर्‍याचें येथें नाहीं चालों येत । तरि मी निवांत पाय पाहें ॥ध्रु.॥

खोटियाचें खरें खरियाचें खोटें । मानलें गोमटें तुम्हांसी तें ॥२॥

तुका म्हणे तुम्हां सवें करितां वाद । होईंजेतें निंद जनीं देवा ॥३॥

२५७४

तुम्हां आम्हांसवें न पडावी गांठी । आलेति जगजेठी कळों आतां ॥१॥

किती म्हणों आतां वाइटा वाइट । शिवों नये वीट आल्यावरी ॥ध्रु.॥

बोलिल्याची आतां हे चि परचित । भीड भार थीत बुडवील ॥२॥

तुका म्हणे आली रोकडी प्रचिती । झांकणें तें किती कोठें देवा ॥३॥

२५७५

सकळ सत्ताधारी । व्हावें ऐसें काय हरी ॥१॥

परि या कृपेच्या वोरसें । कुढावयाचें चि पिसें ॥ध्रु.॥

अंगें सर्वोत्तम । अवघा चि पूर्णकाम ॥२॥

तुका म्हणे दाता । तरि हा जीव दान देता ॥३॥

२५७६

कोणापाशीं द्यावें माप । आपीं आप राहिलें ॥१॥

कासयाची भरोवरी । काय दुरी जवळी ॥ध्रु.॥

एकें दाखविले दाहा। फांटा पाहा पुसून ॥२॥

तुका म्हणे सरलें वोझें । आतां माझें सकळ ॥३॥

२५७७

नभोमय जालें जळ । एकीं सकळ हरपलें ॥१॥

आतां काय सारासारी । त्याच्या लहरी तयांत ॥ध्रु.॥

कैचा तेथ यावा सांडी । आप कोंडी आपण्यां ॥२॥

तुका म्हणे कल्प जाला । अस्त गेला उदय ॥३॥

२५७८

राजा करी तैसे दाम । ते ही चाम चालती ॥१॥

कारण ते सत्ता शिरीं । कोण करी अव्हेर ॥ध्रु.॥

वाइले तें सुनें खांदीं । चाले पदीं बैसविलें ॥२॥

तुका म्हणे विश्वंभरें । करुणाकरें रिक्षलें ॥३॥

२५७९

आम्ही देव तुम्ही देव । मध्यें भेव अधीक ॥१॥

कैवाडाच्या धांवा लागें । मागें मागें विठ्ठले ॥ध्रु.॥

भेडसाविलें हाके नादें । वोळखी भेदें मोडिली ॥२॥

तुका म्हणे उभा राहे । मागें पाहे परतोनि ॥३॥

२५८०

हीनसुरबुद्धीपासी । आकृतीसी भेद नाहीं ॥१॥

एक दांडी एक खांदी । पदीं पदीं भोगणें ॥ध्रु.॥

एकाऐसें एक नाहीं । भिन्न पाहीं प्रकृती ॥२॥

तुका म्हणे भूमी खंडे । पीक दंडे जेथें तें ॥३॥

२५८१

काय बोलों सांगा । याउपरी पांडुरंगा ॥१॥

कांहीं आधारावांचून । पुढें न चले वचन ॥ध्रु.॥

वाढे ऐसा रस । कांहीं करावा सौरस ॥२॥

भक्तिभाग्यसीमा । द्यावा जोडोनियां प्रेमा ॥३॥

कोरड्या उत्तरीं । नका गौरवूं वैखरी ॥४॥

करी विज्ञापना । तुका प्रसादाची दाना ॥५॥

२५८२

आहाच तो मोड वाळलियामधीं । अधीराची बुद्धि तेणें न्यायें ॥१॥

म्हणऊनि संग न करीं दुसरें । चित्त मळीन द्वारें दोड पडे ॥ध्रु.॥

विषासाटीं सर्पां भयाभीत लोक । हें तों सकळीक जाणतसां ॥२॥

तुका म्हणे काचें राहे कुळांकुड । अवगुण तो नाड ज्याचा तया ॥३॥

२५८३

क्षणक्षणां जीवा वाटतसे खंती । आठवती चित्तीं पाय देवा ॥१॥

येई वो येई वो येई लवलाहीं । आळिंगूनि बाहीं क्षेम देई ॥ध्रु.॥

उतावळि मन पंथ अवलोकी । आठवा ते चुकी काय जाली ॥२॥

तुका म्हणे माझ्या जीवींच्या जीवना । घाला नारायणा उडी वेगीं ॥३॥

२५८४

आळी करावी ते कळतें बाळका । बुझवावें हें कां नेणां तुम्ही ॥१॥

निवाड तो तेथें असे पायांपाशीं । तुम्हांआम्हांविशीं एकेठायीं ॥ध्रु.॥

आणीक तों आम्ही न देखोंसें जालें । जाणावें शिणलें भागलेंसें ॥२॥

तुका म्हणे तुम्हां लागतें सांगावें । अंतरींचें ठावें काय नाहीं ॥३॥

२५८५

तांतडीनें आम्हां धीर चि न कळे । पाळावे हे लळे लवलाहीं ॥१॥

नका कांहीं पाहों सावकाशीं देवा । करा एक हेवा तुमचा माझा ॥ध्रु.॥

वोरसाचा हेवा सांभाळावी प्रीत । नाहीं राहों येत अंगीं सदा ॥२॥

तुका म्हणे मज नका गोवूं खेळा । भोजनाची वेळा राखियेली ॥३॥

२५८६

नाहीं लोपों येत गुण । वेधी आणीकें चंदन ॥१॥

न संगतां पडे ताळा । रूप दर्पणीं सकळां ॥ध्रु.॥

सारविलें वरी । आहाच तें क्षणभरी ॥२॥

तुका म्हणे वोहळें । सागराच्या ऐसें व्हावें ॥३॥

२५८७

वचनें चि व्हावें आपण उदार । होइल विश्वंभर संपुष्ट चि ॥१॥

सत्यसंकल्पाचीं फळें बीजाऐसीं । शुद्ध नाहीं नासी पावों येत ॥ध्रु.॥

वंचिलिया काया येतसे उपेगा । शरीर हें नरकाचें चि आळें ॥२॥

तुका म्हणे जीव जितां थारे लावा । पडिलिया गोवा देशधडी ॥३॥

२५८८

उखतें आयुष्य जायांचें कळिवर । अवघें वोडंबर विषयांचें ॥१॥

कोणासी हा लागे पुसणें विचार । मनें चि सादर करूं आतां ॥ध्रु.॥

उत्पित्त प्रळय पडिलें दळण । पाकाचें भोजन बीज वाढे ॥२॥

तुका म्हणे जाऊं अभयाच्या ठायां । रिघों देवराया शरण वेगीं ॥३॥

२५८९

बोलावे म्हुण हे बोलतों उपाय । प्रवाहें हें जाय गंगाजळ ॥१॥

भाग्ययोगें कोणां घडेल सेवन । कैंचे येथें जन अधिकारी ॥ध्रु.॥

मुखीं देतां घांस पळवितीं तोंडें । अंगींचिया भांडे असुकानें ॥२॥

तुका म्हणे पूजा करितों देवाची । आपुलिया रुची मनाचिये ॥३॥

२५९०

लटिक्याचे वाणी चवी ना संवाद । नांहीं कोणां वाद रुचों येत ॥१॥

अन्याय तो त्याचा नव्हे वायचाळा । मायबापीं वेळा न साधिली ॥ध्रु.॥

अनावर अंगीं प्रबळ अवगुण । तांतडीनें मन लाहो साधी ॥२॥

तुका म्हणे दोष आणि अवकळा । न पडतां ताळा घडे तसे ॥३॥

२५९१

नये स्तवूं काचें होतें क्रियानष्ट । फुंदाचे ते कष्ट भंगा मूळ ॥१॥

नाहीं परमार्थ साधत लौकिकें । धरुन होतों फिकें अंगा आलें ॥ध्रु.॥

पारखिया पुढें नये घालूं तोंड । तुटी लाभा खंड होतो माना ॥२॥

तुका म्हणे तरी मिरवतें परवडी । कामावल्या गोडी अविनाश ॥३॥

२५९२

कोण्या काळें येईंल मना । नारायणा तुमचिया ॥१॥

माझा करणें अंगीकार । सर्व भार फेडूनि ॥ध्रु.॥

लागली हे तळमळ चित्ता । तरी दुश्चिता संसारी ॥२॥

सुखाची च पाहें वास । मागें दोष सांभाळीं ॥३॥

इच्छा पूर्ण जाल्याविण । कैसा सीण वारेल ॥४॥

लाहो काया मनें वाचा । देवा साच्या भेटीचा ॥५॥

कांटाळा तो न धरावा । तुम्ही देवा दासांचा ॥६॥

तुका म्हणे माझे वेळे । न कळे कां हें उफराटें ॥७॥

२५९३

घ्यावी तरी घ्यावी उदंड चि सेवा । द्यावें तरी देवा उदंड चि ॥१॥

ऐसीं कैंचीं आम्ही पुरतीं भांडवलें । आल्या करीं बोलें समाधान ॥ध्रु.॥

व्हावें तरीं व्हावें बहुत चि दुरी । आलिया अंतरीं वसवावें ॥२॥

तुका म्हणे तुझें सख्यत्व आपणीं । अससील ॠणी आवडीचा ॥३॥

२५९४

काय करूं जीव होतो कासावीस । कोंडलिये दिस गमे चि ना ॥१॥

पडिलें हें दिसे ब्रम्हांड चि वोस । दाटोनि उच्छ्वास राहातसे ॥२॥

तुका म्हणे आगा सर्वजाणतिया । विश्वंभरें काया निववावी ॥३॥

२५९५

सुकलियां कोमां अत्यंत जळधर । तेणें च प्रकार न्याय असे ॥१॥

न चलें पाउलीं सांडीं गरुडासन । मनाचें हो मन त्वरेलागीं ॥२॥

तुका म्हणे भूक न साहावे बाळा । जीवनांची कळा ओढलीसे ॥३॥

२५९६

शृंगारिक माझीं नव्हती उत्तरें । आळवितों खरे अवस्थेच्या ॥१॥

न घलावा मधीं कामाचा विलंब । तुम्ही तों स्वयंभ करुणामूर्ति ॥२॥

तुका म्हणे केलें सन्मुख वदन । देखतां चरण पोटाळीन ॥३॥

२५९७

तूं माझी माउली तूं माझी साउली । पाहातों वाटुली पांडुरंगे ॥१॥

तूं मज येकुला वडील धाकुला । तूं मज आपुला सोयरा जीव ॥२॥

तुका म्हणे जीव तुजपाशीं असे । तुझियानें ओस सर्व दिशा ॥३॥

२५९८

कराल तें करा । हातें आपुल्या दातारा ॥१॥

बळियाचीं आम्ही बाळें । असों निर्भर या सळे ॥ध्रु.॥

आतां कोठें काळ । करील देवापाशीं बळ ॥२॥

तुका म्हणे पंढरीराया । थापटितों ठोक बाह्या ॥३॥

२५९९

डोळां भरिलें रूप । चित्ता पायांपें संकल्प ॥१॥

अवघी घातली वांटणी । प्रेम राहिलें कीर्तनी ॥ध्रु.॥

वाचा केली माप । रासीं हरिनाम अमुप ॥२॥

भरूनियां भाग । तुका बैसला पांडुरंग ॥३॥

२६००

आतां आहे नाहीं । न कळे आळी करा कांहीं ॥१॥

देसी पुरवुनी इच्छा । आतां पंढरीनिवासा ॥ध्रु.॥

नेणे भाग सीण । दुजें कोणी तुम्हांविण ॥२॥

आतां नव्हे दुरी । तुका पायीं मिठी मारी ॥३॥

२६०१

संकल्पासी अधिष्ठान । नारायण गोमटें ॥१॥

अवघियांचें पुरे कोड । फिडे जड देहत्व ॥ध्रु.॥

उभय लोकीं उत्तम कीर्ति । देव चित्तीं राहिलिया ॥२॥

तुका म्हणे जीव धाय । नये हाय जवळी ॥३॥

२६०२

भाग्यवंता ऐशी जोडी । परवडी संतांची ॥१॥

धन घरीं पांडुरंग । अभंग जें सरेना ॥ध्रु.॥

जनाविरहित हा लाभ । टांचें नभ सांटवणें ॥२॥

तुका म्हणे विष्णुदासां । नाहीं आशा दुसरी ॥३॥

२६०३

जरी आलें राज्य मोळविक्या हातां । तरी तो मागुता व्यवसायी ॥१॥

तृष्णेचीं मंजुरें नेणती विसांवा । वाढें हांव हांवां काम कामीं ॥ध्रु.॥

वैभवाचीं सुखें नातळतां अंगा । चिंता करी भोगा विघ्न जाळी ॥२॥

तुका म्हणे वाहे मरणाचें भय । रक्षणउपाय करूनि असे ॥३॥

२६०४

कोण होईंल आतां संसारपांगिलें । आहे उगवलें सहजें चि ॥१॥

केला तो चालवीं आपुला प्रपंच । काय कोणां वेच आदा घे दे ॥ध्रु.॥

सहजें चि घडे आतां मोळ्याविण । येथें काय सीण आणि लाभ ॥२॥

तुका म्हणे जालों सहज देखणा । ज्याच्या तेणें खुणा दाखविल्या ॥३॥

२६०५

आम्हां शरणागतां । एवढी काय करणें चिंता ॥१॥

परि हे कौतुकाचे खेळ । अवघे पाहातों सकळ ॥ध्रु.॥

अभयदानवृंदें । आम्हां कैंचीं द्वंदें ॥२॥

तुका म्हणे आम्ही । हरिजन साधनाचे स्वामी ॥३॥

२६०६

देवाचिये चाडे प्रमाण उचित । नये वांटूं चित्त निषेधासीं ॥१॥

नये राहों उभें कसमळापाशीं । भुंकतील तैसीं सांडावीं तीं ॥२॥

तुका म्हणे क्षमा सुखाची हे रासी । सांडूनि कां ऐसी दुःखी व्हावें ॥३॥

॥१॥

२६०७

खळा सदा क्षुद्रीं दृष्टी । करी कष्टी सज्जना ॥१॥

करितां आपुलाले परी । धणीवरी व्यापार ॥ध्रु.॥

दया संतां भांडवल। वेची बोल उपकार ॥२॥

तुका म्हणे आपुलालें । उसंतिलें ज्यांणीं तें ॥३॥

२६०८

जग ऐसें बहुनांवें । बहुनावें भावना ॥१॥

पाहों बोलों बहु नये । सत्य काय सांभाळा ॥ध्रु.॥

कारियासी जें कारण । तें जतन करावें ॥२॥

तुका म्हणे संतजनीं । हें चि मनीं धरावें ॥३॥

२६०९

निघालें तें अगीहूनि । आतां झणी आतळे ॥१॥

पळवा परपरतें दुरी । आतां हरी येथूनि ॥ध्रु.॥

धरिलें तैसें श्रुत करा हो । येथें आहो प्रपंचीं ॥२॥

अबोल्यानें ठेला तुका । भेउनि लोकां निराळा ॥३॥

२६१०

आतां दुसरें नाहीं वनीं । निरांजनी पडिलों ॥१॥

तुमची च पाहें वास । अवघी आस निरसली ॥ध्रु.॥

मागिलांचा मोडला माग । घडला त्याग अरुची ॥२॥

तुका म्हणे करुणाकरा । तूं सोयरा जीवींचा ॥३॥

२६११

धरूनियां सोईं परतलें मन । अनुलक्षीं चरण करूनियां ॥१॥

येई पांडुरंगे नेई सांभाळूनि । करुणावचनीं आळवितों ॥ध्रु.॥

बुद्धि जाली साहए परि नाहीं बळ । अवलोकितों जळ वाहे नेत्रीं ॥२॥

न चलती पाय गळित जाली काया । म्हणऊनि दया येऊं द्यावी ॥३॥

दिशच्या करितों वारियासीं मात । जोडुनियां हात वास पाहें ॥४॥

तुका म्हणे वेग करावा सत्वर । पावावया तीर भवनदीचें ॥५॥

२६१२

कौलें भरियेली पेंठ । निग्रहाचे खोटे तंट ॥१॥

ऐसें माता जाणे वर्म । बाळ वाढवितां धर्म ॥ध्रु.॥

कामवितां लोहो कसे । तांतडीनें काम नासे ॥२॥

तुका म्हणे खडे । देतां अक्षरें तें जोडे ॥३॥

२६१३

चालिलें न वाटे । गाऊनियां जातां वाटे ॥१॥

बरवा वैष्णवांचा संग । येतो सामोरा श्रीरंग ॥ध्रु.॥

नाहीं भय आड । कांहीं विषमांचें जड ॥२॥

तुका म्हणे भिक्त । सुखरूप आदीं अंतीं ॥३॥

२६१४

करितां विचार तो हा दृढ संसार । ब्रम्हांदिकां पार नुलंघवे सामर्थ्ये ॥१॥

शरण शरण नारायणा मज अंगीकारीं दीना । आलें तें वचनांपासीं माझ्या सामर्थ्य ॥ध्रु.॥

पाठीवरी मोळी तो चि कळवा पायीं तळीं । सांपडला जाळीं मत्स्य जाला तो न्याय ॥२॥

आतां करीन तांतडी लाभाची ते याच जोडी । तुका म्हणे ओढी पायां सोईं मनाची ॥३॥

२६१५

बहुतां जातीचा केला अंगीकार । बहुत ही फार सवाौत्तमें ॥१॥

सरला चि नाहीं कोणांचिये वेचें । अक्षोभ ठायींचें ठायीं आहे ॥ध्रु.॥

लागत चि नाहीं घेतां अंतपार । वसवी अंतर अणुचें ही ॥२॥

तुका म्हणे केला होय टाकीऐसा । पुरवावी इच्छा धरिली ते ॥३॥

२६१६

पोट धालें आतां जीवनीं आवडी । पुरवावे परवडी बहुतांचे ॥१॥

काय आंचवणा तांतडीचें काम । मागील तीं श्रम न पवावीं ॥ध्रु.॥

वाढितिया पोटीं बहु असे वाव । सांभाळितां ठाव काय वांचे ॥२॥

दाविल्यावांचूनि नाहीं कळों येत । तेथें ही दुश्चित एकपणें ॥३॥

नावेचा भार तो उदकाचे शिरीं । काय हळू भारी तये ठायीं ॥४॥

तुका म्हणे गीतीं गाऊनि गोविंद । करूं ब्रम्हानंद एकसरें॥५॥

२६१७

एका हातीं टाळ एका हातीं चिपळिया । घालिती हुंमरी एक वाताती टाळिया ॥१॥

मातले वैष्णव नटती नाना छंदें । नाहीं चाड मोक्षपदें भजनीं आवडी ॥ध्रु.॥

हाका अरोळिया गीतवादें सुखसोहळे । जाय तें न कळे केव्हां रजनी दिवस ॥२॥

तीर्थी नाहीं चाड न लगे जावें वनांतरा । तुका म्हणे हरिहरात्मक चि पृथुवी ॥३॥

२६१८

देव सखा आतां केलें नव्हे काईं । येणें सकळईं सोइरीं च ॥१॥

भाग्यवंत जालों गोतें सपुरतीं । आतां पुण्या नीती पार नाहीं ॥ध्रु.॥

पाहातां दिसती भरलिया दिशा । ठसावला ठसा लोकत्रयीं ॥२॥

अविनाश जोडी आम्हां भाग्यवंतां । जाली होती सत्ता संचिताची ॥३॥

पायांवरी डोईं ठेवाया अरोथा । जाली द्यावी सत्ता क्षेम ऐसी ॥४॥

तुका म्हणे जीव पावला विसावा । म्हणवितां देवा तुमचींसीं ॥५॥

२६१९

कोण आतां कळिकाळा । येऊं बळा देईंल ॥१॥

सत्ता झाली त्रिभुवनीं । चक्रपाणी कोंवसा ॥ध्रु.॥

लडिवाळांचा भार वाहे । उभा आहे कुढावया ॥२॥

तुका म्हणे घटिका दिस । निमिश ही न विसंभे ॥३॥

२६२०

आम्हां आवडे नाम घेतां । तो ही पिता संतोषे ॥१॥

उभयतां एकचित्त । तरी प्रीत वाढली ॥ध्रु.॥

आम्ही शोभों निकटवासें। अनारिसें न दिसे ॥२॥

तुका म्हणे पांडुरंगे । अवघीं अंगें निवालीं॥३॥

२६२१

देह तंव असे भोगाचे अधीन । याचें सुख सीण क्षीणभंगर ॥१॥

अविनाश जोडी देवापायीं भाव । कल्याणाचा ठाव सकळही ॥ध्रु.॥

क्षणभंगुर हा तेथील पसारा । आलिया हाकारा अवघें राहे ॥२॥

तुका म्हणे येथें सकळ विश्रांति । आठवावा चित्तीं नारायण ॥३॥

२६२२

आतां आवश्यक करणें समाधान । पाहिलें निर्वाण न पाहिजे ॥१॥

केलें तरीं आतां शुशोभें करावें । दिसतें बरवें संतांमधीं ॥ध्रु.॥

नाहीं भक्तराजीं ठेविला उधार । नामाचा आकार त्यांचियानें ॥२॥

तुका म्हणे माझ्या वडिलांचें ठेवणें । गोप्य नारायणें न करावें ॥३॥

२६२३

काया वाचा मनें श्रीमुखाची वास । आणीक उदास विचारासी ॥१॥

काय आतां मोक्ष करावा जी देवा । तुमचिया गोवा दर्शनासी ॥ध्रु.॥

केलिया नेमासी उभें ठाडें व्हावें । नेमलें तें भावें पालटेना ॥२॥

तुका म्हणे जों जों कराल उशीर । तों तों मज फार रडवील ॥३॥

२६२४

पुढीलांचे सोयी माझ्या मना चाली । मताची आणिली नाहीं बुद्धी ॥१॥

केलासी तो उभा आजवरी संतीं । धरविलें हातीं कट देवा ॥ध्रु.॥

आहे तें ची मागों नाहीं खोटा चाळा । नये येऊं बळा लेंकराशीं ॥२॥

तुका म्हणे माझा साक्षीचा वेव्हार । कृपण जी थोर परी तुम्ही ॥३॥

२६२५

बहुत करूनि चाळवाचाळवी । किती तुम्ही गोवी करीतसां ॥१॥

लागटपणें मी आलों येथवरी । चाड ते दुसरी न धरूनि ॥ध्रु.॥

दुजियाचा तंव तुम्हांसी कांटाळा । राहासी निराळा एकाएकीं ॥२॥

तुका म्हणे आतां यावरी गोविंदा । मजशीं विनोदा येऊं नये ॥३॥

२६२६

तीर्थ जळ देखे पाषाण प्रतिमा । संत ते अधमा माणसाऐसे ॥१॥

वांजेच्या मैथुनापरी गेलें वांयां । बांडेल्याचें जायां जालें पीक ॥ध्रु.॥

अभाविक सदा सुतकी चांडाळ । सदा तळमळ चुके चि ना ॥२॥

तुका म्हणे वरदळी ज्याची दृष्टी । देहबुद्धि कष्टी सदा दुःखी ॥३॥

२६२७

नव्हे मतोळ्याचा वाण । नीच नवा नारायण ॥१॥

सुख उपजे श्रवणें । खरें टांकसाळी नाणें ॥ध्रु.॥

लाभ हातोहातीं । अधिक पुढतोंपुढती ॥२॥

तुका म्हणे नेणों किती । पुरोनि उरलें पुढती ॥३॥

२६२८

घातला दुकान । देती आलियासी दान ॥१॥

संत उदार उदार । भरलें अनंत भांडार ॥ध्रु.॥

मागत्याची पुरे । धणी आणिकांसी उरे ॥२॥

तुका म्हणे पोतें । देवें भरिलें नव्हे रितें ॥३॥

२६२९

नरस्तुति आणि कथेचा विकरा । हें नको दातारा घडों देऊं ॥१॥

ऐसिये कृपेचि भाकितों करुणा । आहेसि तूं राणा उदाराचा ॥ध्रु.॥

पराविया नारी आणि परधना । नको देऊं मनावरी येऊं ॥२॥

भूतांचा मत्सर आणि संतनिंदा । हें नको गोविंदा घडों देऊं ॥३॥

देहअभिमान नको देऊं शरीरीं । चढों कांहीं परी एक देऊं ॥४॥

तुका म्हणे तुझ्या पायांचा विसर । नको वारंवार पडों देऊं ॥५॥

२६३०

लौकिकापुरती नव्हे माझी सेवा । अनन्य केशवा दास तुझा ॥१॥

म्हणऊनि करीं पायांसवें आळी । आणीक वेगळी नेणें परी ॥ध्रु.॥

एकविध आम्ही स्वामिसेवेसाटीं । वरी तो चि पोटीं एकभाव ॥२॥

तुका म्हणे करीं सांगितलें काम । तुम्हां धर्माधर्म ठावे देवा ॥३॥

२६३१

ज्यांच्या संगें होतों पडिलों भोवनीं । ते केली धोवनी झाडूनियां ॥१॥

आतां एकाएकीं मनासीं विचार । करूं नाहीं भार दुजा याचा ॥ध्रु.॥

प्रसादसेवनें आली उष्टावळी । उचित ते काळीं अवचित ॥२॥

तुका म्हणे वर्म सांपडलें हातीं । सांडिली ते खंती चिंता देवा ॥३॥

२६३२

आवडीभोजन प्रकार परवडी । भिन्नाभिन्न गोडी एक रसा ॥१॥

भोगित्या पंगती लाधलों प्रसाद । तिंहीं नाहीं भेद राखियेला ॥ध्रु.॥

पाकसिद्धि स्वहस्तकें विनियोग। आवडीचे भाग सिद्ध केले ॥२॥

तुका म्हणे आला उच्छिष्ट प्रसाद । तेणें हा आनंद माझ्या जीवा ॥३॥

२६३३

समर्थाचा ठाव संचलाचि असे । दुर्बळाची आस पुढें करी ॥१॥

पावलें घेईंन पदरीं हें दान । एकांतीं भोजन करूं दाऊं ॥ध्रु.॥

न लगे पाहावी उचिताची वेळ । अयाचित काळ साधला तो ॥२॥

तुका म्हणे पोट धालिया उपरी । गौरवा उत्तरीं पूजूं देवा ॥३॥

२६३४

आपुल्यांचा करीन मोळा । माझ्या कुळाचारांचा ॥१॥

अवघियांचे वंदिन पाय । ठायाठाय न देखें ॥ध्रु.॥

नेदीं तुटों समाधान । थांबों जन सकळ ॥२॥

तुका म्हणे झाडा होय । तों हे सोय न संडीं ॥३॥

२६३५

जन्ममरणांची विसरलों चिंता । तूं माझा अनंता मायबाप ॥१॥

होतील ते डोळां पाहेन प्रकार । भय आणि भार निरसलीं ॥ध्रु.॥

लिगाडाचें मूळ होतीं पंच भूतें । त्यांचें यां पुरतें विभागिलें ॥२॥

तुका म्हणे जाला प्रपंच पारिखा । जिवासी तूं सखा पांडुरंगा ॥३॥

२६३६

उदार तूं हरी ऐसी कीर्ति चराचरीं । अनंत हे थोरी गर्जतील पवाडे ॥१॥

तुझे लागों पायीं माझा भाव पुसी जन्ममरणां ठाव । देवाचा तूं देव स्वामी सकळा ब्रम्हांडा ॥ध्रु.॥

मागणें तें तुज मागों जीवभाव तुज सांगों । लागों तरी लागों पायां तुमच्या दातारा ॥२॥

दिसों देसी कीविलवाणें तरी तुज चि हें उणें । तुका म्हणे जिणें माझें तुज अधीन ॥३॥

२६३७

पाहा किती आले शरण समान चि केले । नाहीं विचारिले गुण दोष कोणांचे ॥१॥

मज सेवटींसा द्यावा ठाव तयांचिये देवा । नाहीं करीत हेवा कांहीं थोरपणाचा ॥ध्रु.॥

नाहीं पाहिला आचार कुळगोत्रांचा विचार । फेडूं आला भार मग न म्हणे दगड ॥२॥

तुका म्हणे सर्वजाणा तुझ्या आल्यावरि मना । केला तो उगाणा घडल्या दोषांच्या ॥३॥

२६३८

आतां चुकलें बंधन गेलें विसरोनि दान । आपुले ते वाण सावकाश विकावे ॥१॥

लाभ जोडला अनंत घरीं सांपडलें वित्त । हातोहातीं थीत उरों तळ नल्हाचि ॥ध्रु.॥

होतें गोविलें विसारें माप जालें एकसरें । होतें होरें वारें तों चि लाहो साधिला॥२॥

कराया जतन तुका म्हणे निजधन । केला नारायण साहए नेदी विसंबों ॥३॥

२६३९

तुझ्या रूपें माझी काया भरों द्यावी पंढरीराया । दर्पणींची छाया एका रूपें भिन्नत्व ॥१॥

सुख पडिलें साटवण सत्ता वेचे शनें शनें । अडचणीचे कोन चारी मार्ग उगवले ॥ध्रु.॥

वसो डोळ्यांची बाहुली कवळे भिन्न छाया आली । कृष्णांजन चाली नव्हे प्रति माघारी ॥२॥

जीव ठसावला शिवें मना आलें तेथें जावें । फांटा पडिला नांवें तुका म्हणे खंडलें ॥३॥

२६४०

सोसें सोसें मारूं हाका । होइल चुका म्हणऊनि ॥१॥

मागें पुढें क्षणभरी । नव्हे दुरी अंतर ॥ध्रु.॥

नाम मुखीं बैसला चाळा । वेळोवेळां पडताळीं ॥२॥

तुका म्हणे सुखी केलें । या विठ्ठलें बहुतांसी ॥३॥

२६४१

धरूनियां चाली हांवा । येइन गांवां धांवत ॥१॥

पाठविसी मूळ तरी । लवकरी विठ्ठले ॥ध्रु.॥

नाचेन त्या प्रेमसुखें । कीर्ती मुखें गाईंन ॥२॥

तुका म्हणे संतमेळीं । पायधुळी वंदीन ॥३॥

२६४२

मायबापाचिये भेटी । अवघ्या तुटी संकोचा ॥१॥

भोगिलें तें आहे सुख । खातां मुख मोकळें ॥ध्रु.॥

उत्तम तें बाळासाटीं । लावी ओठीं माउली ॥२॥

तुका म्हणे जाली धणी । आनंद मनीं न समाये ॥३॥

२६४३

उदासीनाचा देह ब्रम्हरूप । नाहीं पुण्य पाप लागत त्या ॥१॥

अनुताप अंगीं अग्निचिया ज्वाळा । नाहीं मृगजळा विझों येत ॥ध्रु.॥

दोष ऐशा नावें देहाचा आदर । विटलें अंतर अहंभावें ॥२॥

तुका म्हणे जाय नासोनियां खंती । तंव चि हे चित्तीं बद्धता ते ॥३॥

२६४४

बंधनाचा तोडूं फांसा । देऊं आशा टाकोनि ॥१॥

नाहीं तें च घेतां शिरीं । होइल दुरी निजपंथ ॥ध्रु.॥

नाथिलें चि माझें तुझें । कोण वोझें वागवी ॥२॥

तुका म्हणे अंतराय । देवीं काय जिणें तें ॥३॥

२६४५

तें च किती वारंवार । बोलों फार बोलिलें ॥१॥

आतां माझें दंडवत । तुमच्या संत चरणांसी ॥ध्रु.॥

आवडी ते नीच नवी । जाली जीवीं वसती ॥२॥

तुका म्हणे बरवें जालें । घरा आलें बंदरीचें ॥३॥

२६४६

उपासा सेवटीं अन्नासवें भेटी । तैसी माझी मिठी पडो पायीं ॥१॥

पुरवीं वासना साच सर्वजाणा । आम्हां नारायणा अंकिताची ॥ध्रु.॥

बहुदिसां पुत्रामातेमध्यें भेटीं । तैसा दाटो पोटीं प्रीतिउभोड ॥२॥

तुका म्हणे धन कृपणा सोयरें । यापरि दुसरें नहो आतां ॥३॥

२६४७

रणीं निघतां शूर न पाहे माघारें । ऐशा मज धीरें राख आतां ॥१॥

संसारा हातीं अंतरलों दुरी । आतां कृपा करीं नारायणा ॥ध्रु.॥

वागवितों तुझिया नामाचें हत्यार । हा चि बडिवार मिरवितों ॥२॥

तुका म्हणे मज फिरतां माघारें । तेथें उणें पुरें तुम्ही जाणां ॥३॥

२६४८

सकळ पूजा स्तुति । करावी ते व्होवें याती ॥१॥

म्हणऊनि वारा जन । संतपूजा नारायण ॥ध्रु.॥

सेवावें तें वरी । दावी उमटूनि ढेंकरीं ॥२॥

तुका म्हणे सुरा । दुधा म्हणतां केवीं बरा॥३॥

२६४९

धीर नव्हे मनें । काय तयापाशीं उणें ॥१॥

भार घातलियावरी । दासां नुपेक्षील हरी ॥ध्रु.॥

याऐसी आटी । द्यावी द्रव्याचिये साटी ॥२॥

तुका म्हणे पोटें । देवा बहु केलें खोटें ॥३॥

२६५०

द्रव्याचिया कोटी । नये गांडीची लंगोटी ॥१॥

अंती बोळवणेसाटीं । पांडुरंग धरा कंठीं ॥ध्रु.॥

लोभाची लोभिकें । यांचें सन्निधान फिकें ॥२॥

तुका म्हणे हितें । जग नव्हो पडो रितें ॥३॥

२६५१

कोणापाशीं आतां सांगों मी बोभाट । कधीं खटखट सरेल हे ॥१॥

कोणां आराणूक होईंल कोणे काळीं । आपुलालीं जाळीं उगवूनि ॥ध्रु.॥

माझा येणें दुःखें फुटतसे प्राण । न कळतां जन सुखी असे ॥२॥

भोगा आधीं मनें मानिलासे त्रास । पाहें लपायास ठाव कोठें ॥३॥

तुका म्हणे देतों देवाचें गार्‍हाणें । माझें रिण येणें सोसियेलें ॥४॥

२६५२

राहिलों निराळा । पाहों कवतुक डोळां ॥१॥

करूं जगाचा विनोद । डोळां पाहोनियां छंद ॥ध्रु.॥

भुललिया संसारें । आलें डोळ्यासी माजिरें ॥२॥

तुका म्हणे माथा । कोणी नुचली सर्वथा ॥३॥

२६५३

आम्हां एकविधा पुण्य सर्वकाळ । चरणसकळ स्वामीचे ते ॥१॥

चित्ताचे संकल्प राहिलें चळण । आज्ञा ते प्रमाण करुनी असों ॥ध्रु.॥

दुजियापासून परतलें मन । केलें द्यावें दान होईंल तें ॥२॥

तुका म्हणे आतां पुरला नवस । एकाविण ओस सकळ ही ॥३॥

२६५४

राहाणें तें पायांपाशी । आणिकां रसीं विटोनि ॥१॥

ऐसा धीर देई मना । नारायणा विनवितों ॥ध्रु.॥

अंतरीं तों तुझा वास । आणिकां नास कारण ॥२॥

तुका म्हणे शेवटींचें । वाटे साचें राखावें ॥३॥

२६५५

चंदन तो चंदनपणें । सहज गुणसंपन्न ॥१॥

वेधलिया धन्य जाती । भाग्यें होती सन्मुख ॥ध्रु.॥

परिसा अंगीं परिसपण । बाणोनि तें राहिलें ॥२॥

तुका म्हणे कैंची खंती । सुजाती ते ठाकणी ॥३॥

२६५६

लय लक्षी मन न राहे निश्चळ । मुख्य तेथें बळ आसनाचें ॥१॥

हें तों असाध्य जी सर्वत्र या जना । भलें नारायणां आळवितां ॥ध्रु.॥

कामनेचा त्याग वैराग्य या नांव । कुटुंब ते सर्वविषयजात ॥२॥

कर्म उसंतावें चालत पाउलीं । होय जों राहिली देहबुद्धि ॥३॥

भक्ति तें नमावें जीवजंतुभूत । शांतवूनि ऊत कामक्रोध ॥४॥

तुका म्हणे साध्य साधन अवघडें । देतां हें सांकडें देह बळी ॥५॥

२६५७

ऐसें कां हो न करा कांहीं । पुढें नाहीं नास ज्या ॥१॥

विश्वंभरा शरणागत । भूतजात वंदूनि ॥ध्रु.॥

श्रुतीचें कां नेघा फळ । सारमूळ जाणोनि ॥२॥

तुका म्हणे पुढें कांहीं । वाट नाहीं यावरी ॥३॥

२६५८

जाला प्रेतरूप शरीराचा भाव । लिक्षयेला ठाव श्मशानींचा ॥१॥

रडती रात्रदिवस कामक्रोधमाया । म्हणती हायहाया यमधर्म ॥ध्रु.॥

वैराग्याच्या शेणी लागल्या शरीरा । ज्ञानाग्नि भरभरां जीवित्वेसी ॥२॥

फिरविला घट फोडिला चरणीं । महावाक्य जनीं बोंब जाली ॥३॥

दिली तिळीजुळी कुळनामरूपांसी । शरीर ज्याचें त्यासी समर्पिलें ॥४॥

तुका म्हणे रक्षा जाली आपींआप । उजळला दीप गुरुकृपा ॥५॥

२६५९

आपुलें मरण पाहिलें म्यां डोळां । तो जाला सोहळा अनुपम्य ॥१॥

आनंदे दाटलीं तिन्ही त्रिभुवनें । सर्वात्मकपणें भोग जाला ॥ध्रु.॥

एकदेशीं होतों अहंकारें आथिला । त्याच्या त्यागें जाला सुकाळ हा ॥२॥

फिटलें सुतक जन्ममरणाचें । मी माझ्या संकोचें दुरी जालों ॥३॥

नारायणें दिला वस्तीस ठाव । ठेवूनियां भाव ठेलों पायीं ॥४॥

तुका म्हणे दिलें उमटूनि जगीं । घेतलें तें अंगीं लावूनियां ॥५॥

२६६०

बोळविला देह आपुलेनि हातें । हुताशिलीं भूतें ब्रम्हाग्नीसीं ॥१॥

एकवेळे जालें सकळ कारण । आतां नारायण नारायण ॥ध्रु.॥

अमृतसंजीवनी निवविली खाईं । अंगें तये ठायीं हारपलीं ॥२॥

एकादशीविध जागरण उपवास । बारावा दिवस भोजनाचा ॥३॥

अवघीं कर्में जालीं घटस्पोटापाशीं । संबंध एकेसी उरला नामीं ॥४॥ \

तुका म्हणे आतां आनंदीं आनंदु । गोविंदीं गोविंदु विस्तारला ॥५॥

२६६१

पिंडदान पिंडें ठेविलें करून । तिळी तिळवण मूळत्रयीं॥१॥

सारिले संकल्प एका चि वचनें । ब्रम्हीं ब्रम्हार्पण सेवटींच्या ॥ध्रु.॥

सव्य अपसव्य बुडालें हें कर्म । एका एक वर्म एकोविष्णु ॥२॥

पित्यापुत्रत्वाचें जालें अवसान । जनीं जनादऩन अभेदेंसी ॥३॥

आहे तैसी पूजा पावली सकळ । सहज तो काळ साधियेला ॥४॥

तुका म्हणे केला अवघियांचा उद्धार । आतां नमस्कार सेवटींचा ॥५॥

२६६२

सरलें आतां नाहीं । न म्हणे वेळकाळ कांहीं ॥१॥

विठ्ठल कृपाळु माउली । सदा प्रेमें पान्हायेली ॥ध्रु.॥

सीण न विचारी भाग । नव्हे निष्ठ‍ नाहीं राग ॥२॥

भेदाभेद नाहीं । तुका म्हणे तिच्याठायीं ॥३॥

२६६३

तुज पाहावें हे धरितों वासना । परि आचरणा नाहीं ठाव ॥१॥

करिसी कैवार आपुलिया सत्ता । तरि च देखता होइन पाय ॥ध्रु.॥

बाहिरल्या वेषें उत्तम दंडलें । भीतरी मुंडलें नाहीं तैसें ॥२॥

तुका म्हणे वांयां गेलों च मी आहे । जरि तुम्ही साहे न व्हा देवा ॥३॥

२६६४

दुष्ट आचरण ग्वाही माझें मन । मज ठावे गुण दोष माझे ॥१॥

आतां तुम्ही सर्वजाण पांडुरंगा । पाहिजे प्रसंगाऐसें केलें ॥ध्रु.॥

व्याह्याजांवायांचे पंगती दुर्बळ । वंचिजे तो काळ नव्हे कांहीं ॥२॥

तुका म्हणे आतां जालों शरणागत । पुढिल उचित तुम्हां हातीं ॥३॥

२६६५

आतां भय नाहीं ऐसें वाटे जीवा । घडलिया सेवा समर्थाची ॥१॥

आतां माझ्या मनें धरावा निर्धार । चिंतनीं अंतर न पडावें ॥ध्रु.॥

येथें नाहीं जाली कोणांची निरास । आल्या याचकास कृपेविशीं ॥२॥

तुका म्हणे येथें नाहीं दुजी परी । राया रंका सरी देवा पायीं ॥३॥

२६६६

वैष्णवें चोरटीं । आलीं घरासी करंटीं ॥१॥

आजि आपुलें जतन । करा भांडें पांघुरण ॥ध्रु.॥

ज्याचे घरीं खावें । त्याचें सर्वस्वें ही न्यावें ॥२॥

तुका म्हणे माग । नाहीं लागों देत लाग ॥३॥

२६६७

ऐकतों दाट । आले एकांचें बोभाट ॥१॥

नका विश्वासों यावरी । चोर देहाचे खाणोरी ॥ध्रु.॥

हे चि यांची जोडी । सदा बोडकीं उघडीं ॥२॥

तुका म्हणे न्यावें । ज्याचे त्यासी नाहीं ठावें ॥३॥

२६६८

आणिकांची सेवा करावी शरीरें । तीं येथें उत्तरे कोरडीं च ॥१॥

ऐसा पांडुरंग सुलभ सोपारा । नेघे येरझारा सेवकाच्या ॥ध्रु.॥

आणिकांचे भेटी आडकाठी पडे । येथें तें न घडे वचन ही ॥२॥

आणिकांचे देणें काळीं पोट भरे । येथील न सरे कल्पांतीं ही ॥३॥

आणिकें दंडिती चुकलिया सेवा । येथें सोस हेवा नाहीं दोन्ही ॥४॥

तुका म्हणे करी आपण्यासारिखें । उद्धरी पारिखें उंच निंच ॥५॥

२६६९

दुर्जनाची जाती । त्याचे तोंडीं पडे माती ॥१॥

त्याची बुद्धि त्यासी नाडी । वाचे अनुचित बडबडी ॥ध्रु.॥

पाहें संतांकडे । दोषदृष्टी सांडी भडे ॥२॥

उंच निंच नाहीं । तुका म्हणे खळा कांहीं ॥३॥

२६७०

न करीं उदास । माझी पुरवावी आस ॥१॥

ऐका ऐका नारायणा । माझी परिसा विज्ञापना ॥ध्रु.॥

मायबाप बंधुजन । तूं चि सोयरा सज्जन ॥२॥

तुका म्हणे तुजविरहित । माझें कोण करी हित ॥३॥

२६७१

जीवन उपाय । वैदेवाणी तुझे पाय ॥१॥

ते मी नाठवीं घडिघडी । म्हणोनियां चरफडीं ॥ध्रु.॥

तुटे भवरोग । जेथें सर्व सुखें भोग ॥२॥

तुका म्हणे विटे । धरियेले जें गोमटें ॥३॥

२६७२

ऐका हें वचन माझें संतजन । विनवितों जोडुन कर तुम्हां ॥१॥

तर्क करूनियां आपुल्या भावना । बोलतिया जना कोण वारी ॥ध्रु.॥

आमुच्या जीवींचा तो चि जाणे भावो । रकुमाईंचा नाहो पांडुरंग ॥२॥

चित्त माझें त्याचे गुंतलेंसे पायीं । म्हणऊनि कांहीं नावडे त्या ॥३॥

तुका म्हणे मज न साहे मीनती । खेद होय चित्तीं भंग मना ॥४॥

२६७३

ऐसा कोणी नाहीं हें जया नावडे । कन्या पुत्र घोडे दारा धन ॥१॥

निंब घेतें रोगी कवणिया सुखें । हरावया दुःखें व्याधि पीडा ॥ध्रु.॥

काय पळे सुखें चोरा लागे पाठी । न घलावी काठी आड तया ॥२॥

जयाचें कारण तो चि जाणे करूं । नये कोणां वारूं आणिकासी ॥३॥

तुका म्हणे तरी सांपडे निधान । द्यावा ओंवाळून जीव बळी ॥४॥

२६७४

काय मी अन्यायी तें घाला पालवीं । आणीक वाट दावीं चालावया ॥१॥

माग पाहोनियां जातों ते च सोयी । न वजावें कायी कोण सांगा ॥ध्रु.॥

धोपट मारग लागलासे गाढा । मज काय पीडा करा तुम्ही ॥२॥

वारितां ही भय कोण धरी धाक । परी तुम्हां एक सांगतों मी ॥३॥

तुका म्हणे शूर दोहीं पक्षीं भला । मरतां मुक्त जाला मान पावे ॥४॥

२६७५

नव्हती माझे बोल जाणां हा निर्धार । मी आहें मजूर विठोबाचा ॥१॥

निर्धारा वचन सोडविलें माझ्या । कृपाळुवें लज्जा राखियेली ॥ध्रु.॥

निर्भर मानसीं जालों आनंदाचा । गोडावली वाचा नामघोषें ॥२॥

आतां भय माझें नासलें संसारीं । जालोंसें यावरी गगनाचा ॥३॥

तुका म्हणे हा तों संतांचा प्रसाद । लाधलों आनंद प्रेमसुख ॥४॥

२६७६

जरा कर्णमूळीं सांगों आली गोष्टी । मृत्याचिये भेटी जवळी आली ॥१॥

आतां माझ्या मना होई सावधान । वोंपुण्याची जाण कार्यसिद्धी ॥ध्रु.॥

शेवटील घडी बुडतां न लगे वेळ । साधावा तो काळ जवळी आला ॥२॥

तुका म्हणे चिंतीं कुळींची देवता । वारावा भोंवता शब्द मिथ्या ॥३॥

२६७७

मागील ते आटी येणें घडे सांग । सुतवेल अंग एका सूत्रें ॥१॥

पहिपाहुणेर ते सोहळ्यापुरते । तेथुनि आरते उपचार ते ॥ध्रु.॥

आवश्यक तेथें आगळा आदर । चाली थोडें फार संपादतें ॥२॥

तुका म्हणे ॠण फिटे एके घडी । अलभ्य ते जोडी हातां आल्या ॥३॥

२६७८

साधावा तो देव सर्वस्वाचेसाटीं । प्रारब्ध तुटी क्रियमाण ॥१॥

मग कासयानें पुन्हा संवसार । बीजाचे अंकुर दग्ध होती ॥ध्रु.॥

जिणें दिल्हें त्यासी द्यावा पिंडदान । उत्तीर्ण चरण धरूनि व्हावें ॥२॥

तुका म्हणे निज भोगईंल निजता । नाहीं होइल सत्ता दुजियाची ॥३॥

२६७९

जळों अगी पडो खान । नारायण भोक्ता ॥१॥

ऐसी ज्याची वदे वाणी । नारायणीं ते पावे ॥ध्रु.॥

भोजनकाळीं करितां धंदा । म्हणा गोविंदा पावलें ॥२॥

तुका म्हणे न लगे मोल । देवा बोल आवडती ॥३॥

२६८०

संतांसी क्षोभवी कोण्या ही प्रकारें । त्याचें नव्हें बरें उभयलोकीं ॥१॥

देवाचा तो वैरी शत्रु दावेदार । पृथ्वी ही थार नेदी तया ॥ध्रु.॥

संतांपाशीं ज्याचा नुरे चि विश्वास । त्याचे जाले दोष बळिवंत ॥२॥

तुका म्हणे क्षीर वासराच्या अंगें । किंवा धांवे लागें विषमें मारूं ॥३॥

२६८१

उदकीं कालवी शेण मलमूत्र । तो होय पवित्र कासयानें ॥१॥

उद्धारासी ठाव नाहीं भाग्यहीना । विन्मुख चरणां संतांचिया ॥ध्रु.॥

दुखवी तो बुडे सांगडीचा तापा । अतित्याईं पापाची च मूर्ति ॥२॥

तुका म्हणे जेव्हां फिरतें कपाळ । तरी अमंगळ योग होतो ॥३॥

२६८२

शोकवावा म्यां देहे । ऐसें नेणों पोटीं आहे ॥१॥

तरी च नेदा जी उत्तर । दुःखी राखिलें अंतर ॥ध्रु.॥

जावें वनांतरा । येणें उद्देशें दातारा ॥२॥

तुका म्हणे गिरी । मज सेववावी दरी ॥३॥

२६८३

येइल तुझ्या नामा । जाल म्हणों पुरुषोत्तमा ॥१॥

धीर राहिलों धरूनि । त्रास उपजला मनीं ॥ध्रु.॥

जगा कथा नांव । निराशेनें नुपजे भाव ॥२॥

तुम्ही साक्षी कीं गा । तुका म्हणे पांडुरंगा ॥३॥

२६८४

नेणें जप तप अनुष्ठान याग । काळें तंव लाग घेतलासे ॥१॥

रिघालो या भेणें देवाचे पाठीसी । लागे त्याचें त्यासी सांभाळणें ॥ध्रु.॥

मापें माप सळे चालिली चढती । जाली मग राती काय चाले ॥२॥

तुका म्हणे चोरा हातीं जे वांचलें । लाभावरी आलें वारिलेशु ॥३॥

२६८५

कळों आलें ऐसें आतां । नाहीं सत्ता तुम्हांसी ॥१॥

तरी वीर्य नाहीं नामा । जातो प्रेमा खंडत ॥ध्रु. ॥

आड ऐसें येतें पाप । वाढे ताप आगळा ॥२॥

तुका म्हणे गुण जाला । हा विठ्ठला हीनशिक्त ॥३॥

२६८६

लागों दिलें अंगा । ऐसें कां गा सन्निध ॥१॥

कोण्या पापें उदो केला । तो देखिला प्रळय ॥ध्रु.॥

न देखवे पिडला सर्प । दया दर्प विषाचा ॥२॥

तुका म्हणे भलें । मज तो न वजे साहिलें ॥३॥

२६८७

धांवा शीघ्रवत । किंवा घ्यावें दंडवत ॥१॥

तुमचा जातो बडिवार । आम्हीं होतों हीनवर ॥ध्रु.॥

न धरावा धीर । धांवा नका चालों स्थिर ॥२॥

तुका म्हणे वाणी । माझी लाजली जी गुणीं ॥३॥

२६८८

सेवकासी आज्ञा निरोपासी काम । स्वामीचे ते धर्म स्वामी जाणे ॥१॥

मनाचिये मुळीं रहावें बैसोन । आक्रशावे गुण पायांपाशीं ॥ध्रु.॥

भेटीचे तांतडी करीतसे लाहो । ओंवाळावा देहो ऐसें वाटे ॥३॥

तुका म्हणे माझें करावें कारण । आपुलें जतन ब्रीद कशाला ॥४॥

२६८९.

उद्वेगासी बहु फाकती मारग । नव्हे ऐसें अंग माझें होतें ॥१॥

आतां कोण यासी करणें विचार । तो देखा साचार पांडुरंगा ॥ध्रु ॥

मज तो अत्यंत दर्शनाची आस । जाला तरि हो नाश जीवित्वाचा ॥२॥

तुका म्हणे आहे वचनाची उरी । करितों तोंवरि विज्ञापना ॥३॥

२६९०

दुःखाची संगति । तिच्याठायीं कोण प्रीति ॥१॥

अवघें असो हें निराळें । करूं सोइरें सावळें ॥ध्रु.॥

क्षणभंगुर ते ठाव । करूनि सांडावे चि वाव ॥२॥

तुका म्हणे बरा । ठाव पावलों हा थारा ॥३॥

२६९१

मेला तरी जावो सुखें नरकासी । कळंकी याविशीं शिवों नये ॥१॥

रजस्वला करी वेलासी आघात । अंतरें तों हित दुरी बरें ॥ध्रु.॥

उगी च कां आलीं नासवावीं फळें । विटाळ विटाळें कालवूनि ॥२॥

तुका म्हणे लोणी घालोनि शेणांत । उपेगाची मात काय असे ॥३॥

२६९२

वर्णावे ते किती । केले पवाडे श्रीपति ॥१॥

विश्वासिया घडे लाभ । देइल तरी पद्मनाभ ॥ध्रु.॥

भाव शुद्ध तरी । सांगितलें काम करी ॥२॥

तुका म्हणे भोळा देव । परि हा नागवी संदेह ॥३॥

२६९३

संचितावांचून । पंथ न चलवे कारण ॥१॥

कोरडी ते अवघी आटी । वांयां जाय लाळ घोंटीं ॥ध्रु.॥

धन वित्त जोडे । देव ऐसें तों न घडे ॥२॥

तुका म्हणे आड । स्वहितासी बहु नाड ॥३॥

२६९४

अतित्याईं बुडे गंगे । पाप लागे त्याचें त्या ॥१॥

हें तों आपुलिया गुणें । असे जेणें योजिलें ॥ध्रु.॥

अवचटें अग्नि जाळी । न सांभाळी दुःख पावे ॥२॥

जैसें तैंसें दावी आरसा । नकट्या कैसा पालटे ॥३॥

२६९५

हेंदर्‍याचें भरितां कान । हलवी मान भोंक रितें ॥१॥

नाहीं मी येथें सांगों स्पष्ट । भावें नष्ट घेत नाहीं ॥ध्रु.॥

अवगुणी वाटलें चित्त । तया हित आतळे ना ॥२॥

तुका म्हणे फजितखोरा । म्हणतां बरा उगा रहा ॥३॥

२६९६

नाहीं सरो येत जोडिल्या वचनीं । कवित्वाची वाणी कुशळता ॥१॥

सत्याचा अनुभव वेधी सत्यपणें । अनुभवाच्या गुणें रुचों येतों ॥ध्रु.॥

काय आगीपाशीं शृंगारिलें चाले । पोटींचें उकले कसापाशीं ॥२॥

तुका म्हणे येथे करावा उकल । लागे चि ना बोल वाढवूनि ॥३॥

२६९७

लचाळाच्या कामा नाहीं ताळावाळा । न कळे ओंगळा उपदेश ॥१॥

वचनचर्येची न कळे चांचणी । ऐसी संघष्टनी अमंगळ ॥ध्रु.॥

समय न कळे वेडगळ बुद्धि । विजाती ते शुद्धि चांच चाट ॥२॥

तुका म्हणे याचा धिक्कार चि बरा । बहुमति खराहूनि हीन ॥३॥

२६९८

एक धरिला चित्तीं । आम्हीं रखुमाईंचा पती ॥१॥

तेणें जालें अवघें काम । निवारला भवश्रम ॥ध्रु.॥

परद्रव्य परनारी । जालीं विषाचिये परी ॥२॥

तुका म्हणे फार । नाहीं लागत वेव्हार ॥३॥

२६९९

भेणें पळे डोळसा । न कळे मृत्यु तो सरिसा ॥१॥

कैसी जाली दिशाभुली । न वजातिये वाटे चाली ॥ध्रु.॥

संसाराची खंती । मावळल्या तरी शिक्त ॥२॥

तुका म्हणे हीणा । बुद्धि चुकली नारायणा ॥३॥

२७००

अभिमानाचें तोंड काळें । दावी बळें अंधार ॥१॥

लाभ न्यावा हातोहातीं । तोंडी माती पाडोनि ॥ध्रु.॥

लागलीसे पाठी लाज । जालें काज नासाया ॥२॥

तुका म्हणे कुश्चळ मनीं । विटंबनीं पडिलीं तीं ॥३॥

२७०१

चोराचिया धुडका मनीं । वसे ध्यानीं लंछन ॥१॥

ऐशा आम्हीं करणें काय । वरसो न्यायें पर्जन्य ॥ध्रु.॥

ज्याच्या बैसे खतावरी । ते चुरचुरी दुखवूनि ॥२॥

तुका म्हणे ज्याची खोडी । त्याची जोडी त्या पीडी ॥३॥

२७०२

बुद्धिहीना उपदेश । तें तें विष अमृतीं ॥१॥

हुंगों नये गो†हवाडी । तेथें जोडी विटाळ ॥ध्रु.॥

अळसियाचे अंतर कुडें। जैसें मढें निष्काम ॥२॥

तुका म्हणे ऐशा हाती । मज श्रीपती वांचवा ॥३॥

२७०३

न करीं तुमची सेवा । बापुडें मी पण देवा ।

बोलिलों तो पाववा । पण सिद्धी सकळ ॥१॥

आणीक काय तुम्हां काम । आम्हां नेदा तरी प्रेम । कैसे धर्माधर्म । निश्चयेंसी रहाती ॥ध्रु.॥

आम्हीं वेचलों शरीरें । तुझी बीज पेरा खरें । संयोगाचें बरें । गोड होतें उभयतां ॥३॥

एका हातें टाळी । कोठें वाजते निराळी । जाला तरी बळी । स्वामीविण शोभेना ॥३॥

रूपा यावे जी अनंता । धरीन पुटाची त्या सत्ता । होईंन सरता । संतांमाजी पोसणा ॥४॥

ठेविलें उधारा । वरी काय तो पातेरा । तुका म्हणे बरा । रोकडा चि निवाड ॥५॥

२७०४.

भुके नाहीं अन्न । मेल्यावरी पिंडदान ॥१॥

हे तों चाळवाचाळवी । केलें आपण चि जेवी ॥ध्रु.॥

नैवेद्याचा आळ । वेच ठाकणीं सकळ ॥२॥

तुका म्हणे जड । मज न राखावें दगड ॥३॥

२७०५

सर्व भाग्यहीन । ऐसें सांभाळिलों दीन ॥१॥

पायीं संतांचे मस्तक । असों जोडोनि हस्तक ॥ध्रु.॥

जाणें तरि सेवा । दीन दुर्बळ जी देवा ॥२॥

तुका म्हणे जीव । समर्पून भाकीं कींव ॥३॥

२७०६

भाग्याचा उदय । ते हे जोडी संतपाय ॥१॥

येथूनिया नुठो माथा । मरणांवाचूनि सर्वथा ॥ध्रु.॥

होई बळकट । माझ्या मना तूं रे धीट ॥२॥

तुका म्हणे लोटांगणीं । भक्तिभाग्यें जाली धणी ॥३॥

२७०७

नाहीं तरी आतां कैचा अनुभव । जालासीं तूं देव घरघेणा ॥१॥

जेथें तेथें देखें लांचाचा पर्वत । घ्यावें तरि चत्ति समाधान ॥ध्रु.॥

आधीं वरी हात या नांवें उदार । उसण्याचे उपकार फिटाफीट ॥२॥

तुका म्हणे जैसी तैसी करूं सेवा । सामर्थ्य न देवा पायांपाशीं ॥३॥

२७०८

आम्ही सर्वकाळ कैंचीं सावधानें । वेवसायें मन अभ्यासलें ॥१॥

तरी म्हणा मोट ठेविली चरणीं । केलों गुणागुणीं कासावीस ॥ध्रु.॥

याचे कानसुळीं मारीतसे हाका । मज घाटूं नका मधीं आतां ॥२॥

तुका म्हणे निद्रा जागृति सुषुप्ति । तुम्ही हो श्रीपती साक्षी येथें ॥३॥

२७०९

नसता चि दाउनि भेव । केला जीव हिंपुटी ॥१॥

जालों तेव्हां कळलें जना । वाउगा हा आकांत ॥ध्रु.॥

गंवसिलों पुढें मागें लागलागे पावला ॥२॥

तुका म्हणे केली आणि । सलगीच्यांनी सन्मुख ॥३॥

२७१०

हें का आम्हां सेवादान । देखों सीण विषमाचा ॥१॥

सांभाळा जी ब्रीदावळी । तुम्हीं कां कळीसारिखे ॥ध्रु.॥

शरणागत वैर्‍या हातीं । हे निश्चिंती देखिली ॥२॥

तुका म्हणे इच्छीं भेटी । पाय पोटीं उफराटे ॥३॥

२७११

कां हो आलें नेणों भागा । पांडुरंगा माझिया ॥१॥

उफराटी तुम्हां चाली । क्रिया गेली सत्याची ॥ध्रु.॥

साक्षी हेंगे माझें मन । आर्त कोण होतें तें ॥२॥

तुका म्हणे समर्थपणे । काय नेणें करीतसां ॥३॥

२७१२

शकुनानें लाभ हानि । येथूनि च कळतसे ॥१॥

भयारूढ जालें मन । आतां कोण विश्वास ॥ध्रु.॥

प्रीत कळे आलिंगनीं । संपादनीं अत्यंत ॥२॥

तुका म्हणे मोकलिलें । कळों आलें बरवें हें ॥३॥

२७१३

नव्हेव निग्रह देहासी दंडण । न वजे भूकतान सहावली ॥१॥

तरि नित्य नित्य करीं आळवण । माझा अभिमान असों द्यावा ॥ध्रु.॥

नाहीं विटाळिलें कायावाचामन । संकल्पासी भिन्न असें चि या ॥२॥

तुका म्हणे भवसागरीं उतार । कराया आधार इच्छीतसें ॥३॥

२७१४

ऐकिली कीर्ति संतांच्या वदनीं । तरि हें ठाकोनि आलों स्थळ ॥१॥

मागिला पुढिला करावें सारिखें । पालटों पारिखें नये देवा ॥ध्रु.॥

आम्हासी विश्वास नामाचा आधार । तुटतां हे थार उरी नाहीं ॥२॥

तुका म्हणे येथें नसावें चि दुजें । विनंती पंढरिराजें परिसावी हे ॥३॥

२७१५

मोलाचें आयुष्य वेचतसे सेवे । नुगवतां गोवे खेद होतो ॥१॥

उगवूं आलेति तुम्हीं नारायणा । परिहार या सिणा निमिस्यांत ॥ध्रु.॥

लिगाडाचे मासी न्यायें जाली परी । उरली ते उरी नाहीं कांहीं ॥२॥

तुका म्हणे लाहो साधीं वाचाबळें । ओढियेलों काळें धांव घाला ॥३॥

२७१६

म्हणऊनि जालों क्षेत्रींचे संन्यासी । चत्ति आशापाशीं आवरूनि ॥१॥

कदापि ही नव्हे सीमा उल्लंघन । केलें विसर्जन आव्हानीं च ॥ध्रु.॥

पारिखा तो आतां जाला दुजा ठाव । दृढ केला भाव एकविध ॥२॥

तुका म्हणे कार्यकारणाचा हेवा । नाहीं जीव देवा समर्पिला ॥३॥

२७१७

विभ्रंशिली बुद्धि देहांत जवळी । काळाची अकाळीं वायचाळा ॥१॥

पालटलें जैसें देंठ सोडी पान । पिकलें आपण तयापरी ॥ध्रु.॥

न मारितां हीन बुद्धि दुःख पावी । माजल्याची गोवी तयापरी ॥२॥

तुका म्हणे गळ लागलिया मत्स्या । तळमळेचा तैसा लवलाहो ॥३॥

२७१८

न वजावा तो काळ वांयां । मुख्य दया हे देवा ॥१॥

म्हणऊनि जैसें तैसें । रहणी असें पायांचे ॥ध्रु.॥

मोकळें हे मन कष्ट । करी नष्ट दुर्जन ॥२॥

तुका म्हणे कांहीं नेणें । न वजें येणेंपरी वांयां ॥३॥

२७१९

कल्पतरूअंगीं इच्छिलें तें फळ । अभागी दुर्बळ भावें सिद्धी ॥१॥

धन्य त्या जाती धन्य त्या जाती । नारायण चित्ती सांठविला ॥ध्रु.॥

बीजाऐसा द्यावा उदकें अंकुर । गुणाचे प्रकार ज्याचे तया ॥२॥

तुका म्हणे कळे पारखिया हिरा । ओझें पाठी खरा चंदनाचें ॥३॥

२७२०

उकरडा आधीं अंगीं नरकाडी । जातीची ते जोडी ते चि चित्ती ॥१॥

कासयानें देखे अंधळा माणिकें । चवीविण फिके वांयां जाय ॥ध्रु.॥

काय जाणे विष पालटों उपचारें । मुखासी अंतर तों चि बरें ॥२॥

तुका म्हणे काय उपदेश वेड्या । संगें होतो रेड्यासवें कष्ट ॥३॥

२७२१

जया शिरीं कारभार । बुद्धि सार तयाची ॥१॥

वर्ते तैसें वर्ते जन । बहुतां गुण एकाचा ॥ध्रु.॥

आपणीयां पाक करी । तो इतरीं सेविजे ॥२॥

तुका म्हणे शूर राखे । गाढव्या वाखेसांगातें॥३॥

२७२२

एक एका साह्य करूं । अवघें धरूं सुपंथ ॥१॥

कोण जाणे कैसी परी । पुढें उरी ठेवितां ॥ध्रु.॥

अवघे धन्य होऊं आता । स्मरवितां स्मरण ॥२॥

तुका म्हणे अवघी जोडी । ते आवडा चरणांची ॥३॥

२७२३

फळकट तो संसार । येथें सार भगवंत ॥१॥

ऐसें जागवितों मना । सरसें जनासहित ॥ध्रु.॥

अवघें निरसूनि काम । घ्यावें नाम विठोबाचें ॥२॥

तुका म्हणे देवाविण । केला सीण तो मिथ्या ॥३॥

२७२४

सुधारसें ओलावली । रसना धाली न धाय ॥१॥

कळों नये जाली धणी । नारायणीं पूर्णता ॥ध्रु.॥

आवडे तें तें च यासी । ब्रम्हरसीं निरसें ॥२॥

तुका म्हणे बहुतां परी । करूनि करीं सेवन ॥३॥

२७२५

असंतीं कांटाळा हा नव्हे मत्सर । ब्रम्ह तें विकारविरहित ॥१॥

तरि म्हणा त्याग प्रतिपादलासे । अनादि हा असे वैराकार ॥ध्रु.॥

सिजलें हिरवें एका नांवें धान्य । सेवनापें भिन्न निवडे तें ॥२॥

तुका म्हणे भूतीं साक्ष नारायण । अवगुणीं दंडण गुणीं पुजा ॥३॥

२७२६

आपुलें आपण जाणावें स्वहित । जेणें राहे चत्ति समाधान ॥१॥

बहुरंगें माया असे विखरली । कुंटित चि चाली होतां बरी ॥ध्रु.॥

पूजा ते अबोला चित्तीच्या प्रकारीं । भाव विश्वंभरीं समर्पावा ॥२॥

तुका म्हणे गेला फिटोनियां भेव । मग होतो देव मनाचा चि ॥३॥

२७२७

असोनि न कीजे अलिप्त अहंकारें । उगी च या भारें कुंथाकुंथी ॥१॥

धांवा सोडवणें वेगीं लवकरी । मी तों जालों हरी शक्तिहीन ॥ध्रु.॥

भ्रमल्यानें दिसें बांधल्याचेपरी । माझें मजवरी वाहोनियां ॥२॥

तुका म्हणे धांव घेतलीसे सोईं । आतां पुढें येई लवकरी ॥३॥

२७२८

आपुल्याचा भोत चाटी । मारी करंटीं पारिख्या ॥१॥

ऐसें जन भुललें देवा । मिथ्या हेवा वाढवी ॥ध्रु.॥

गळ गिळी आविसें मासा । प्राण आशा घेतला ॥२॥

तुका म्हणे बोकडमोहो । धरी पहा हो खाटिक ॥३॥

२७२९

विषय तो मरणसंगीं । नेणे सुटिका अभागी ॥१॥

शास्त्राचा केला लुंडा । तोंडीं पाडियेला धोंडा ॥ध्रु.॥

अगदीं मोक्ष नाहीं ठावा । काय सांगावें गाढवा ॥२॥

तुका म्हणे ग्यानगड । सुखें देवा पावेना नाड ॥३॥

२७३०

मी च विखळ मी च विखळ । येर सकळ बहु बरें ॥१॥

पाहिजे हें क्षमा केलें । येणें बोलें विनवणी ॥ध्रु.॥

मी च माझें मी च माझें । जालें ओझें अन्याय ॥२॥

आधीं आंचवला आधीं आंचवला । तुका जाला निमनुष्य ॥३॥

२७३१

येणें जाणें तरी । राहे देव कृपा करी ॥१॥

ऐसें तंव पुण्य नाहीं । पाहातां माझे गांठी कांहीं ॥ध्रु.॥

भय निवारिता कोण वेगळा अनंता ॥२॥

तुका म्हणे वारे भोग । वारी तरी पांडुरंग ॥३॥

२७३२

भल्याचें कारण सांगावें स्वहित । जैसी कळे नीत आपणासी ॥१॥

परी आम्ही असों एकाचिये हातीं । नाचवितो चित्ती त्याचें तैसें ॥ध्रु.॥

वाट सांगे त्याच्या पुण्या नाहीं पार । होती उपकार अगणित ॥२॥

तुका म्हणे तुम्ही बहु कृपावंत । आपुलें उचित केलें संतीं ॥३॥

२७३३

लावूनियां पुष्टी पोरें । आणि करकर कथेमाजी ॥१॥

पडा पायां करा विनंती । दवडा हातीं धरोनियां ॥ध्रु.॥

कुर्वाळूनि बैसे मोहें । प्रेम कां हे नासीतसे ॥२॥

तुका म्हणे वाटे चित्ती । करा फजित म्हणऊनि ॥३॥

२७३४

पुण्य उभें राहो आतां । संताचें याकारणें ॥१॥

पंढरीचे लागा वाटे । सखा भेटे विठ्ठल ॥ध्रु.॥

संकल्प हे यावे फळा । कळवळा बहुतांचा ॥२॥

तुका म्हणे होऊनि क्षमा । पुरुषोत्तमा अपराध ॥३॥

२७३५

आइकिली मात । पुरविले मनोरथ ॥

प्रेम वाढविलें देवा । बरवी घेऊनियां सेवा ॥ध्रु.॥

केली विनवणी । तैसी पुरविली धणी ॥२॥

तुका म्हणे काया । रसा कुरोंडी वरोनियां ॥३॥

२७३६

संतांची स्तुति ते दर्शनाच्या योगें । पडिल्या प्रसंगें ऐसी कीजें ॥१॥

संकल्प ते सदा स्वामीचे चि चित्ती । फाकों नये वृत्ति अखंडित ॥ध्रु.॥

दास्यत्व तें असे एकविध नांवें । उरों नये जीवें भिन्नत्वासी ॥२॥

निज बीजा येथें तुका अधिकारी । पाहिजे तें पेरी तये वेळे ॥३॥

२७३७

सेजेचा एकांत आगीपाशीं कळे । झांकिलिया डोळे अधःपात ॥१॥

राहो अथवा मग जळो अगीमधीं । निवाडु तो आधीं होऊनि गेला ॥ध्रु.॥

भेणें झडपणी नाहीं येथें दुजें । पादरधिटा ओझें हतियारें ॥२॥

तुका म्हणे मज नाहीं जी भरवसा । तोवरि सहसा निवाडु तो ॥३॥

२७३८

न सरे भांडार । भरलें वेचितां अपार ॥१॥

मवित्याचें पोट भरे । पुढिलासी पुढें उरे ॥ध्रु.॥

कारणापुरता लाहो आपुलाल्या हिता ॥२॥

तुका म्हणे देवा । पुढें केला चाले हेवा ॥३॥

२७३९

तरी हांव केली अमुपा व्यापारें । व्हावें एकसरें धनवंत ॥१॥

जालों हरिदास शूरत्वाच्या नेमें । जालीं ठावीं वर्में पुढिलांची ॥ध्रु.॥

जनावेगळें हें असे अभिन्नव । बळी दिला जीव म्हणऊनि ॥२॥

तुका म्हणे तरी लागलों विल्हेसी । चालतिया दिसीं स्वामी ॠणी ॥३॥

२७४०

कोण दुजें हरी सीण । शरण दीन आल्याचा ॥१॥

तुम्हांविण जगदीशा । उदार ठसा त्रिभुवनीं ॥ध्रु.॥

कोण ऐसें वारी पाप । हरी ताप जन्माचा ॥२॥

तुका म्हणे धांव घाली । कोण चाली मनाचे ॥३॥

२७४१

ग्रंथाचे अर्थ नेणती हे खळ । बहु अनर्गळ जाले विषयीं ॥१॥

नाहीं भेदू म्हुण भलतें चि आचरे । मोकळा विचरे मनासवें ॥२॥

तुका म्हणे विषा नांव तें अमृत । पापपुण्या भीत नाहीं नष्ट ॥३॥

२७४२

कायावाचामनें जाला विष्णुदास । काम क्रोध त्यास बाधीतना ॥१॥

विश्वास तो करी स्वामीवरी सत्ता । सकळ भोगिता होय त्याचें ॥२॥

तुका म्हणे चत्ति करावें निर्मळ । येऊनि गोपाळ राहे तेथें ॥३॥

२७४३

याती हीन मति हीन कर्म हीन माझें । सांडोनियां सर्व लज्जा शरण आलों तुज ॥१॥

येई गा तूं मायबापा पंढरीच्या राया । तुजविण सीण जाला क्षीण जाली काया ॥ध्रु.॥

दिनानाथ दीनबंधू नाम तुज साजे । पतितपावन नाम ऐसी ब्रीदावळी गाजे॥२॥

विटेवरि वीट उभा कटावरी कर । तुका म्हणे हें चि आम्हां ध्यान निरंतर ॥३॥

२७४४

गंगा आली आम्हांवरि । संतपाउलें साजिरीं ॥१॥

तेथें करीन मी अंघोळी । उडे चरणरजधुळी । येती तीर्थावळी । पर्वकाळ सकळ ॥ध्रु.॥

पाप पळालें जळालें । भवदुःख दुरावलें॥२॥

तुका म्हणे धन्य जालों । सप्तसागरांत न्हालों ॥३॥

२७४५

पोटासाठीं खटपट करिसी अवघा वीळ । राम राम म्हणतां तुझी बसली दांतखीळ ॥१॥

हरिचें नाम कदाकाळीं कां रे नये वाचे । म्हणतां राम राम तुझ्या बाचें काय वेचें ॥ध्रु.॥

द्रव्याचिया आशा तुजला दाही दिशा न पुरती । कीर्तनासी जातां तुझी जड झाली माती ॥२॥

तुका म्हणे ऐशा जीवा काय करूं आता । राम राम न म्हणे त्याचा गाढव मातापिता ॥३॥

२७४६

आम्हां सुकाळ सुखाचा । जवळी हाट पंढरीचा । सादाविती वाचा । रामनामें वैष्णव ॥१॥

घ्या रे आपुलाल्या परी । नका ठेवूं कांही उरी । ओसरतां भरी । तोंडवरी अंबर ॥ध्रु.॥

वाहे बंदर द्वारका । खेप आली पुंडलिका । उभे चि विकिलें एका । सनकादिकां सांपडलें ॥२॥

धन्य धन्य हे भूमंडळी । प्रगटली नामावळी । घेती जीं दुबळीं । तीं आगळीं सदैव ॥३॥

माप आपुलेनि हातें । कोणी नाहीं निवारितें । पैस करूनि चित्ती । घ्यावें हितें आपुलिया ॥४॥

नाहीं वाटितां सरलें । आहे तैसें चि भरलें । तुका म्हणे गेलें । वांयांविण न घेतां ॥५॥

२७४७

चुकलिया ताळा । वाती घालुनि बैसे डोळां ॥१॥

तैसें जागें करीं चित्ता । कांहीं आपुलिया हिता ॥ध्रु.॥

निक्षेपिलें धन । तेथें गुंतलेसे मन ॥२॥

नाशिवंतासाटीं । तुका म्हणे करिसी आटी ॥३॥

२७४८

करूनि जतन । कोणा कामा आलें धन ॥१ ॥

ऐसें जाणतां जाणतां । कां रे होतोसी नेणता ॥ध्रु.॥

प्रिया पुत्र बंधु । नाहीं तुज यांशीं संबंधु ॥२॥

तुका म्हणे एका । हरीविण नाहीं सखा ॥३॥

२७४९

आम्हीं देतों हाका । कां रे जालासी तूं मुका ॥१॥

न बोलसी नारायणा । कळलासी क्रियाहीना ॥ध्रु.॥

आधीं करूं चौघाचार। मग सांडूं भीडभार ॥२॥

तुका म्हणे सेवटीं । तुम्हां आम्हां घालूं तुटी ॥३॥

२७५०

नव्हे भिडा हें कारण । जाणे करूं ऐसे जन ॥१॥

जों जों धरावा लौकिक । रडवितोसी आणीक ॥ध्रु.॥

चाल जाऊं संतांपुढें । ते हें निवडिती रोकडें ॥२॥

तुका म्हणे तूं निर्लज्ज । आम्हां रोकडी गरज ॥३॥

२७५१

बहु होता भला । परि ये रांडेनें नासिला ॥१॥

बहु शिकला रंग चाळे । खरें खोटें इचे वेळे ॥ध्रु.॥

नव्हतें आळवितें कोणी । इनें केला जगॠणी ॥२॥

ज्याचे त्यासी नेदी देऊं । तुका म्हणे धांवे खाऊं ॥३॥

२७५२

काय करावें तें आतां । जालें नयेसें बोलतां ॥१॥

नाहीं दोघांचिये हातीं । गांठी घालावी एकांतीं ॥ध्रु.॥

होय आपुलें काज । तों हे भीड सांडूं लाज ॥२॥

तुका म्हणे देवा । आधीं निवडूं हा गोवा ॥३॥

२७५३

केली सलगी तोंडपिटी । आम्ही लडिवाळें धाकुटीं ॥१॥

न बोलावें तें चि आलें । देवा पाहिजे साहिलें ॥ध्रु.॥

अवघ्यांमध्यें एक वेडें । तें चि खेळविती कोडें ॥२॥

तुका म्हणे मायबापा । मजवरि कोपों नका ॥३॥

२७५४

शिकवूनि बोल । केलें कवतुक नवल ॥१॥

आपणियां रंजविलें । बापें माझिया विठ्ठलें ॥ध्रु.॥

हातीं प्रेमाचें भातुकें । आम्हां देऊनियां निकें ॥२॥

तुका करी टाहो । पाहे रखुमाईंचा नाहो ॥३॥

२७५५

तेथें सुखाची वसति । गाती वैष्णव नाचती । पताका झळकती । गर्जती हरिनामें ॥१॥

दोषा जाली घेघेमारी । पळती भरले दिशा चारी । न येती माघारीं । नाहीं उरी परताया ॥ध्रु.॥

विसरोनि देवपणा । उभा पंढरीचा राणा । विटोनि निर्गुणा । रूप धरिलें गोजिरें ॥२॥

पोट सेवितां न धाये । भूक भुकेली च राहे । तुका म्हणे पाहे । कोण आस या मुक्तीची ॥३॥

२७५६

शूद्रवंशी जन्मलों । म्हणोनि दंभें मोकलिलों ॥१॥

अरे तूं चि माझा आतां । मायबाप पंढरीनाथा ॥ध्रु.॥

घोकाया अक्षर । मज नाहीं अधिकार ॥२॥

सर्वभावें दीन । तुका म्हणे यातिहीन ॥३॥

२७५७

वेडें वांकडें गाईंन । परि मी तुझा चि म्हणवीन॥१॥

मज तारीं दिनानाथा । ब्रीदें साच करीं आता ॥ध्रु.॥

केल्या अपराधांच्या राशीं । म्हणऊनि आलों तुजपाशीं ॥२॥

तुका म्हणे मज तारीं । सांडीं ब्रीद नाहींतरी ॥३॥

२७५८

हरिभक्त माझे जिवलग सोइरे । हृदयीं पाउले धरिन त्यांचे ॥१॥

अंतकाळीं येती माझ्या सोडवणे । मस्तक बैसणें देइन त्यांसी ॥ध्रु.॥

आणिक सोइरे सज्जन वो कोणी । वैष्णवांवांचोनि नाहीं मज ॥२॥

देइन आळिंगण धरीन चरण । संवसारसीण नासे तेणें ॥३॥

कंठीं तुळशीमाळा नामाचे धारक । ते माझे तारक भवनदीचे ॥४॥

तयांचे चरणीं घालीन मी मिठी । चाड हे वैकुंठीं नाहीं मज ॥५॥

अळसें दंभें भावें हरिचें नाम गाती । ते माझे सांगाती परलोकींचे ॥६॥

कायावाचामनें देइन क्षेम त्यासी । चाड जीवित्वासी नाहीं मज ॥७॥

हरिचें नाम मज म्हणविती कोणी । तया सुखा धणी धणी वरी ॥८॥

तुका म्हणे तया उपकारें बांधलों । म्हणऊनि आलों शरण संतां ॥९॥

२७५९

लटिका तो प्रपंच एक हरि साचा । हरिविण आहाच सर्व इंद्रियें ॥१॥

लटिकें तें मौन्य भ्रमाचें स्वप्न । हरिविण ध्यान नश्वर आहे ॥ध्रु.॥

लटिकिया विपत्ति हरिविण करिती । हरि नाहीं चित्ती तो शव जाणा ॥२॥

तुका म्हणे हरि हें धरिसी निर्धारीं । तरीं तूं झडकरी जासी वैकुंठा ॥३॥

२७६०

सर्वस्वा मुकावें तेणें हरीसी जिंकावें । अर्थ प्राण जीवें देहत्याग ॥१॥

मोह ममता माया चाड नाहीं चिंता । विषयकंदुवेथा जाळूनियां ॥ध्रु.॥

लोकलज्जा दंभ आणि अहंकार । करूनि मत्सर देशधडी ॥२॥

शांति क्षमा दया सखिया विनउनी । मूळ चक्रपाणी धाडी त्यांसी ॥३॥

तुका म्हणे याती अक्षरें अभिमान । सांडोनिया शरण रिघें संतां ॥४॥

२७६१

एकांतांचे सुख देई मज देवा । आघात या जीवा चुकवूनि ॥१॥

ध्यानीं रूप वाचे नाम निरंतर । आपुला विसर पडों नेदीं ॥ध्रु.॥

मायबाळा भेटी सुखाची आवडी । तैशी मज गोडी देई देवा ॥२॥

कीर्ती ऐकोनियां जालों शरणांगत । दासाचें तूं हित करितोसी ॥३॥

तुका म्हणे मी तों दीन पापराशी । घालावें पाठीशी मायबापा ॥४॥

२७६२

लटिकें तें ज्ञान लटिकें ते ध्यान । जरि हरिकिर्तन प्रिय नाहीं ॥१॥

लटिकें चि दंभ घातला दुकान । चाळविलें जन पोटासाटीं ॥ध्रु.॥

लटिकें चि केलें वेदपारायण । जरि नाहीं स्फुंदन प्रेम कथे ॥२॥

लटिकें तें तप लटिका तो जप । अळस निद्रा झोप कथाकाळीं ॥३॥

नाम नावडे तो करील बाहेरी । नाहीं त्याची खरी चित्तशुद्धि ॥४॥

तुका म्हणे ऐसीं गर्जती पुराणें । शिष्टांची वचनें मागिला ही ॥५॥

२७६३

भूतीं भगवद्भाव । मात्रासहित जीव । अद्वैत ठाव । निरंजन एकला ॥१॥

ऐसीं गर्जती पुराणें । वेदवाणी सकळ जन । संत गर्जतील तेणें । अनुभवें निर्भर ॥ध्रु.॥

माझें तुझें हा विकार । निरसतां एकंकार । न लगे कांहीं फार । विचार चि करणें ॥२॥

तुका म्हणे दुजें । हें तों नाहीं सहजें । संकल्पाच्या काजें । आपें आप वाढलें ॥३॥

२७६४

नेणें काुंफ्कों कान । नाहीं एकांतींचें ज्ञान ॥१॥

तुम्ही आइका हो संत । माझा सादर वृत्तांत ॥ध्रु.॥

नाहीं देखिला तो डोळां । देव दाखवूं सकळां ॥२॥

चिंतनाच्या सुखें । तुका म्हणे नेणें दुःखें ॥३॥

२७६५

त्याग तरी ऐसा करा । अहंकारा दवडावें ॥१॥

मग जैसा तैसा राहें । काय पाहें उरलें तें ॥ध्रु.॥

अंतरींचें विषम गाढें । येऊं पुढें नेदावें ॥२॥

तुका म्हणे शुद्ध मन । समाधान पाहिजे ॥३॥

२७६६

मातेचिये चित्ती । अवघी बाळकाची व्याप्ति ॥१॥

देह विसरे आपुला । जवळीं घेतां सीण गेला ॥ध्रु.॥

दावी प्रेमभातें । आणि अंगावरि चढतें ॥२॥

तुका संतापुढें । पायीं झोंबे लाडें कोडें ॥३॥

२७६७

कोणा पुण्या फळ आलें । आजि देखिलीं पाउलें ॥१॥

ऐसें नेणें नारायणा । संतीं सांभाळिलें दीना ॥ध्रु.॥

कोण लाभकाळ । दीन आजि मंगळ ॥२॥

तुका म्हणे जाला । लाभ सहज विठ्ठला ॥३॥

२७६८

मान इच्छी तो अपमान पावे । अमंगळ सवे अभाग्याची ॥१॥

एकाचिये अंगीं दुजियाचा वास । आशा पुढें नाश सद्धि करी ॥ध्रु.॥

आधीं फळासी कोठें पावों शके । वासनेची भिकेवरी चाली ॥२॥

तुका म्हणे राजहंस ढोरा नांव । काय तया घ्यावें अळंकाराचें ॥३॥

२७६९

संसारापासूनि कैसें सोडविशी । न कळे हृषीकेशी काय जाणें । करितां न सरे अधिक वाट पाहीं ।

तृष्णा देशधडी केलों । भक्तिभजनभाव यांसी नाहीं ठाव । चरणीं तुझ्या अंतरलों ।

मागें पुढें रीग न पुरे चि पाहातां । अवघा अवघीं वेष्टिलों ॥१॥

आतां माझी लाज राखें नारायणा । हीन हीन लीन याचकाची ।

करितां न कळे कांहीं असतील गुण दोष । करीं होळी संचिताची ॥ध्रु.॥

इंद्रियें द्वारें मन धांवे सैरें । नांगवे करितां चि कांहीं । हात पाय कान मुख लिंगस्थान ।

नेत्र घ्राणद्वारें पाहीं । जया जैसी सोय तया तैसें होय। क्षण एक स्थिर नाहीं ।

करिती ताडातोडी ऐसी यांची खोडी । न चले माझें यास कांहीं ॥२॥

शरीरसंबंधु पुत्र पत्नी बंधु । धन लोभ मायावंत । जन लोकपाळ मैत्र हे सकळ ।

सोइरीं सज्जनें बहुतें । नाना कर्म डाय करिती उपाय । बुडावया घातपातें ।

तुका म्हणे हरी राखे भलत्या परी । आम्ही तुझीं शरणागतें ॥३॥

२७७०

नाम घेतां उठाउठीं । होय संसारासी तुटी ॥१॥

ऐसा लाभ बांधा गांठी । विठ्ठलपायीं पडे मिठी ॥ध्रु.॥

नामापरतें साधन नाहीं । जें तूं करिशी आणिक कांहीं ॥२॥

हाकारोनि सांगे तुका । नाम घेतां राहों नका ॥३॥

२७७१

प्राण समर्पिला आम्ही । आतां उशीर कां स्वामी ॥१॥

माझें फेडावें उसणें । भार न मना या ॠणें ॥ध्रु.॥

जाला कंठस्फोट। जवळी पातलों निकट ॥२॥

तुका म्हणे सेवा । कैसी बरी वाटे देवा ॥३॥

२७७२

येणें मागॉ आले । त्यांचें निसंतान केलें ॥१॥

ऐसी अवघड वाट । कोणा सांगावा बोभाट ॥ध्रु.॥

नागविल्या थाटी । उरों नेदी च लंगोटी ॥२॥

तुका म्हणे चोर । तो हा उभा कटिकर ॥३॥

२७७३

तोंवरि तोंवरि जंबुक करि गर्जना । जंव त्या पंचानना देखिलें नाहीं ॥१॥

तोंवरि तोवरिं सिंधु करि गर्जना । जंव त्या अगिस्तब्राम्हणा देखिलें नाहीं ॥ध्रु.॥

तोंवरि तोंवरि वैराग्याच्या गोष्टी । जंव सुंदर वनिता दृष्टी पडिली नाहीं ॥२॥

तोंवरि तोंवरि शूरत्वाच्या गोष्टी । जंव परमाईंचा पुत्र दृष्टी देखिला नाहीं ॥३॥

तोंवरि तोंवरि माळामुद्रांचीं भूषणें । जंव तुक्याचें दर्शन जालें नाहीं ॥४॥

२७७४

तोंवरि तोंवरि शोभतील गारा । जंव नाहीं हिरा प्रकाशला ॥१॥

तोंवरि तोंवरि शोभतील दीपिका । नुगवता एका भास्करासी ॥२॥

तोंवरि तोंवरि सांगती संताचिया गोष्टी । जंव नाहीं भेटी तुक्यासवें ॥३॥

२७७५

धरोनि दोन्ही रूपें पाळणें संहार । करी कोप रुद्र दयाळ विष्णु ॥१॥

जटाजूट एका मुगुट माथां शिरीं । कमळापति गौरीहर एक ॥ध्रु.॥

भस्मउद्धळण लक्ष्मीचा भोग । शंकर श्रीरंग उभयरूपीं ॥२॥

वैजयंती माळा वासुगीचा हार । लेणें अळंकार हरिहरा ॥३॥

कपाळ झोळी एका स्मशानींचा वास । एक जगन्निवास विश्वंभर ॥४॥

तुका म्हणे मज उभयरूपीं एक । सारोनि संकल्प शरण आलों ॥५॥

२७७६

उचिताचा भाग होतों राखोनियां । दिसती ते वांयां कष्ट गेले ॥१॥

वचनाची कांहीं राहे चि ना रुचि । खळाऐसें वाची कुची जालें ॥ध्रु.॥

विश्वासानें माझें बुडविलें घर । करविला धीर येथवरी ॥२॥

तुका म्हणे शेकीं थार नाहीं बुड । कैसें तुम्हीं कोड पुरविलें ॥३॥

२७७७

लांब लांब जटा काय वाढवूनि । पावडें घेऊनि क्रोधें चाले ॥१॥

खायाचा वोळसा शिव्या दे जनाला । ऐशा तापशाला बोध कैंचा ॥ध्रु.॥

सेवी भांग अफू तमाखू उदंड । परि तो अखंड भ्रांतीमाजी ॥२॥

तुका म्हणे ऐसा सर्वस्वें बुडाला । त्यासी अंतरला पांडुरंग ॥३॥

२७७८

अवघीं च तीथॉ घडलीं एकवेळा । चंद्रभागा डोळां देखिलिया ॥१॥

अवघीं च पापें गेलीं दिगांतरीं । वैकुंठ पंढरी देखिलिया ॥ध्रु.॥

अवघिया संतां एकवेळा भेटी । पुंडलीक दृष्टी देखिलिया ॥२॥

तुका म्हणे जन्मा आल्याचें सार्थक । विठ्ठल चि एक देखिलिया ॥३॥

२७७९

सदा सर्वकाळ अंतरीं कुटिल । तेणें गळां माळ घालूं नये ॥१॥

ज्यासी नाहीं दया क्षमा शांति । तेणें अंगीं विभूती लावूं नये ॥ध्रु.॥

जयासी न कळे भक्तीचें महिमान । तेणें ब्रम्हज्ञान बोलों नये ॥२॥

ज्याचें मन नाहीं लागलें हातासी । तेणें प्रपंचासी टाकुं नये ॥३॥

तुका म्हणे ज्यासी नाहीं हरिभक्ति । तेणें भगवें हातीं धरूं नये ॥४॥

२७८०

आम्ही असों निश्चिंतीनें । एक्या गुणें तुमचिया ॥१॥

दुराचारी तरले नामें । घेतां प्रेम म्हणोनि ॥ध्रु.॥

नाहीं तुम्हां धांव घेता । कृपावंता आळस ॥२॥

तुका म्हणे विसरूं कांहीं । तुज वो आईं विठ्ठले ॥३॥

२७८१

अनुभवें वदे वाणी । अंतर ध्यानीं आपुलें ॥१॥

कैंची चिका दुधचवी । जरी दावी पांढरें ॥ध्रु.॥

जातीऐसा दावी रंग । बहु जग या नावें ॥२॥

तुका म्हणे खद्योत ते । ढुंगाभोंवतें आपुलिया ॥३॥

२७८२

परपीडक तो आम्हां दावेदार । विश्वीं विश्वंभर म्हणऊनि ॥१॥

दंडूं त्यागूं बळें नावलोकुं डोळा । राखूं तो चांडाळा ऐसा दुरि ॥ध्रु.॥

अनाचार कांहीं न साहे अवगुणें । बहु होय मन कासावीस ॥२॥

तुका म्हणे माझी एकविध सेवा । विमुख ते देवा वाळी चित्ते ॥३॥

२७८३

कांहीं न मागे कोणांसी । तो चि आवडे देवासी ॥१॥

देव तयासी म्हणावें । त्याचे चरणीं लीन व्हावें ॥ध्रु.॥

भूतदया ज्याचे मनीं । त्याचे घरीं चक्रपाणी ॥२॥

नाहीं नाहीं त्यासमान । तुका म्हणे मी जमान ॥३॥

२७८४

नाम उच्चारितां कंटीं । पुढें उभा जगजेठी ॥१॥

ऐसें धरोनियां ध्यान । मनें करावें चिंतन ॥ध्रु.॥

ब्रम्हादिकांच्या ध्याना नये । तो हा कीर्तनाचे सोये ॥२॥

तुका म्हणे सार घ्यावें । मनें हरिरूप पाहावें ॥३॥

२७८५

आडलिया जना होसी सहाकारी । अंधळियाकरीं काठी तूं चि ॥१॥

आडिले गांजिले पीडिले संसारीं । त्यांचा तूं कैवारी नारायणा ॥ध्रु.॥

प्रल्हाद महासंकटीं रक्षिला । तुम्ही अपंगिला नानापरी ॥२॥

आपुलें चि अंग तुम्ही वोडविलें । त्याचें निवारलें महा दुःख ॥३॥

तुका म्हणे तुझे कृपे पार नाहीं । माझे विठाबाईं जननीये ॥४॥

२७८६

तपासी तें मन करूं पाहे घात । धरोनि सांगात इंद्रियांचा ॥१॥

म्हणोनि कीर्तन आवडलें मज । सांडोनियां लाज हें चि करी ॥ध्रु.॥

पाहातां आगमनिगमाचे ठाव । तेथें नाहीं भाव एकविध ॥२॥

तुका म्हणे येथें नाहीं वो विकार । नाम एक सार विठोबाचें ॥३॥

२७८७

गुरुशिष्यपण । हें तों अधमलक्षण ॥१॥

भूतीं नारायण खरा । आप तैसा चि दुसरा ॥ध्रु.॥

न कळतां दोरी साप । राहूं नेंदावा तो कांप ॥२॥

तुका म्हणे गुणदोषी । ऐसें न पडावें सोसीं ॥३॥

२७८८

अंगीकार ज्याचा केला नारायणें । निंद्य तें हि तेणें वंद्य केलें ॥१॥

अजामेळ भिल्ली तारीली कुंटणी । प्रत्यक्ष पुराणीं वंद्य केली ॥ध्रु.॥

ब्रम्हहत्याराशी पातकें अपार । वाल्मीक किंकर वंद्य केला ॥२॥

तुका म्हणे येथें भजन प्रमाण । काय थोरपण जाळावें तें ॥३॥

२७८९

धनवंता घरीं । करी धन चि चाकरी ॥१॥

होय बैसल्या व्यापार । न लगे सांडावें चि घर ॥ध्रु.॥

रानीं वनीं दीपीं । असतीं तीं होतीं सोपीं ॥२॥

तुका म्हणे मोल । देतां कांहीं नव्हे खोल ॥३॥

२७९०

हा गे माझा अनुभव । भक्तिभाव भाग्याचा ॥१॥

केला ॠणी नारायण । नव्हे क्षण वेगळा ॥ध्रु.॥

घालोनियां भार माथा। अवघी चिंता वारली ॥२॥

तुका म्हणे वचन साटीं । नाम कंठीं धरोनि ॥३॥

२७९१

देव आहे सुकाळ देशीं । अभाग्यासी दुर्भिक्षा ॥१॥

नेणती हा करूं सांटा । भरले फांटा आडरानें ॥ध्रु.॥

वसवूनि असे घर । माग दूर घातला ॥२॥

तुका म्हणे मन मुरे । मग जें उरे तें चि तूं ॥३॥

२७९२

खुंटोनियां दोरी आपणियांपाशीं । वावडी आकाशीं मोकलिली ॥१॥

आपुलिया आहे मालासी जतन । गाहाणाचे ॠण बुडों नेणें ॥ध्रु.॥

बीज नेलें तेथें येईंल अंकुर । जतन तें सार करा याची ॥२॥

तुका म्हणे माझी निश्चिंतीची सेवा । वेगळें नाहीं देवा उरों दिलें ॥३॥

२७९३

शाहाणपणें वेद मुका । गोपिका त्या ताकटी ॥१॥

कैसें येथें कैसें तेथें । शहाणे ते जाणती ॥ध्रु.॥

यज्ञमुखें खोडी काढी । कोण गोडी बोरांची ॥२॥

तुका म्हणे भावाविण । अवघा सीण केला होय ॥३॥

२७९४

मजुराचें पोट भरे । दाता उरे संचला ॥१॥

या रे या रे हातोहातीं । काय माती सारावी ॥ध्रु.॥

रोजकीर्दी होतां झाडा । रोकडा चि पर्वत ॥२॥

तुका म्हणे खोल पाया । वेचों काया क्लेशेसीं ॥३॥

२७९५

स्मशानीं आम्हां न्याहालीचें सुख । या नांवें कौतुक तुमची कृपा ॥१॥

नाहीं तरीं वांयां अवघें निर्फळ । शब्द ते पोकळ बडबड ॥ध्रु.॥

झाडें झुडें जीव सोइरे पाषाण । होती तई दान तुम्हीं केलें ॥२॥

तुका म्हणे आतां पाहे अनुभव । घेऊनि हातीं जीव पांडुरंगा ॥३॥

२७९६

आमची जोडी ते देवाचे चरण । करावें चिंतन विठोबाचें ॥१॥

लागेल तरीं कोणी घ्यावें धणीवरी । आमुपचि परी आवडीच्या ॥ध्रु.॥

उभारिला कर प्रसद्धि या जग । करूं केला त्याग मागें पुढें ॥२॥

तुका म्हणे होय दरद्रि विच्छिन्न । ऐसे देऊं दान एकवेळे ॥३॥

२७९७

दधिमाझी लोणी जाणती सकळ । तें काढी निराळें जाणे मथन ॥१॥

अिग्न काष्ठामाजी ऐसें जाणे जन । मथिलियाविण कैसा जाळी ॥ध्रु.॥ तुका म्हणे मुख मळीण दर्पणीं । उजळिल्यावांचूनि कैसें भासे ॥२॥

२७९८

नको नको मना गुंतूं मायाजाळीं । काळ आला जवळी ग्रासावया ॥१॥

काळाची हे उडी पडेल बा जेव्हां । सोडविना तेव्हां मायबाप ॥ध्रु.॥

सोडवीना राजा देशींचा चौधरी । आणीक सोइरीं भलीं भलीं ॥२॥

तुका म्हणे तुला सोडवीना कोणी । एका चक्रपाणी वांचूनियां ॥३॥

२७९९

पुढें जेणें लाभ घडे । तें चि वेडे नाशिती ॥१॥

येवढी कोठें नागवण । अंधारुण विष घ्यावें ॥ध्रु.॥

होणारासी मिळे बुद्धि । नेदी शुद्धी धरूं तें ॥२॥

तुका म्हणे जना सोंग । दावी रंग आणीक ॥३॥

२८००

ऐका गा ए अवघे जन । शुद्ध मन तें हित ॥१॥

अवघा काळ नव्हे जरी । समयावरी जाणावें ॥ध्रु.॥

नाहीं कोणी सवें येता । संचिता या वेगळा ॥२॥

बरवा अवकाश आहे । करा साहे इंद्रियें ॥३॥

कर्मभूमीऐसा ठाव । वेवसाव जाणावा ॥४॥

तुका म्हणे उत्तम जोडी । जाती घडी नरदेह ॥५॥

२८०१

संतसेवेसि अंग चोरी । दृष्टी न पडो तयावरी ॥१॥

ऐसियासी व्याली रांड । जळो जळो तिचें तोंड ॥ध्रु.॥

संतचरणीं ठेवितां भाव । आपेंआप भेटे देव ॥२॥

तुका म्हणे संतसेवा । माझ्या पूर्वजांचा ठेवा ॥३॥

२८०२

गेले पळाले दिवस रोज । काय म्हणतोसि माझें माझें ॥१॥

सळे धरोनि बैसला काळ । फाकों नेदी घटिका पळ ॥ध्रु.॥

कां रे अद्यापि न कळे । केश फिरले कान डोळे ॥२॥

हित कळोनि असतां हातीं । तोंडीं पाडोनि घेसी माती ॥३॥

तुज ठाउकें मी जाणार । पाया शोधोनि बांधिसी घर ॥४॥

तुका म्हणे वेगें । पंढरिराया शरण रिघें ॥५॥

२८०३

आतां माझ्या मायबापा । तूं या पापा प्रायिश्चत्त ॥१॥

फजित हे केले खळ । तो विटाळ निवारीं ॥ध्रु.॥

प्रेम आतां पाजीं रस । करीं वास अंतरीं ॥२॥

तुका म्हणे पांडुरंगा । जिवलगा माझिया ॥३॥

२८०४

कां रे न पवसी धांवण्या । अंगराख्या नारायणा ॥१॥

अंगीं असोनियां बळ । होसी खट्याळ नाठाळ ॥ध्रु.॥

आम्हां नरकासी जातां । काय येइल तुझ्या हातां ॥२॥

तुका म्हणे कान्हा। क्रियानष्टा नारायणा ॥३॥

२८०५

माझे पाय तुझी डोईं । ऐसें करिं गा भाक देई ॥१॥

पाहतां तंव उफराटें । घडे तईं भाग्य मोठें ॥ध्रु.॥

बहु साधन मोलाच । यासी जोडा दुजें कैचें ॥२॥

नका अनमानूं विठ्ठला । तुका म्हणे धडा जाला ॥३॥

२८०६

पवित्र तें अन्न । हरिचिंतनीं भोजन ॥१॥

येर वेठ्या पोट भरी । चाम मसकाचे परी ॥ध्रु.॥

जेऊनि तो धाला । हरिचिंतनीं केला काला ॥२॥

तुका म्हणे चवी आलें । जें कां मिश्रित विठ्ठलें ॥३॥

२८०७

चरणाचा महिमा । हा तो तुझ्या पुरुषोत्तमा ॥१॥

अंध पारखी माणिकें । बोलविशी स्पष्ट मुकें ॥ध्रु.॥

काय नाहीं सत्ता । हातीं तुझ्या पंढरीनाथा ॥२॥

तुका म्हणे मूढा । मज चेष्टविलें जडा ॥३॥

२८०८

बळिवंत कर्म । करी आपुला तो धर्म ॥१॥

पुढें घालुनियां सत्ता । न्यावें पतना पतिता ॥ध्रु.॥

आचरणें खोटीं । केलीं सलताती पोटीं ॥२॥

तुका म्हणे देवा । नाहीं भजन केली सेवा ॥३॥

२८०९

कैं वाहावें जीवन । कैं पलंगीं शयन ॥१॥

जैसी जैसी वेळ पडे । तैसें तैसें होणें घडे ॥ध्रु.॥

कैं भौज्य नानापरी । कैं कोरड्या भाकरी ॥२॥

कैं बसावें वहनीं । कैं पायीं अन्हवाणी ॥३॥

कैं उत्तम प्रावणॉ । कैं वसनें तीं जीर्णे ॥४॥

कैं सकळ संपत्ती । कैं भोगणें विपत्ती ॥५॥

कैं सज्जनाशीं संग । कैं दुर्जनाशीं योग ॥६॥

तुका म्हणे जाण । सुख दुःख तें समान ॥७॥

२८१०

उंचनिंच नेणे कांहीं भगवंत । तिष्ठे भाव भक्त देखोनियां ॥१॥

दासीपुत्र कण्या विदुराच्या भक्षी । दैत्या घरीं रक्षी प्रल्हादासी ॥ध्रु.॥

चर्म रंगूं लागे रोहिदासा संगीं । कबिराचे मागीं विणी शेले ॥२॥

सजनकसाया विकुं लागे मास । मळा सांवत्यास खुरपूं लागे ॥३॥

नरहरिसोनारा घडों फुंकू लागे । चोख्यामेर्‍या संगें ढोरें ओढी ॥४॥

नामयाची जनी सवें वेची शेणी । धर्मा घरीं पाणी वाहे झाडी ॥५॥

नाम्यासवें जेवी नव्हे संकोचित । ज्ञानियाची भिंत अंगीं ओढी ॥६॥

अर्जुनाचीं घोडीं हाकी हा सारथी । भक्षी पोहे प्रीती सुदाम्याची ॥७॥

गौळियांचे घरीं गाईं अंगें वळी । द्वारपाळ बळीद्वारीं जाला ॥८॥

यंकोबाचें ॠण फेडी हृषीकेशी । आंबॠषीचे सोशी गर्भवास ॥९॥

मिराबाईं साटीं घेतो विषप्याला । दामाजीचा जाला पाडेवार ॥१०॥

घडी माती वाहे गोर्‍या कुंभाराची । हुंडी महत्याची अंगें भरी ॥११॥

पुंडलिकासाटीं अझूनि तिष्ठत । तुका म्हणे मात धन्य याची ॥१२॥

२८११

भेटीलागीं जीवा लागलीसे आस । पाहे रात्रीं दिवस वाट तुझी ॥१॥

पूर्णिमेचा चंद्र चकोराचें जीवन । तैसें माझें मन वाट पाहे ॥ध्रु.॥

दिवाळीच्या मुळा लेंकी आसावली । पाहतसे वाटुली पंढरीची ॥२॥

भुकेलिया बाळ अति शोक करी । वाट पाहे परि माउलीची ॥३॥

तुका म्हणे मज लागलीसे भूक । धांवूनि श्रीमुख दावीं देवा ॥४॥

२८१२

आले संत पाय ठेविती मस्तकीं । येहीं उभयलोकीं सरता केलों ॥१॥

वंदीन पाउलें लोळेन चरणीं । आजि इच्छाधणी फिटईंल ॥ध्रु.॥

अवघीं पूर्व पुण्यें जालीं सानुकूळ । अवघें चि मंगळ संतभेटी ॥२॥

तुका म्हणे कृतकृत्य जालों देवा । नेणें परि सेवा डोळां देखें ॥३॥

२८१३

करीं धंदा परि आवडती पाय । प्रीती सांगों काय नेणां देवा ॥१॥

रूप डोळां देखें सदा सर्वकाळ । संपादितों आळ प्रपंचाचा ॥ध्रु.॥

नेमून ठेविली कारया कारणीं । आमुचिये वाणी गुण वदे ॥२॥

मनासीं उत्कंठा दर्शनाचा हेवा । नाहीं लोभ जीवा धन धान्य ॥३॥

उसंतितों पंथ वेठीचिया परी । जीवनसूत्र दोरीपाशीं ओढ ॥४॥

तुका म्हणे ऐसें करितों निर्वाण । जीव तुम्हां भिन्न नाहीं माझा ॥५॥

२८१४

कां रे माझीं पोरें म्हणसील ढोरें । मायबाप खरें काय एक ॥१॥

कां रे गेलें म्हणोनि करिसी तळमळ । मिथ्याचि कोल्हाळ मेलियाचा ॥ध्रु.॥

कां रे माझें माझें म्हणसील गोत । नो संडविती दूत यमा हातीं ॥२॥

कां रे मी बळिया म्हणविसी ऐसा । सरणापाशीं कैसा उचलविसी ॥३॥

तुका म्हणे न धरीं भरवसा कांहीं । वेगीं शरण जाई पांडुरंगा ॥४ ॥

२८१५

अगा करुणाकरा करितसें धांवा । या मज सोडवा लवकरि ॥१॥

ऐकोनियां माझीं करुणेचीं वचनें । व्हावें नारायणें उतावीळ ॥ध्रु.॥

मागें पुढें अवघा दिसे रिता ठाव । ठेवूनि पायीं भाव वाट पाहें ॥२॥

उशीर तो आतां न पाहिजे केला । अहो जी विठ्ठला मायबापा ॥३॥

उरलें तें एक हें चि मज आतां । अवघें विचारितां शून्य जालें ॥४॥

तुका म्हणे आतां करीं कृपादान । पाउलें समान दावीं डोळां ॥५॥

२८१६

न मनीं ते ज्ञानी न मनीं ते पंडित । ऐसे परीचे एकएका भावें ॥१॥

धातू पोसोनियां आणिकां उपदेश । अंतरीं तो लेश प्रेम नाहीं ॥ध्रु.॥

न मनीं ते योगी न मनीं ते हरिदास । दर्शनें बहुवस बहुतां परीचीं ॥२॥

तुका म्हणे तयां नमन बाह्यात्कारी । आवडती परी चत्तिशुद्धीचे ॥३॥

२८१७

कासिया पाषाण पूजिती पितळ । अष्ट धातु खळ भावें विण ॥१॥

भाव चि कारण भाव चि कारण । मोक्षाचें साधन बोलियेलें ॥ध्रु.॥

काय करिल जपमाळा कंठमाळा । करिशी वेळोवेळां विषयजप ॥२॥

काय करिशील पंडित हे वाणी । अक्षराभिमानी थोर होय ॥३॥

काय करिशील कुशल गायन । अंतरीं मळीण कुबुद्धि ते ॥४॥

तुका म्हणे भाव नाहीं करी सेवा । तेणें काय देवा योग्य होशी ॥५॥

२८१८

अंतरींचें गोड । राहें आवडीचें कोड ॥१॥

संघष्टणें येती अंगा । गुणदोष मनभंगा ॥ध्रु.॥

उचिताच्या कळा । नाहीं कळती सकळा ॥२॥

तुका म्हणे अभावना । भावीं मूळ तें पतना ॥३॥

२८१९

शिळा जया देव । तैसा फळे त्याचा भाव ॥१॥

होय जतन तें गोड । अंतरा येती नाड ॥ध्रु.॥

देव जोडे भावें । इच्छेचें तें प्रेम घ्यावें ॥२॥

तुका म्हणे मोड दावी । तैशीं फळें आलीं व्हावीं ॥३॥

२८२०

कासया जी ऐसा माझे माथां ठेवा । भार तुम्ही देवा संतजन ॥१॥

विचित्र विंदानी नानाकळा खेळ । नाचवी पुतळे नारायण ॥ध्रु.॥

काय वानरांची अंगींची ते शक्ति । उदका तरती वरी शिळा ॥२॥

तुका म्हणे करी निमित्य चि आड । चेष्टवूनि जड दावी पुढें ॥३॥

२८२१

पायां पडावें हें माझें भांडवल । सरती हे बोल कोठें पायीं ॥१॥

तरि हे सलगी कवतुक केलें । लडिवाळ धाकुलें असें बाळ ॥ध्रु.॥

काय उणें तुम्हां संताचिये घरीं । विदित या परी सकळ ही ॥२॥

तुका म्हणे माझें उचित हे सेवा । नये करूं ठेवाठेवी कांहीं ॥३॥

२८२२

वदवावी वाणी माझी कृपावंता । वागपुष्प संतां समर्पीशी ॥१॥

सर्वसंकटाचा तुम्हां परिहार । घालावा म्यां भार पांडुरंगा ॥ध्रु.॥

एकसरें चिंता ठेवूनियां पायीं । जालों उतराईं होतों तेणें ॥२॥

तुका म्हणे येथें जालें अवसान । काया वाचा मन वेचूनियां ॥३॥

२८२३

नमावे पाय हें माझें उचित । आशीर्वादें हित तुमचिया॥१॥

कृपेचा वोरस न समाये पोटीं । म्हणोनि उफराटीं वचनें हीं ॥ध्रु.॥

तुमची उष्टावळी हें माझें भोजन । झाडावें अंगण केरपुंजे ॥२॥

परि ऐसें पुण्य नाहीं माझें गांठीं । जेणें पडे मिठी पायांसवें ॥३॥

तुका म्हणे राहे आठवण चित्ती । ऐशी कृपा संतीं केली तुम्हीं ॥४॥

१८२४

काय नाहीं माता गौरवीत बाळा । काय नाहीं लळा पाळीत ते ॥१॥

काय नाहीं त्याची करीत ते सेवा । काय नाहीं जीवा गोमटें तें ॥ध्रु.॥

अमंगळपणें कांटाळा न धरी । उचलोनि करीं कंठीं लावी ॥२॥

लेववी आपुले अंगें अळंकार । संतोषाये फार देखोनियां ॥३॥

तुका म्हणे स्तुति योग्य नाहीं परी । तुम्हां लाज थोरी अंकिताची ॥४॥

२८२५

माझिया मीपणावर पडों पाषाण । जळो हें भूषण नाम माझें ।

पापा नाहीं पार दुःखाचे डोंगर । जालों ये भूमीसी ओझें ॥१॥

काय विटंबना सांगों किती । पाषाण फुटती ऐसें दुःख ।

नर नारी सकळ उत्तम चांडाळ । न पाहाती माझें मुख ॥ध्रु.॥

काया वाचा मनें अघटित । करणें चर्मचक्षु हात पाय ।

निंदा द्वेष घात विश्वासीं व्यभिचार । आणीक सांगों किती काय ॥२॥

लक्ष्मीमदें मातें घडले महा दोष । पत्नी दोनी भेदभेद ।

पितृवचन घडली अवज्ञा अविचार। कुटिल कचर वादी निंद्य ॥३॥

आणीक किती सांगों ते अवगुण । न वळे जिव्हा कांपे मन ।

भुतदया उपकार नाहीं शब्दा धीर । विषयीं लंपट हीन ॥४॥

संत महानुभाव ऐका हें उत्तरें । अवगुण अविचारें वृद्धि पापा ।

तुका म्हणे सरतें करा पांडुरंगीं । शरण आलों मायबापा ॥५॥

२८२६

फिराविलीं दोनी । कन्या आणि चक्रपाणी ॥१॥

जाला आनंदें आनंद । अवतरले गोविंद ॥ध्रु.॥

तुटलीं बंधनें । वसुदेवदेवकीचीं दर्शनें ॥२॥

गोकुळासी आलें । ब्रम्ह अव्यक्त चांगलें ॥३॥

नंद दसवंती । धन्य देखिले श्रीपती ॥४॥

निशीं जन्मकाळ । आले अष्टमी गोपाळ ॥५॥

आनंदली मही । भार गेला सकळ ही ॥६॥

तुका म्हणे कंसा । आट भोविला वळसा ॥७॥

२८२७

सोडियेल्या गांठी । दरुषणें कृष्णभेटी ॥१॥

करिती नारी अक्षवाणें । जीवभाव देती दानें ॥ध्रु.॥

उपजल्या काळें । रूपें मोहीलीं सकळें ॥२॥

तुका तेथें वारी । एकी आडोनि दुसरी ॥३॥

२८२८

मुख डोळां पाहे । तैशी च ते उभी राहे ॥१॥

केल्याविण नव्हे हातीं । धरोनि आरती परती ॥ध्रु.॥

न धरिती मनीं । कांहीं संकोच दाटणी ॥२॥

तुका म्हणें देवें । ओस केल्या देहभावें ॥३॥

२८२९

गोकुळीच्या सुखा । अंतपार नाहीं लेखा ॥१॥

बाळकृष्ण नंदा घरीं । आनंदल्या नरनारी ॥ध्रु.॥

गुढिया तोरणें । करिती कथा गाती गाणें ॥२॥

तुका म्हणे छंदें । येणें वेधिलीं गोविंदें ॥३॥

२८३०

विटंबिलें भट । दिला पाठीवरी पाट ॥१॥

खोटें जाणोनि अंतर । न साहे चि विश्वंभर ॥ध्रु.॥

तें चि करी दान । जैसें आइके वचन ॥२॥

तुका म्हणे देवें । पूतना शोषियेली जीवें ॥३॥

॥५॥

२८३१

प्रेम देवाचें देणें । देहभाव जाय जेणें । न धरावी मनें । शुद्धी देशकाळाची ॥१॥

मुH लज्जाविरहित । भाग्यवंत हरिभक्त। जाले वोसंडत । नामकीर्तिपवाडे ॥ध्रु.॥

जोडी जाली अविनाश । जन्मोनि जाले हरिसे दास । त्यांस नव्हे गर्भवास । परब्रम्हीं सौरस ॥२॥

हे चि वाहाती संकल्प । पुण्यप्रसंगाचे जप । तुका म्हणे पाप । गांवीं नाहीं हरिजना ॥३॥

२८३२

तो चि लटिक्यामाजी भला । म्हणे देव म्यां देखिला ॥१॥

ऐशियाच्या उपदेशें । भवबंधन कैसें नासे । बुडवी आपणासरिसे । अभिमानें आणिकांस ॥ध्रु.॥

आणिक नाहीं जोडा । देव म्हणवितां या मूढा ॥२॥

आणिकांचे न मनी साचें । तुका म्हणे या श्रेष्ठांचें ॥३॥

२८३३

होईंल जाला अंगें देव जो आपण । तयासी हे जन अवघे देव ॥१॥

येरांनीं सांगावी रेमट काहाणी । चित्ता रंजवणी करावया ॥ध्रु.॥

धाला आणिकांची नेणे तान भूक । सुखें पाहें सुख आपुलिया ॥२॥

तुका म्हणे येथें पाहिजे अनुभव । शब्दाचें गौरव कामा नये ॥३॥

२८३४

कां न वजावें बैसोनि कथे । ऐसें ऐका हो श्रोते । पांडुरंग तेथें । उभा असे तिष्ठत ॥१॥

म्हणऊनि करी धीर । लक्ष लावूनि सादर । भवसिंधुपार । असेल ज्या तरणें ॥ध्रु.॥

कथे कांहीं अणुमात्र। नो बोलावें हा वृत्तांत । देवभक्तां चत्ति । समरसीं खंडणा ॥२॥

कां वैष्णवा पूजावें । ऐका घेईंल जो भावें । चरणरजा शिवें । वोडविला मस्तक ॥३॥

ऐसें जाणा हे निभ्रांत । देव वैष्णवांचा अंकित । अलिप्त अतीत । परमित त्यासाठीं ॥४॥

घालोनि लोळणा। तुका आला लोटांगणीं । वंदी पायवणीं । संतचरणींचें माथां ॥५॥

२८३५

अनुभवें आलें अंगा । तें या जगा देतसें ॥१॥

नव्हती हाततुके बोल । मूळ ओल अंतरिंची ॥ध्रु.॥

उतरूनि दिलें कशीं । शुद्धरसीं सरे तें ॥२॥

तुका म्हणे दुसरें नाहीं । ऐसी ग्वाही गुजरली ॥३॥

२८३६

साधकाची दशा उदास असावी । उपाधि नसावी अंतर्बाही ॥१॥

लोलुपता काय नद्रिेतें जिणावें । भोजन करावें परमित ॥ध्रु.॥

एकांती लोकांतीं स्त्रियांशीं वचन । प्राण गेल्या जाण बोलों नये ॥२॥

संग सज्जनाचा उच्चार नामाचा । घोष कीर्तनाचा अहर्निशीं ॥३॥

तुका म्हणे ऐसा साधनीं जो राहे । तो चि ज्ञान लाहे गुरुकृपा ॥४॥

२८३७

अंतरींची ज्योती प्रकाशली दीप्ति । मुळींची जे होती आच्छादिली ॥१॥

तेथींचा आनंद ब्रम्हांडीं न माये । उपमेशीं काये देऊं सुखा ॥ध्रु.॥

भावाचे मथिलें निर्गुण संचलें । तें हें उभें केलें विटेवरी ॥२॥

तुरा म्हणे आम्हां ब्रम्हांड पंढरी । प्रेमाची जे थोरी सांठवण ॥३॥

२८३८

कासया गा मज घातलें संसारीं । चत्ति पायांवरी नाहीं तुझ्या ॥१॥

कासया गा मज घातलें या जन्मा । नाहीं तुझा प्रेमा नित्य नवा ॥ध्रु.॥

नामाविण माझी वाचा अमंगळ । ऐसा कां चांडाळ निमिऩयेलें ॥२॥

तुका म्हणे माझी जळो जळो काया । विठ्ठला सखया वांचूनियां ॥३॥

२८३९

प्रारब्धें चि जोडे धन । प्रारब्धें चि वाडे मान ॥१॥

सोस करिसी वांयां । भज मना पंढरीराया ॥ध्रु.॥

प्रारब्धें चि होय सुख। प्रारब्धें चि पावे दुःख ॥२॥

प्रारब्धें चि भरे पोट । तुका करीना बोभाट ॥३॥

२८४०

हीन माझी याति । वरी स्तुती केली संतीं ॥१॥

अंगीं वसूं पाहे गर्व । माझें हरावया सर्व ॥ध्रु.॥

मी एक जाणता । ऐसें वाटतसे चित्ता ॥२॥

राख राख गेलों वांयां । तुका म्हणे पंढरीराया ॥३॥

२८४१

तपाचे सायास । न लगे घेणें वनवास ॥१॥

ऐसें कळलें आम्हां एक । जालों नामाचे धारक ॥ध्रु.॥

जाळीं महाकर्में । दावीं निजसुख धर्में ॥२॥

तुका म्हणे येणें । कळिकाळ तें ठेंगणें ॥३॥

२८४२

माता कापी गळा । तेथें कोण राखी बाळा ॥१॥

हें कां नेणां नारायणा । मज चाळवितां दिना ॥ध्रु.॥

नागवी धावणें । तेथें साह्य व्हावें कोणें ॥२॥

राजा सर्व हरी । तेथें दुजा कोण वारी ॥३॥

तुझ्या केल्याविण । नव्हे स्थिर वश जन ॥४॥

तुका म्हणे हरी । सूत्र तुम्हां हातीं दोरी ॥५॥

२८४३

गाऊं नेणें परी मी कांहीं गाईंन । शरण जाईंन पांडुरंगा ॥१॥

ब्रम्हांडनायक मी त्याचा अंकित । काय यमदूत करिती काळ ॥ध्रु.॥

वश्या ज्याच्या नामें तारिली गणिका । अजामेळासारिखा पापरासीं ॥२॥

चरणींच्या रजें अहिल्या तारिली । रूपवंत केली कुबजा क्षणें ॥३॥

पृथिवी तारिली पाताळासी जातां । तुका म्हणे आतां आम्ही किती ॥४॥

२८४४

गाजराची पुंगी । तैसे नवे जाले जोगी ॥१॥

काय करोनि पठन । केली अहंता जतन ॥ध्रु.॥

अल्प असे ज्ञान । अंगीं ताठा अभिमान ॥२॥

तुका म्हणे लंड । त्याचें हाणोनि फोडा तोंड ॥३॥

२८४५

परद्रव्य परनारी । अभिळासूनि नाक धरी ॥१॥

जळो तयाचा आचार । व्यर्थ भार वाहे खर ॥ध्रु.॥

सोहोर्‍याची स्थिती । क्रोधें विटाळला चित्ती ॥२॥

तुका म्हणे सोंग । दावी बाहेरील रंग ॥३॥

२८४६

टळिा टोपी उंच दावी । जगीं मी एक गोसावी ॥१॥

अवघा वरपंग सारा । पोटीं विषयांचा थारा ॥ध्रु.॥

मुद्रा लावितां कोरोनि । मान व्हावयासी जनीं ॥२॥

तुका म्हणे ऐसे किती । नरका गेले पुढें जाती ॥३॥

२८४७

ऐसे संत जाले कळीं । तोंडीं तमाखूची नळी ॥१॥

स्नानसंध्या बुडविली । पुढें भांग वोडवली ॥ध्रु.॥

भांगभुर्का हें साधन । पची पडे मद्यपान ॥२॥

तुका म्हणे अवघें सोंग । तेथें कैचा पांडुरंग ॥३॥

२८४८

जातीची शिंदळी । तिला कोण वंशावळी ॥१॥

आपघर ना बापघर । चित्ती मनीं व्यभिचार ॥ध्रु.॥

सेजे असोनियां धणी । परद्वार मना आणी ॥२॥

तुका म्हणे असील जाती । जातीसाठीं खाती माती ॥३॥

२८४९

अंधर्‍याची काठी । हिरोनियां कडा लोटी ॥१॥

हें कां देखण्या उचित । लाभ किंवा कांहीं हित ॥ध्रु.॥

साकर म्हणोनि माती । चाळवूनि द्यावी हातीं ॥२॥

तुका म्हणे वाटे । देवा पसरावे सराटे ॥३॥

२८५०

प्रीतिचिया बोला नाहीं पेसपाड । भलतसें गोड करूनि घेईं ॥१॥

तैसें विठ्ठलराया तुज मज आहे । आवडीनें गायें नाम तुझें ॥ध्रु.॥

वेडे वांकडे बाळकाचे बोल । करिती नवल मायबाप ॥२॥

तुका म्हणे तुज येवो माझी दया । जीवींच्या सखया जिवलगा ॥३॥

२८५१

माझे मज कळों येती अवगुण । काय करूं मन अनावर ॥१॥

आतां आड उभा राहें नारायणा । दयासिंधुपणा साच करीं ॥ध्रु.॥

वाचा वदे परी करणें कठीण । इंद्रियां अधीन जालों देवा ॥२॥

तुका म्हणे तुझा जैसा तैसा दास । न धरीं उदास मायबापा ॥३॥

२८५२

वर्णावी ते थोरी एका विठ्ठलाची । कीर्ती मानवाची सांगों नये ॥१॥

उदंड चि जाले जन्मोनियां मेले । होऊनियां गेले राव रंक ॥ध्रु.॥

त्यांचें नाम कोणी नेघे चराचरीं । साही वेद चारी वर्णिताती ॥२॥

अक्षय अढळ चळेना ढळेना । तया नारायणा ध्यात जावें ॥३॥

तुका म्हणे तुझी विठ्ठल चित्ती ध्यातां । जन्ममरण व्यथा दूर होती ॥४॥

२८५३

नको देऊं देवा पोटीं हें संतान । मायाजाळें जाण नाठवसी ॥१॥

नको देऊं देवा द्रव्य आणि भाग्य । तो एक उद्वेग होय जीवा ॥२॥

तुका म्हणे करीं फकिराचे परी । रात्रदिवस हरि येइल घरा ॥३॥

२८५४

जोडोनियां धन उत्तम वेव्हारें । उदास विचारें वेच करी ॥१॥

उत्तम चि गती तो एक पावेल । उत्तम भोगील जीव खाणी ॥ध्रु.॥

परउपकारी नेणें परनिंदा । परस्त्रिया सदा बहिणी माया ॥२॥

भूतदया गाईंपशूचें पालन । तान्हेल्या जीवन वनामाजी ॥३॥

शांतिरूपें नव्हे कोणाचा वाईंट । वाढवी महत्व वडिलांचें ॥४॥

तुका म्हणे हें चि आश्रमाचें फळ । परमपद बळ वैराग्याचें ॥५॥

२८५५

हरि म्हणतां गति पातकें नासती । कळिकाळ कांपती हरि म्हणतां ॥१॥

हरि म्हणतां भक्ति हरि म्हणतां मुक्ति । चुके यातायाती हरि म्हणतां ॥ध्रु.॥

तपें अनुष्ठानें न लगती साधनें । तुटती बंधनें हरि म्हणतां ॥२॥

तुका म्हणे भावें जपा हरिचें नाम । मग काळयम शरण तुम्हा ॥३॥

२८५६

नये वांटूं मन । कांहीं न देखावें भिन्न ॥१॥

पाय विठोबाचे चित्ती । असों द्यावे दिवसराती ॥ध्रु.॥

नये काकुळती । कोणा यावें हरिभक्ति ॥२॥

तुका म्हणे साईं । करील कृपेची विठाईं ॥३॥

२८५७

सकळ देवांचें दैवत । उभें असे रंगा आंत ॥१॥

रंगा लुटा माझे बाप । शुद्ध भाव खरें माप ॥ध्रु.॥

रंग लुटिला बहुतीं । शुक नारदादि संतीं ॥२॥

तुका लुटितां हे रंग । साह्य जाला पांडुरंग ॥३॥

२८५८

उशीर कां केला । कृपाळुवा विठ्ठला ॥१॥

मज दिलें कोणा हातीं । काय मानिली निश्चिंती ॥ध्रु.॥

कोठवरी धरूं धीर । आतां मन करूं स्थिर ॥२॥

तुका म्हणे जीव । ऐसी भाकितसे कींव ॥३॥

२८५९

तुका वेडा अविचार । करी बडबड फार ॥१॥

नित्य वाचे हा चि छंद । राम कृष्ण हरि गोविंद ॥ध्रु.॥

धरी पांडुरंगीं भाव। आणीक नेणें दुजा देव ॥२॥

गुरुज्ञान सर्वा ठायीं । दुजें न विचारी कांहीं ॥३॥

बोल नाईंके कोणाचे । कथे नागवा चि नाचे ॥४॥

संगउपचारें कांटाळे । सुखें भलते ठायीं लोळे ॥५॥

कांहीं उपदेशिलें नेणे । वाचे विठ्ठल विठ्ठल म्हणे ॥६॥

केला बहुतीं फजित । तरी हें चि करी नित्य ॥७॥

अहो पंडितजन । तुका टाकावा थुंकोन ॥८॥

२८६०

आली सिंहस्थपर्वणी । न्हाव्या भटा जाली धणी॥१॥

अंतरीं पापाच्या कोडी । वरिवरि बोडी डोईं दाढी ॥ध्रु.॥

बोडिलें तें निघालें । काय पालटलें सांग वहिलें ॥२॥

पाप गेल्याची काय खुण । नाहीं पालटले अवगुण ॥३॥

भक्तिभावें विण । तुका म्हणे अवघा सीण ॥४॥

२८६१

तुज घालोनियां पूजितों संपुष्टीं । परि तुझ्या पोटीं चवदा भुवनें ॥१॥

तुज नाचऊनि दाखवूं कौतुका । परी रूपरेखा नाहीं तुज ॥ध्रु.॥

तुजलागीं आम्ही गात असों गीत । परी तूं अतीत शब्दाहूनि ॥२॥

तुजलागीं आम्हीं घातियेल्या माळा । परि तूं वेगळा कतृऩत्वासी ॥३॥

तुका म्हणे आतां होऊनि परमित । माझें कांहीं हित विचारावें ॥४॥

२८६२

पापाची मी राशी । सेवाचोर पायांपाशीं ॥१॥

करा दंड नारायणा । माझ्या मनाची खंडणा ॥ध्रु.॥

जना हातीं सेवा । घेतों लंडपणें देवा ॥२॥

तुझा ना संसार । तुका दोहींकडे चोर ॥३॥

२८६३

दुडीवरी दुडी । चाले मोकळी गुजरी ॥१॥

ध्यान लागो ऐसें हरी । तुझे चरणीं तैशापरी ॥ध्रु.॥

आवंतण्याची आस । जैसी लागे दुर्बळासी ॥२॥

लोभ्या कळांतराची आस । बोटें मोजी दिवस मास ॥३॥

तुका म्हणे पंढरीनाथा । मजला आणिक नको व्यथा ॥४॥

२८६४

लागोनियां पायां विनवितों तुम्हाला । करें टाळी बोला मुखें नाम ॥१॥

विठ्ठल विठ्ठल म्हणा वेळोवेळां । हा सुखसोहळा स्वर्गी नाहीं ॥ध्रु.॥

कृष्ण विष्णु हरि गोविंद गोपाळ । मार्ग हा प्रांजळ वैकुंठीचा ॥२॥

सकळांसीं येथें आहे अधिकार । कलयुगीं उद्धार हरिनामें ॥३॥

तुका म्हणे नामापाशीं चारी मुक्ति । ऐसें बहुग्रंथीं बोलियेलें ॥४॥

२८६५

लटिकें हासें लटिकें रडें । लटिकें उडें लटिक्यापें॥१॥

लटिकें माझें लटिकें तुझें । लटिकें ओझें लटिक्याचें ॥ध्रु.॥

लटिकें गायें लटिकें ध्यायें । लटिकें जायें लटिक्यापें ॥३॥

लटिका भोगी लटिका त्यागी । लटिका जोगी जग माया ॥३॥

लटिका तुका लटिक्या भावें । लटिकें बोले लटिक्यासवें ॥४॥

२८६६.

जालों म्हणती त्याचें मज वाटे आश्चर्य । ऐका नव्हे धीर वचन माझें ॥१॥

शिजलिया अन्ना ग्वाही दांत हात । जिव्हेसी चाखत न कळे कैसें ॥ध्रु.॥

तापलिया तेली बावन चंदन । बुंद एक क्षण शीतळ करी ॥२॥

पारखी तो जाणे अंतरींचा भेद । मूढजना छंद लावण्यांचा ॥३॥

तुका म्हणे कसीं निवडे आपण । शुद्ध मंद हीन जैसें तैसें ॥४॥

२८६७

हे चि थोर भक्ति आवडती देवा । संकल्पावी माया संसाराची ॥१॥

ठेविलें अनंतें तैसें चि राह वें । चित्ती असों द्यावें समाधान ॥ध्रु.॥

वाहिल्या उद्वेग दुःख चि केवळ । भोगणें तें फळ संचिताचें ॥२॥

तुका म्हणे घालूं तयावरी भार । वाहूं हा संसार देवा पायीं ॥३॥

२८६८

जन्मा येणें घडे पातकाचे मूळें । संचिताचें फळ आपुलिया ॥१॥

मग वांयांविण दुःख वाहों नये । रुसोनियां काय देवावरी ॥ध्रु.॥

ठाउका चि आहे संसार दुःखाचा । चित्ती सीण याचा वाहों नये ॥२॥

तुका म्हणे नाम त्याचें आठवावें । तेणें विसरावें जन्मदुःख ॥३॥

२८६९

आतां माझे नका वाणूं गुण दोष । करितों उपदेश याचा कांहीं ॥१॥

मानदंभासाठीं छळीतसें कोणा । आण या चरणां विठोबाची ॥२॥

तुका म्हणे हें तों ठावें पांडुरंगा । काय कळे जगा अंतरींचें ॥३॥

२८७०

काय माझें नेती वाईंट म्हणोन । करूं समाधान कशासाटीं ॥१॥

काय मज लोक नेती परलोका । जातां कोणा एका निवारेल ॥ध्रु.॥

न म्हणें कोणासी उत्तम वाईंट । सुखें माझी कूट खावो मागें ॥२॥

सर्व माझा भार असे पांडुरंगा । काय माझें जगासवें काज ॥३॥

तुका म्हणे माझें सर्व ही साधन । नामसंकीर्त्तन विठोबाचें ॥४॥

देवांनीं स्वामींस चिंचवडास नेलें होतें ते अभंग, आरत्या ॥ १३ ॥

२८७१

वांजा गाईं दुभती । देवा ऐसी तुझी ख्याति ॥१॥

ऐसें मागत नाहीं तुज । चरण दाखवावे मज ॥ध्रु.॥

चातक पाखरूं । त्यासी वर्षे मेघधारु ॥

पक्षी राजहंस । अमोलिक मोतीं त्यास॥३॥

तुका म्हणे देवा । कां गा खोचलासी जीवा ॥४॥

२८७२.

परतें मी आहें सहज चि दुरी । वेगळें भिकारी नामरूपा ॥१॥

न लगे रुसावें धरावा संकोच । सहज तें नीच आलें भागा ॥ध्रु.॥

पडिलिये ठायीं उच्छिष्ट सेवावें । आरते तें चि देवें केलें ऐसें ॥२॥

तुका म्हणे तुम्ही आम्हां जी वेगळे । केलेती निराळे द्विज देवें ॥३॥

२८७३

चिंतामणिदेवा गणपतीसी आणा । करवावें भोजना दुजे पात्रीं ॥१॥

देव म्हणती तुक्या एवढी कैची थोरी । अभिमानाभीतरी नागवलों ॥ध्रु.॥

वाडवेळ जाला सिळे जालें अन्न । तटस्थ ब्राम्हण बैसलेती ॥२॥

तुका म्हणे देवा तुमच्या सुकृतें । आणीन त्वरित मोरयासी ॥३॥

२८७४

भोक्ता नारायण लक्षुमीचा पति । म्हणोनि प्राणाहुती घेतलिया ॥१॥

भर्ता आणि भोक्ता कर्त्ता आणि करविता । आपण सहजता पूर्णकाम ॥ध्रु.॥

विश्वंभर कृपादृष्टी सांभाळीत । प्रार्थना करीत ब्राम्हणांची ॥२॥

कवळोकवळीं नाम घ्या गोविंदाचें । भोजन भक्तांचें तुका म्हणे ॥३॥

२८७५

माझा स्वामी तुझी वागवितो लात । तेथें मी पतित काय आलों ॥१॥

तीथॉ तुमच्या चरणीं जाहालीं निर्मळ । तेथें मी दुर्बळ काय वाणूं ॥२॥

तुका म्हणे तुम्ही देवा द्विजवंद्य । मी तों काय निंद्य हीन याति ॥३॥

२८७६

वंदिलें वंदावें जीवाचिये साटीं । किंवा बरी तुटी आरंभीं च ॥१॥

स्वहिताची चाड ते ऐका हे बोल । अवघें चि मोल धीरा अंगीं ॥ध्रु.॥

सिंपिलें तें रोंप वरीवरी बरें । वाळलिया वरी कोंभ नये ॥२॥

तुका म्हणे टाकीघायें देवपण । फुटलिया जन कुला पुसी ॥३॥

२८७७

आम्हां विष्णुदासां हें चि भांडवल । अवघा विठ्ठल धन वत्ति ॥१॥

वाणी नाहीं घ्यावें आपुलिया हातें । करोनियां चित्ती समाधान ॥२॥

तुका म्हणे द्रव्य मेळविलें मागें । हें तों कोणासंगें आलें नाहीं ॥३॥

२८७८

सुखाचे व्यवहारीं सुखलाभ जाला । आनंदें कोंदला मागें पुढें ॥१॥

संगती पंगती देवासवें घडे । नित्यानित्य पडे तें चि सांचा ॥ध्रु.॥

समर्थचे घरीं सकळ संपदा । नाहीं तुटी कदा कासयाची ॥२॥

तुका म्हणे येथें लाभाचिया कोटी । बहु वाव पोटीं समर्थाचे ॥३॥

२८७९

काय देवें खातां घेतलें हातींचें । आलें हें तयाचें थोर भय ॥१॥

म्हणतां गजरें राम एकसरें । जळती पापें थोरें भयधाकें ॥ध्रु.॥

काय खोळंबले हात पाय अंग । नाशिलें हें सांग रूप काय ॥२॥

कोण लोकीं सांगा घातला बाहेरी । म्हणतां हरि हरि तुका म्हणे ॥३॥

२८८०

उत्तम त्या याति । देवा शरण अनन्यगति ॥१॥

नाहीं दुजा ठाव । कांहीं उत्तम मध्यम भाव ॥ध्रु.॥

उमटती ठसे । ब्रम्हप्राप्ति अंगीं दिसे ॥२॥

भाविक विश्वासी ।तुका म्हणे नमन त्यांसी ॥३॥

॥१०॥

२८८१

ज्यासी नावडे एकादशी । तो जिता चि नरकवासी ॥१॥

ज्यासी नावडे हें व्रत । त्यासी नरक तो ही भीत ॥ध्रु.॥

ज्यासी मान्य एकादशी । तो जिता चि मुक्तवासी ॥२॥

ज्यासी घडे एकादशी । जाणें लागे विष्णुपाशीं ॥३॥

तुका म्हणे पुण्यराशी । तो चि करी एकादशी ॥४॥

२८८२

मुंगी होउनि साकर खावी । निजवस्तूची भेटी घ्यावी॥१॥

वाळवंटी साकर पडे । गज येउनि काय रडे ॥ध्रु.॥

जाला हरिदास गोसांवी । अवघी मायिक क्रिया दावी ॥२॥

पाठ पाठांतरिक विद्या । जनरंजवणी संध्या ॥३॥

प्रेम नसतां अंगा आणी । दृढ भाव नाहीं मनीं ॥४॥

ब्रम्हज्ञान वाचे बोले । करणी पाहातां न निवती डोळे ॥५॥

मिथ्या भगल वाढविती । आपुली आपण पूजा घेती ॥६॥

तुका म्हणे धाकुटें व्हावें । निजवस्तूसी मागुनि घ्यावें ॥७॥

२८८३

भय हरिजनीं । कांहीं न धरावें मनीं ॥१॥

नारायण ऐसा सखा । काय जगाचा हा लेखा ॥ध्रु.॥

चित्ती वत्ति हेवा । समर्पून राहा देवा ॥२॥

तुका म्हणे मन । असों द्यावें समाधान ॥३॥

२८८४

आयुष्य मोजावया बैसला मापारी । तूं कां रे वेव्हारी संसाराचा ॥१॥

नेईंल ओढोनि ठाउकें नसतां । न राहे दुश्चिता हरिविण ॥ध्रु.॥

कठीण हें दुःख यम जाचतील । कोण सोडवील तया ठायीं ॥२॥

राहतील दुरी सज्जन सोयरीं । आठवीं श्रीहरी लवलाहीं ॥३॥

तुका म्हणे किती करिसी लंडायी । होईंल भंडाईं पुढें थोर ॥४॥

२८८५

होऊं नको कांहीं या मना आधीन । नाइकें वचन याचें कांहीं ॥१॥

हटियाची गोष्टी मोडून टाकावी । सोईं ही धरावी विठोबाची ॥ध्रु.॥

आपुले आधीन करूनियां ठेवा । नाहीं तरि जीवा घातक हें ॥२॥

तुका म्हणे जाले जे मना आधीन । तयांसी बंधन यम करी ॥३॥

२८८६

नामाविण काय वाउगी चावट । वांयां वटवट हरीविण ॥१॥

फुकट चि सांगे लोकाचिया गोष्टी । राम जगजेठी वाचे नये ॥ध्रु.॥

मेळवूनि चाट करी सुरापान । विषयांच्या गुणें माततसे ॥२॥

बैसोनि टवाळी करी दुजयाची । नाहीं गोविंदाची आठवण ॥३॥

बळें यम दांत खाय तयावरी । जंव भरे दोरी आयुष्याची ॥४॥

तुका म्हणे तुला सोडवील कोण । नाहीं नारायण आठविला ॥५॥

२८८७

संत गाती हरिकीर्त्तनीं । त्यांचें घेइन पायवणी ॥१॥

हें चि तप तीर्थ माझें । आणीक मी नेणें दुजें ॥ध्रु.॥

काया कुरवंडी करीन । संत महंत ओंवाळीन ॥२॥

संत महंत माझी पूजा । अनुभाव नाहीं दुजा ॥३॥

तुका म्हणे नेणें कांहीं । अवघें आहे संतापायीं ॥४॥

२८८८

जालें भांडवल । अवघा पिकला विठ्ठल ॥१॥

आतां वाणी काशासाटीं । धीर धरावा च पोटीं ॥ध्रु.॥

आपुल्या संकोचें । म्हणऊनि तेथें टांचे ॥२॥

घेतों खर्‍या मापें । तुका देखोनियां सोपें ॥३॥

२८८९

शुद्ध ऐसें ब्रम्हज्ञान । करा मन सादर ॥१॥

रवि रसां सकळां शोषी । गुणदोषीं न लिंपे ॥ध्रु.॥

कोणासवें नाहीं चोरी । सकळांवरी समत्व ॥२॥

सत्य तरी ऐसें आहे । तुका पाहे उपदेशीं ॥३॥

२८९०

अग्नि हा पाचारी कोणासी साक्षेपें । हिंवें तो चि तापे जाणोनियां ॥१॥

उदक म्हणे काय या हो मज प्यावें । तृषित तो धांवे सेवावया ॥ध्रु.॥

काय वस्त्र म्हणे यावो मज नेसा । आपुले स्वइच्छा जग वोढी ॥२॥

तुक्यास्वामी म्हणे काय मज स्मरा । आपुल्या उद्धारा लागूनियां ॥३॥

२८९१

भक्त देवाघरचा सुना । देव भक्ताचा पोसणा ॥१॥

येर येरां जडलें कैसें । जीवा अंगें जैसें तैसें ॥ध्रु.॥

देव भक्ताची कृपाळु माता । भक्त देवाचा जनिता ॥२॥

तुका म्हणे अंगें । एक एकाचिया संगें ॥३॥

२८९२

बरवयांबरवंट । विटे चरण सम नीट ॥१॥

ते म्या हृदयीं धरिले । तापशमन पाउलें ॥ध्रु.॥

सकळां तीर्थां अधिष्ठान । करी लक्षुमी संवाहन ॥२॥

तुका म्हणे अंतीं । ठाव मागितला संतीं ॥३॥

२८९३

मासं चर्म हाडें । देवा अवघीं च गोडें ॥१॥

जे जे हरिरंगीं रंगले । कांहीं न वचे वांयां गेले ॥ध्रु.॥

वेद खाय शंखासुर । त्याचें वागवी कलिवर ॥२॥

तुका म्हणे ऐसा । बराडी हा भक्तिरसा ॥३॥

२८९४

कोणा चिंता आड । कोणा लोकलाज नाड ॥१॥

कैंचा राम अभागिया । करी कटकट वांयां ॥ध्रु.॥

स्मरणाचा राग । क्रोधें विटाळलें अंग ॥२॥

तुका म्हणे जडा । काय चाले या दगडा ॥३॥

२८९५

आपुलिया काजा । आम्हीं सांडियेलें लाजा ॥१॥

तुम्हां असों जागवीत । आपुलें आपुले हित ॥ध्रु.॥

तुम्ही देहशून्य । आम्हां कळे पाप पुण्य ॥२॥

सांगायासी लोकां । उरउरीत उरला तुका ॥३॥

२८९६

मायबापें केवळ काशी । तेणें न वजावें तीर्थासी ॥१॥

पुंडलीकें काय केलें । परब्रम्ह उभें ठेलें ॥ध्रु.॥

तैसा होई सावधान । हृदयीं धरीं नारायण ॥२॥

तुका म्हणे मायबापें । अवघीं देवाचीं स्वरूपें ॥३॥

२८९७

सत्य आम्हां मनीं । नव्हों गाबाळाचे धनी ॥१॥

ऐसें जाणा रे सकळ । भरा शुद्ध टांका मळ ॥ध्रु.॥

देतों तीक्ष्ण उत्तरें । पुढें व्हावयासी बरें ॥२॥

तुका म्हणे बरें घडे । देशोदेशीं चाले कोडें ॥३॥

२८९८

शिकवूनि हित । सोयी लावावे हे नीत ॥१॥

त्याग करूं नये खरें । ऐसें विचारावें बरें ॥ध्रु.॥

तुमचिया तोंडें । धर्माधर्म चि खंडे ॥२॥

मजसाटीं देवा । कां हो लपविला हेवा ॥३॥

जाला सावधान । त्यासी घालावें भोजन ॥४॥

तुका म्हणे पिता । वरी बाळाच्या तो हिता ॥५॥

२८९९

सुख सुखा भेटे । मग तोडिल्या न तुटे ॥१॥

रविरिश्मकळा । नये घालितां पैं डोळां ॥ध्रु.॥

दुरि तें जवळी । स्नेहें आकाशा कवळी ॥२॥

तुका म्हणे चत्ति । माझें पायीं अखंडित ॥३॥

२९००

तुम्हां न पडे वेच । माझा सरेल संकोच ॥१॥

फुकासाटीं जोडे यश । येथें कां करा आळस ॥ध्रु.॥

कृपेचें भुकेलें । होय जीवदान केलें ॥२॥

तुका म्हणे शिकविलें । माझें ऐकावें विठ्ठलें ॥३॥

२९०१

लोक म्हणती मज देव । हा तों अधर्म उपाव ॥१॥

आतां कळेल तें करीं । सीस तुझे हातीं सुरी ॥ध्रु.॥

अधिकार नाहीं । पूजा करिती तैसा कांहीं ॥२॥

मन जाणे पापा । तुका म्हणे मायबापा ॥३॥

२९०२

एका म्हणे भलें । आणिका सहज चि निंदिलें ॥१॥

कांहीं न करितां आयास । सहज घडले ते दोष ॥ध्रु.॥

बरें वाइटाचें । नाहीं मज कांहीं साचें ॥२॥

तुका म्हणे वाणी । खंडोनि राहावें चिंतनीं ॥३॥

२९०३

आणिलें सेवटा । आतां कामा नये फांटा ॥१॥

मज आपुलेंसें म्हणा । उपरि या नारायणा ॥ध्रु.॥

वेचियेली वाणी । युक्ति अवघी चरणीं ॥२॥

तुका धरी पाय । क्षमा करवूनि अन्याय ॥३॥

२९०४

न करा टांचणी । येथें कांहीं आडचणी ॥१॥

जिव्हा अमुप करी माप । विठ्ठल पिकला माझा बाप ॥२॥

तुका म्हणे सर्वकाळ । अवघा गोविंद गोपाळ ॥३॥

२९०५

तुझ्या नामाची आवडी । आम्ही विठो तुझीं वेडीं ॥१॥

आतां न वजों अणिकां ठायां । गाऊं गीत लागों पायां ॥ध्रु.॥

काय वैकुंठ बापुडें । तुझ्या प्रेमासुखापुढें ॥२॥

संतसमागममेळे । प्रेमसुखाचा सुकाळ ॥३॥

तुका म्हणे तुझ्या पायीं । जन्ममरणा ठाव नाहीं ॥४॥

२९०६

साकरेच्या योगें वर्ख । राजा कागदातें देखे ॥१॥

तैसें आम्हां मानुसपण । रामनाम केण्यागुणें ॥ध्रु.॥

फिरंगीच्या योगें करी । राजा काष्ठ हातीं धरी ॥२॥

रत्नकनका योगें लाख । कंठीं धरिती श्रीमंत लोक ॥३॥

देवा देवपाट देव्हार्‍यावरी बैसे स्पष्ट ॥४॥

ब्रम्हानंदयोगें तुका । पढीयंता सज्जन लोकां ॥५॥

२९०७

धनवंतालागीं । सर्वमान्यता आहे जगीं ॥१॥

माता पिता बंधु जन । सर्व मानिती वचन ॥ध्रु.॥

जव मोठा चाले धंदा । तंव बहिण म्हणे दादा ॥२॥

सदा शृंगारभूषणें । कांता लवे बहुमानें ॥३॥

तुका म्हणे धन । भाग्य अशाश्वत जाण ॥४॥

२९०८

न विचारितां ठायाठाव । काय भुंके तो गाढव ॥१॥

केला तैसा लाहे दंड । खळ अविचारी लंड ॥ध्रु.॥

करावें लाताळें । ऐसें नेणे कोण्या काळें ॥२॥

न कळे उचित । तुका म्हणे नीत हित ॥३॥

२९०९

कंठ नामसिका । आतां कळिकाळासी धका ॥१॥

रोखा माना कीं सिका माना । रोखा सिका तत्समाना ॥ध्रु.॥

रोखा न मना सिका न मना । जतन करा नाककाना ॥२॥

सिका न मनी रावण । त्याचें केलें निसंतान ॥३॥

सिका मानी हळाहळ । जालें सर्वांगीं शीतळ ॥४॥

तुका म्हणे नाम सिका । पटीं बैसलों निजसुखा ॥५॥

२९१०

भूतीं देव म्हणोनि भेटतों या जना । नाहीं हे भावना नरनारी ॥१॥

जाणे भाव पांडुरंग अंतरींचा । नलगे द्यावा साचा परिहार ॥ध्रु.॥

दयेसाटीं केला उपाधिपसारा । जड जीवा तारा नाव कथा ॥२॥

तुका म्हणे नाहीं पडत उपवास । फिरतसे आस धरोनियां ॥३॥

२९११

हारपल्याची नका चित्ती । धरूं खंती वांयां च ॥१॥

पावलें तें म्हणा देवा । सहज सेवा या नांवें ॥ध्रु.॥

होणार तें तें भोगें घडे । लाभ जोडे संकल्पें ॥२॥

तुका म्हणे मोकळें मन । अवघें पुण्य या नांवें ॥३॥

२९१२

नेसणें आलें होतें गर्‍या । लोक रर्‍या करिती ॥१॥

आपणियां सावरिलें । जग भलें आपण ॥ध्रु.॥

संबंध तो तुटला येणें । जागेपणें चेष्टाचा ॥२॥

भलती सेवा होती अंगें । बारस वेगें पडिलें ॥३॥

सावरिलें नीट वोजा । दृष्टीलाजा पुढिलांच्या ॥४॥

बरे उघडिले डोळे । हळहळेपासूनि ॥५॥

तुका म्हणे विटंबना । नारायणा चुकली ॥६॥

२९१३

जिव्हा जाणे फिकें मधुर क्षार । येर मास पर हातास न कळे ॥१॥

देखावें नेत्रीं बोलावें मुखें । चित्ता सुखदुःखें कळों येती ॥ध्रु.॥

परिमळासी घ्राण ऐकती श्रवण । एकाचे कारण एका नव्हे ॥२॥

एकदेहीं भिन्न ठेवियेल्या कळा । नाचवी पुतळा सूत्रधारी ॥३॥

तुका म्हणे ऐशी जयाची सत्ता । कां तया अनंता विसरलेती ॥४॥

२९१४

न लगे द्यावा जीव सहज चि जाणार । आहे तो विचार जाणा कांहीं ॥१॥

मरण जो मागे गाढवाचा बाळ । बोलिजे चांडाळ शुद्ध त्यासी ॥२॥

तुका म्हणे कई होईंल स्वहित । निधान जो थीत टाकुं पाहे ॥३॥

२९१५

मोल वेचूनियां धुंडिती सेवका । आम्ही तरी फुका मागों बळें ॥१॥

नसतां जवळी हित फार करूं । जीव भाव धरूं तुझ्या पायीं ॥ध्रु.॥

नेदूं भोग आम्ही आपुल्या शरीरा । तुम्हांसी दातारा व्हावें म्हूण ॥२॥

कीर्ती तुझी करूं आमुचे सायास । तूं का रे उदास पांडुरंगा ॥३॥

तुका म्हणे तुज काय मागों आम्ही । फुकाचे कां ना भी म्हणसी ना ॥४॥

२९१६

काय लवण कळिकेविण । एके क्षीण सागरा ॥१॥

मां हे येवढी अडचण । नारायणीं मजविण ॥ध्रु.॥

कुबेरा अटाहासे जोडी । काय कवडी कारणें ॥२॥

तुका म्हणे काचमणि । कोण गणी भांडारी ॥३॥

२९१७

तुज मज नाहीं भेद । केला सहज विनोद ॥१॥

तूं माझा आकार । मी तों तूं च निर्धार ॥ध्रु.॥

मी तुजमाजी देवा । घेसी माझ्या अंगें सेवा ॥२॥

मी तुजमाजी अचळ । मजमाजी तुझें बळ ॥३॥

तूं बोलसी माझ्या मुखें । मी तों तुजमाजी सुखें ॥४॥

तुका म्हणे देवा । विपरीत ठायीं नांवा ॥५॥

२९१८

वैराग्याचें भाग्य । संतसंग हा चि लाग ॥१॥

संतकृपेचे हे दीप । करी साधका निष्पाप ॥ध्रु.॥

तो चि देवभक्त । भेदाभेद नाहीं ज्यांत ॥२॥

तुका प्रेमें नाचे गाये । गाणियांत विरोन जाये ॥३॥

२९१९

जप तप ध्यान न लगे धारणा । विठ्ठलकीर्त्तनामाजी सर्व ॥१॥

राहें माझ्या मना दृढ या वचनीं । आणिक तें मनीं न धरावें ॥ध्रु.॥

कीर्तनसमाधि साधन ते मुद्रा । राहतील थारा धरोनियां ॥२॥

तुका म्हणे मुक्ति हरिदासांच्या घरीं । वोळगती चारी ॠद्धिसिद्धि ॥३॥

२९२०

नाहीं तुज कांहीं मागत संपत्ती । आठवण चित्ती असों द्यावी ॥१॥

सरलिया भोग येईंन सेवटीं । पायापें या भेटी अनुसंधानें ॥ध्रु.॥

आतां मजसाटीं याल आकारास । रोकडी हे आस नाहीं देवा ॥२॥

तुका म्हणे मुखीं असो तुझें नाम । देईंल तो श्रम देवो काळ ॥३॥

२९२१

हितावरी यावें । कोणी बोलिलों या भावें ॥१॥

नव्हे विनोदउत्तर । केले रंजवाया चार ॥ध्रु.॥

केली अटाअटी । अक्षरांची देवासाटीं ॥२॥

तुका म्हणे खिजों । नका जागा येथें निजों ॥३॥

२९२२

संचित प्रारब्ध क्रियमाण । अवघा जाला नारायण ॥१॥

नाहीं आम्हांसी संबंधु । जरा मरण कांहीं बाधु ॥ध्रु.॥

द्वैताद्वैतभावें । अवघें व्यापियेलें देवें ॥२॥

तुका म्हणे हरि । आम्हांमाजी क्रीडा करी ॥३॥

२९२३

नेणे करूं सेवा । पांडुरंगा कृपाळुवा ॥१॥

धांवें बुडतों मी काढीं । सत्ता आपुलिया ओढीं ॥ध्रु.॥

क्रियाकर्महीन । जालों इंद्रियां अधीन ॥२॥

तुका विनंती करी । वेळोवेळां पाय धरी ॥३॥

२९२४

जयापासोनि सकळ । महीमंडळ जालें ॥१॥

तो एक पंढरीचा राणा । नये श्रुती अनुमाना ॥ध्रु.॥

विवादती जयासाठीं । जगजेटी तो विठ्ठल ॥२॥

तुका म्हणे तो आकळ । आहे सकळव्यापक ॥३॥

२९२५

नाहीं रूप नाहीं नांव । नाहीं ठाव धराया ॥१॥

जेथें जावें तेथें आहे । विठ्ठल मायबहीण ॥ध्रु.॥

नाहीं आकार विकार । चराचर भरलेंसे ॥२॥

नव्हे निर्गुण सगुण । जाणे कोण तयासी ॥३॥

तुका म्हणे भावाविण । त्याचें मन वोळेना ॥४॥

२९२६

आहे सकळां वेगळा । खेळे कळा चोरोनि ॥१॥

खांबसुत्राचिये परी । देव दोरी हालवितो ॥ध्रु.॥

आपण राहोनि निराळा । कैसी कळा नाचवी ॥२॥

जेव्हां असुडितो दोरी । भूमीवरी पडे तेव्हां ॥३॥

तुका म्हणे तो जाणावा । सखा करावा आपुला ॥४॥

२९२७

आतां पुढें मना । चाली जाली नारायणा ॥१॥

येथें राहिलें राहिलें । कैसें गुंतोनि उगलें ॥ध्रु.॥

भोवतें भोंवनी । आलियांची जाली धणी ॥२॥

तुका म्हणे रंग रंग । रंगलें पांडुरंगे ॥३॥

२९२८

आळस पाडी विषयकामीं । शक्ती देई तुझ्या नामीं ॥१॥

हे चि विनवणी विनवणी । विनविली धरा मनीं ॥ध्रु.॥

आणिक वचना मुकी वाणी । तुमच्या गर्जो द्यावी गुणीं ॥२॥

तुका म्हणे पाय डोळां । पाहें एरवी अंधळा ॥३॥

२९२९

कोण वेची वाणी । आतां क्षुल्लका कारणीं ॥१॥

आतां हें चि काम करूं । विठ्ठल हृदयांत धरूं ॥ध्रु.॥

नेंदाविया वृत्ति । आतां उठों चि बहुती ॥२॥

उपदेश लोकां । करूनी वेडा होतो तुका ॥३॥

२९३०

मागेन तें एक तुज । देई विचारोनि मज ॥१॥

नको दुर्जनांचा संग । क्षणक्षणा चित्तभंग ॥ध्रु.॥

जन्म घेईंन मी नाना । बहु सोसीन यातना ॥२॥

रंक होईंन दीनांचा । घायें देहपात साचा ॥३॥

तुका म्हणे हें चि आतां । देई देई तूं सर्वथा ॥४॥

२९३१

जाणसी उचित । पांडुरंगा धर्मनीत ॥१॥

तरि म्यां बोलावें तें काईं । सरे ऐसें तुझे पायीं ॥ध्रु.॥

पालटती क्षणें । संचितप्रारब्धक्रियमाण ॥२॥

तुका म्हणे सत्ता । होसी सकळ करिता ॥३॥

२९३२

तुम्ही कांटाळलां तरी । आम्हां न सोडणें हरी ॥१॥

जावें कवणिया ठाया । सांगा विनवितों पायां ॥ध्रु.॥

केली जिवा साटी । आतां सुखें लागा पाठी ॥२॥

तुका म्हणे ठाव । न सोडणें हा चि भाव ॥३॥

२९३३

येउनि संसारीं । मी तों एक जाणें हरी ॥१॥

नेणें आणिक कांहीं धंदा । नित्य ध्यातसें गोविंदा ॥ध्रु.॥

कामक्रोधलोभस्वार्थ । अवघा माझा पंढरिनाथ ॥२॥

तुका म्हणे एक । धणी विठ्ठल मी सेवक ॥३॥

२९३४

सर्वपक्षीं हरि साहेसखा जाला । ओल्या अंगणीच्या कल्पलता त्याला ॥१॥

सहजचाली चालतां पायवाटे । चिंतामणींसमान होती गोटे ॥२॥

तुका तरी सहज बोले वाणी । त्याचे घरीं वेदांत वाहे पाणी ॥३॥

२९३५

काय पुण्य ऐसें आहे मजपाशीं । तांतडी धांवसी पांडुरंगा ॥१॥

काय ऐसा भक्त वांयां गेलों थोर । तूं मज समोर होसी वेगा ॥ध्रु.॥

काय कष्ट माझे देखिली चाकरी । तो तूं झडकरी पाचारिशी ॥२॥

कोण मी नांवाचा थोर गेलों मोटा । अपराधी करंटा नारायणा ॥३॥

तुका म्हणे नाहीं ठाउकें संचित । येणें जन्महित नाहीं केलें ॥४॥

२९३६

आमुचिया भावें तुज देवपण । तें कां विसरोन राहिलासी ॥१॥

समर्थासी नाहीं उपकारस्मरण । दिल्या आठवण वांचोनियां ॥ध्रु.॥

चळण वळण सेवकाच्या बळें । निर्गुणाच्यामुळें सांभाळावें ॥२॥

तुका म्हणे आतां आलों खंडावरी । प्रेम देउनि हरी बुझवावें ॥३॥

२९३७

आम्ही मेलों तेव्हां देह दिला देवा । आतां करूं सेवा कोणाची ॥१॥

सूत्रधारी जैसा हालवितो कळा । तैसा तो पुतळा नाचे छंदें ॥ध्रु.॥

बोलतसें जैसें बोलवितो देव । मज हा संदेह कासयाचा ॥२॥

पाप पुण्य ज्याचें तो चि जाणें कांहीं । संबंध हा नाहीं आम्हांसवें ॥३॥

तुका म्हणे तुम्ही आइका हो मात । आम्ही या अतीत देहाहूनी ॥४॥

२९३८

लागों नेदीं बोल पायां तुझ्या हरी । जीव जावो परि न करीं आण ॥१॥

परनारी मज रखुमाईंसमान । वमनाहूनि धन नीच मानीं ॥२॥

तुका म्हणे याची लाज असे कोणा । सहाकारी दीना ज्याची तया ॥३॥

२९३९

हे चि भेटी साच रूपाचा आठव । विसावला जीव आवडीपें ॥१॥

सुखाचें भातुकें करावें जतन । सेविल्या ताहान भूक जाय ॥ध्रु.॥

दुरील जवळी आपण चि होतें । कवळिलें चित्ते जिवापासीं ॥२॥

तुका म्हणे नाम घेतों वेळोवेळां । होतील सकळा शीतळा नाडी ॥३॥

२९४०

आपुलिया बळें नाहीं मी बोलत । सखा भगवंत वाचा त्याची ॥१॥

साळुंकी मंजूळ बोलतसे वाणी । शिकविता धणी वेगळाची ॥ध्रु.॥

काय म्यां पामरें बोलावीं उत्तरें । परि त्या विश्वंभरें बोलविलें ॥२॥

तुका म्हणे त्याची कोण जाणे कळा । चालवी पांगळा पायांविण ॥३॥

२९४१

हित सांगे तेणें दिलें जीवदान । घातकी तो जाण मनामागें ॥१॥

बळें हे वारावे अधर्म करितां । अंधळें चालतां आडरानें ॥ध्रु.॥

द्रव्य देऊनियां धाडावें तीर्थासी । नेदावें चोरासी चंद्रबळ ॥२॥

तुका म्हणे ऐसें आहे हें पुराणीं । नाहीं माझी वाणी पदरींची ॥३॥

२९४२

ऐसा घेई कां रे संन्यास । करीं संकल्पाचा नास ॥१॥

मग तूं राहें भलते ठायीं । जनीं वनीं खाटे भोईं ॥ध्रु.॥

तोडीं जाणिवेची कळा । होई वृत्तीसी वेगळा ॥२॥

तुका म्हणणे नभा । होई आणुचा ही गाभा ॥३॥

२९४३

सोळा सहस्र होऊं येतें । भरलें रितें आम्हापें ॥१॥

ऐसे तुम्हां ठायाठाव । देव म्हुण संपादे ॥ध्रु.॥

कैची चिरामध्यें चिरे । मना बरें आलें तें ॥२॥

तुका म्हणे पांडुरंगा । अंगलगा भिन्न करा ॥३॥

२९४४

इहलोकीं आम्हां भूषण अवकळा । भोपळा वाकळा आणि भिक्षा ॥१॥

निमोली संपदा भयविरहित । सर्वकाळ चत्ति समाधान ॥ध्रु.॥

छिद्राचा आश्रम उंदीरकुळवाडी । धन नाम जोडी देवाचें तें ॥२॥

तुका म्हणे एक सेवटीं राहाणें । वर्ततों या जना विरहित ॥३॥

२९४५

आम्ही भाग्याचे भाग्याचे । आम्हां तांबे भोपळ्याचे॥१॥

लोकां घरीं गाईं म्हैसी । आम्हां घरीं उंदीरघुसी ॥ध्रु.॥

लोकां घरीं हत्ती घोडे । आम्हां आधोडीचे जोडे ॥२॥

तुका म्हणे आम्ही सुडके । आम्हां देखोन काळ धाके ॥३॥

२९४६

गाऊं नेणें कळा कुसरी । कान धरोनि म्हणें हरी ॥१॥

माझ्या बोबडिया बोला । चित्ती द्यावें बा विठ्ठला ॥ध्रु.॥

मज हंसतील लोक । परि मी गाईंन निःशंक ॥२॥

तुझे नामीं मी निर्लज्ज । काय जनासवें काज ॥३॥

तुका म्हणे माझी विनंती । तुम्ही परिसा कमळापती ॥४॥

२९४७

विष पोटीं सर्वा । जन भीतें तया दर्पा ॥१॥

पंच भूतें नाहीं भिन्न । गुण दुःख देती शीण ॥ध्रु.॥

चंदन प्रिय वासें । आवडे तें जातीऐसें ॥२॥

तुका म्हणे दाणा । कुचर मिळो नये अन्ना ॥३॥

२९४८

देव अवघें प्रतिपादी । वंदी सकळां एक निंदी ॥१॥

तेथें अवघें गेलें वांयां । विष घास एके ठायां ॥ध्रु.॥

सर्वांग कुरवाळी । उपटी एकच रोमावळी ॥२॥

तुका म्हणे चत्ति । नाहीं जयाचें अंकित ॥३॥

२९४९

मज माझा उपदेश । आणिकां नये याचा रीस ॥१॥

तुम्ही अवघे पांडुरंग । मी च दुष्ट सकळ चांग ॥ध्रु.॥

तुमचा मी शरणागत । कांहीं करा माझें हित ॥२॥

तुका पाय धरी । मी हें माझें दुर करीं ॥३॥

२९५०

जाणे त्याचें वर्म नेणे त्याचें कर्म । केल्याविण धर्म नेणवती ॥२॥

मैथुनाचें सुख सांगितल्या शून्य । अनुभवाविण कळूं नये ॥२॥

तुका म्हणे जळो शाब्दिक हें ज्ञान । विठोबाची खूण विरळा जाणे ॥३॥

२९५१

अभिमानी पांडुरंग । गोवा काशाचा हो मग ॥१॥

अनुसरा लवलाहीं । नका विचार करूं कांहीं ॥ध्रु.॥

कोठें राहतील पापें । जालिया हो अनुतापें ॥२॥

तुका म्हणे ये चि घडी । उभ्या पाववील थडी ॥३॥

२९५२

तुझें वर्म हातीं । दिलें सांगोनियां संतीं ॥१॥

मुखीं नाम धरीन कंठीं । अवघा सांटवीन पोटीं ॥ध्रु.॥

नवविधा वेढिन आधीं । सांपडलासी भावसंधी ॥२॥

तुका म्हणे बळिये गाढे । कळिकाळ पायां पडे ॥३॥

२९५३

माझ्या मना लागो चाळा । पहावया विठ्ठला डोळां॥१॥

आणीक नाही चाड । न लगे संसार हा गोड ॥ध्रु.॥

तरि च फळ जन्मा आलों । सरता पांडुरंगीं जालों ॥२॥

तुका म्हणे देवा । देई चरणांची सेवा ॥३॥

२९५४

अवघें जेणें पाप नासे । तें हें असे पंढरीसी ॥१॥

गात जागा गात जागा । प्रेम मागा विठ्ठला ॥ध्रु.॥

अवघी सुखाची च राशी । पुंडलिकाशीं वोळली हे ॥२॥

तुका म्हणे जवळी आलें । उभे ठालें समचरणीं ॥३॥

२९५५

देह तुझ्या पायीं । ठेवूनि जालों उतराईं ॥१॥

आतां माझ्या जीवां । करणें तें करीं देवा ॥ध्रु.॥

बहु अपराधी । मतिमंद हीनबुद्धि ॥२॥

तुका म्हणे नेणें । भावभक्तीचीं लक्षणें ॥३॥

२९५६

जन हें सुखाचें दिल्याघेतल्याचें । अंत हें काळींचें नाहीं कोणी ॥१॥

जाल्या हीन शक्ति नाकडोळे गळती । सांडोनि पळती रांडापोरें ॥ध्रु.॥

बाइल म्हणे खर मरता तरी बरें । नासिलें हें घर थुंकोनियां ॥२॥

तुका म्हणे माझीं नव्हतील कोणी । तुज चक्रपाणी वांचूनियां ॥३॥

२९५७

जाणोनि नेणतें करीं माझें मन । तुझी प्रेमखूण देऊनियां ॥१॥

मग मी व्यवहारीं असेन वर्तत । जेवीं जळाआंत पद्मपत्र ॥ध्रु.॥

ऐकोनि नाइकें निंदास्तुति कानीं । जैसा कां उन्मनी योगिराज ॥२॥

देखोनि न देखें प्रपंच हा दृष्टी । स्वप्नीचिया सृष्टी चेविल्या जेवीं ॥२॥

तुका म्हणे ऐसें जालियावांचून । करणें तें तें सीण वाटतसे ॥४॥

२९५८

विठ्ठला विठ्ठला । कंठ आळवितां फुटला ॥१॥

कई कृपा करिसी नेणें । मज दीनाचें धांवणें ॥ध्रु.॥

जाल्या येरझारा । जन्मां बहुतांचा फेरा ॥२॥

तुका म्हणे नष्टा । अबोलण्या तुझ्या चेष्टा ॥३॥

२९५९

ज्यासी विषयाचें ध्यान । त्यासी कैंचा नारायण ॥१॥

साधु कैंचा पापीयासी । काय चांडाळासी काशी ॥ध्रु.॥

काय पतितासी पिता । काय अधमासी गीता ॥२॥

तुका म्हणे निरंजनी । शट कैंचा ब्रम्हज्ञानी ॥३॥

२९६०

वरतें करोनियां तोंड । हाका मारितो प्रचंड ॥१॥

राग आळवितो नाना । गातो काय तें कळेना ॥ध्रु.॥

आशा धरोनि मनीं । कांहीं देईंल म्हणऊनि ॥२॥

पोटा एका साटीं । तुका म्हणे जाले कष्टी ॥३॥

२९६१

प्रपंच वोसरो । चत्ति तुझे पायीं मुरो ॥१॥

ऐसें करिं गा पांडुरंगा । शुद्ध रंगवावें रंगा ॥ध्रु.॥

पुरे पुरे आतां । नको दुजियाची सत्ता ॥२॥

लटिकें तें फेडा । तुका म्हणे जाय पीडा ॥३॥

२९६२

ऐका कलीचें हें फळ । पुढें होइल ब्रम्हगोळ ॥१॥

चारी वर्ण अठरा याती । भोजन करिती एके पंक्ती ॥ध्रु.॥

पूजितीअसुरा रांडा । मद्य प्राशितील पेंढा ॥२॥

वामकवळ मार्जन । जन जाईंल अधोपतन ॥३॥

तुका हरिभक्ति करी । शक्ति पाणी वाहे घरीं ॥४॥

२९६३

गुरुमार्गामुळें भ्रष्ट सर्वकाळ । म्हणती याती कुळ नाहीं ब्रम्हीं ॥१॥

पवित्राला म्हणती नको हा कंटक । मानिती आत्मिक अनामिका ॥ध्रु.॥

डोहोर होलार दासी बलुती बारा । उपदेशिती फारा रांडापोरा ॥२॥

कांहीं टाण्या टोण्या विप्र शिष्य होती । उघडी फजिती स्वधर्माची ॥३॥

नसता करुनी होम खाती एके ठायीं । म्हणती पाप नाहीं मोक्ष येणें ॥४॥

इंद्रियांचे पेठे भला कौल देती । मर्यादा जकाती माफ केली ॥५॥

नाहीं शास्त्राधार पात्रापात्र नेणे । उपदेशून घेणें द्रव्य कांहीं ॥६॥

तुका म्हणे ऐसे गुरु शिष्य पूर्ण । विठोबाची आण नरका जाती ॥७॥

२९६४

बोलाचे गौरव । नव्हे माझा हा अनुभव ॥१॥

माझी हरिकथा माउली । नव्हे आणिकांसी पांगिली ॥ध्रु.॥

व्याली वाढविलें । निजपदीं निजवलें ॥२॥

दाटली वो रसें । त्रिभुवन ब्रम्हरसें ॥३॥

विष्णु जोडी कर । माथां रज वंदी हर ॥४॥

तुका म्हणे बळ । तोरडीं हा कळिकाळ ॥५॥

२९६५

सेवट तो भला । माझा बहु गोड जाला ॥१॥

आलों निजांच्या माहेरा । भेटों रखुमाईंच्या वरा ॥ध्रु.॥

परिहार जाला । अवघ्या दुःखाचा मागिल्या ॥२॥

तुका म्हणे वाणी । गेली आतां घेऊं धणी ॥३॥

२९६६

तुझें नाम गाऊं आतां । तुझ्या रंगीं नाचों था था ॥१॥

तुझ्या नामाचा विश्वास । आम्हां कैंचा गर्भवास ॥ध्रु.॥

तुझे नामीं विसर पडे । तरी कोटी हत्या घडे ॥२॥

नाम घ्या रे कोणी फुका । भावें सांगतसे तुका ॥३॥

२९६७

बाइल तरी ऐसी व्हावी । नरकीं गोवी अनिवार ॥१॥

घडों नेदी तीर्थयात्रा । केला कुतरा हातसोंका ॥ध्रु.॥

आपुली च करवी सेवा । पुजवी देवासारिखें ॥२॥

तुका म्हणे गाढव पशु । केला नाशु आयुष्या ॥३॥

२९६८

बाइले अधीन होय ज्याचें जिणें । तयाच्या अवलोकनें पडिजे द्वाड ॥१॥

कासया ते जंत जिताती संसारीं । माकडाच्या परी गारोड्यांच्या ॥ध्रु.॥

वाइलेच्या मना येईंल तें खरें । अभागी तें पुरें बाइलेचें ॥२॥

तुका म्हणे मेंग्या गाढवाचें जिणें । कुतर्‍याचें खाणें लगबगा ॥३॥

२९६९

जगीं मान्य केलें हा तुझा देकार । कीं कांहीं विचार आहे पुढें ॥१॥

करितों कवित्व जोडितों अक्षरें । येणें काय पुरें जालें माझें ॥ध्रु.॥

तोंवरि हे माझी न सरे करकर । जो नव्हे विचार तुझ्या मुखें ॥२॥

तुका म्हणे तुज पुंडलिकाची आण । जरी कांहीं वचन करिसी मज ॥३॥

२९७०

कोंडिला गे माज । निरोधुनी द्वार । राखण तें बरें । येथें करा कारण ॥१॥

हा गे हा गे हरि । करितां सांपडला चोरी । घाला गांठी धरी । जीवें माय त्रासाया ॥ध्रु.॥

तें चि पुढें आड । तिचा लोभ तिला नाड । लावुनी चरफड । हात गोउनी पळावें॥२॥

संशयाचें बिर्‍हडें । याचे निरसले भेटी । घेतली ते तुटी । आतां घेतां फावेल ॥३॥

तुका येतो काकुलती । वाउगिया सोड । यासी चि निवाड । आम्ही भार वाहिका ॥४॥

२९७१

झड मारोनियां बैसलों पंगती । उठवितां फजिती दातयाची ॥१॥

काय तें उचित तुम्हां कां न कळे । कां हो झांका डोळे पांडुरंगा ॥ध्रु.॥

घेईंन इच्छेचें मागोनि सकळ । नाहीं नव्हे काळ बोलायाचा ॥२॥

तुका म्हणे जालों माना अधिकारी । नाहीं लोक परी लाज देवा ॥३॥

२९७२

नाम न वदे ज्याची वाचा । तो लेंक दो बापांचा ॥१॥

हे चि ओळख तयाची । खूण जाणा अभक्ताची ॥ध्रु.॥

ज्याची विठ्ठल नाहीं ठावा । त्याचा संग न करावा ॥२॥

नाम न म्हणे ज्याचें तोंड । तें चि चर्मकाचें कुंड ॥३॥

तुका म्हणे त्याचे दिवशीं । रांड गेली महारापाशीं ॥४॥

२९७३

पतित मी पापी शरण आलों तुज । राखें माझी लाज पांडुरंगा ॥१॥

तारियेले भक्त न कळे तुझा अंत । थोर मी पतित पांडुरंगा ॥ध्रु.॥

द्रौपदी बहिणी वैरीं गांजियेली । आपणाऐसी केली पांडुरंगा ॥२॥

प्रल्हादाकारणें स्तंभीं अवतार । माझा कां विसर पांडुरंगा ॥३॥

सुदामा ब्राम्हण दारिद्रे पीडिला । आपणाऐसा केला पांडुरंगा ॥४॥

तुका म्हणे तुज शरण निजभावें । पाप निदाऩळावें पांडुरंगा ॥५॥

२९७४

कस्तूरीचें रूप अति हीनवर । माजी असे सार मोल तया ॥१॥

आणीक ही तैसीं चंदनाचीं झाडें । परिमळें वाढे मोल तयां ॥ध्रु.॥

काय रूपें असे परीस चांगला । धातु केली मोला वाढ तेणें ॥२॥

फिरंगी आटितां नये बारा रुके । गुणें मोलें विकें सहस्रवरी ॥३॥

तुका म्हणे नाहीं जातीसवें काम । ज्याचे मुखीं नाम तो चि धन्य ॥४॥

२९७५

नव्हें मी स्वतंत्र अंगाचा पाईंक । जे हे सकळिक सत्ता वारूं ॥१॥

तुम्हां आळवावें पाउला पाउलीं । कृपेची साउली करीं मज ॥ध्रु.॥

शक्तिहीन तरी जालों शरणागत । आपुला वृत्तांत जाणोनियां ॥२॥

तुका म्हणे भवाभेणें धरिलें पाय । आणीक उपाय नेणें कांहीं ॥३॥

२९७६

पाहों ग्रंथ तरी आयुष्य नाहीं हातीं । नाहीं ऐशी मति अर्थ कळे ॥१॥

होईंल तें हो या विठोबाच्या नांवें । आचरलें भावें जीवीं धरूं ॥ध्रु.॥

एखादा अंगासी येईंल प्रकार । विचारितां फार युक्ति वाढे ॥२॥

तुका म्हणे आळी करितां गोमटी । मायबापा पोटीं येते दया ॥३॥

२९७७

पाहातां रूप डोळां भरें । अंतर नुरे वेगळें । इच्छावशें खेळ मांडी । अवघें सांडी बाहेरी ॥१॥

तो हा नंदानंदन बाइये । यासी काय परिचार वो ॥ध्रु.॥

दिसतो हा नव्हे तैसा । असे दिशाव्यापक । लाघव हा खोळेसाटीं । होतां भेटी परतेना ॥२॥

म्हणोनि उभी ठालीये । परतलीये या वाटा । आड करोनियां तुका । जो या लोकां दाखवितो ॥३॥

२९७८

दुःखें दुभागलें हृदयसंपुष्ट । गहिंवरें कंठ दाटताहे ॥१॥

ऐसें काय केलें सुमित्रा सखया । दिलें टाकोनियां वनामाजी ॥ध्रु.॥

आक्रंदती बाळें करुणावचनीं । त्या शोकें मेदिनी फुटों पाहे ॥२॥

काय हे सामर्थ्य नव्हतें तुजपाशीं । संगें न्यावयासी अंगभूतां ॥३॥

तुज ठावें आम्हां कोणी नाहीं सखा । उभयलोकीं तुका तुजविण ॥४॥

कान्हा म्हणे तुझ्या वियोगें पोरटीं । जालों दे रे भेटी बंधुराया ॥५॥

२९७९

सख्यत्वासी गेलों करीत सलगी । नेणें चि अभागी महिमा तुझा ॥१॥

पावलों आपुलें केलें लाहें रास । निर्दैवां परिस काय होय ॥ध्रु.॥

कष्टविलासी म्यां चांडाळें संसारीं । अद्यापिवरि तरि उपदेशीं ॥२॥

उचित अनुचित सांभाळिलें नाहीं । कान्हा म्हणे कांहीं बोलों आतां ॥३॥

२९८०

असो आतां कांहीं करोनियां ग्लांती । कोणा काकुलती येइल येथें ॥१॥

करूं कांहीं दिस राहे तों सायास । झोंबों त्या लागास भावाचिये ॥ध्रु.॥

करितां रोदना बापुडें म्हणती । परि नये अंतीं कामा कोणी ॥२॥

तुकयाबंधु म्हणे पडिलिया वनीं । विचार तो मनीं बोलिला हे ॥३॥

२९८१

चरफडें चरफड शोकें शोक होये । कार्यमूळ आहे धीरापाशीं ॥१॥

कल्पतसे मज ऐसें हें पाहातां । करावी ते चिंता मिथ्या खोटी ॥ध्रु.॥

न चुके होणार सांडिल्या शूरत्वा । फुकट चि सत्वा होइल हानी ॥२॥

तुकयाबंधु म्हणे दिल्या बंद मना । वांचूनि निधाना न पवीजे ॥३॥

२९८२

न लगे चिंता आतां अन्मोन हाता । आलें मूळ भ्राता गेला त्याचें ॥१॥

घरभेद्या येथें आहे तें सुकानु । धरितों कवळून पाय दोन्ही ॥ध्रु.॥

त्याचें त्याचिया मुखें पडिलें ठावें । न लगे सारावें मागें पुढें ॥२॥

तुकयाबंधु म्हणे करील भेटी भावा । सोडीन तेधवां या विठ्ठला ॥३॥

२९८३

मूळस्थळ ज्याचें गोमतीचे तीरीं । तो हा सारी दोरी खेळवितो ॥१॥

ऐसें हे कळलें असावें सकळां । चोर त्या वेगळा नाहीं दुजा ॥ध्रु.॥

वैष्णव हे रे तयाचे पाळती । खूण हे निरुती सांगितली ॥२॥

तुकयाबंधु म्हणे आलें अनुभवास । तेणें च आम्हांस नागविलें ॥३॥

२९८४

बरा रे निर्गुणा नष्ट नारायणा । घरबुडवणा भेटलासी ॥१॥

एके घरीं कोणी कोणासी न धरी । ऐसी अपरांपरी केली आम्हां ॥२॥

कान्हा म्हणे कां रे निःकाम देखिलें । म्हणोनि मना आलें करितोसी ॥३॥

२९८५

धिंदधिंद तुझ्या करीन धिंदड्या । ऐसें काय वेड्या जाणितलें ॥१॥

केली तरी बरें मज भेटी भावास । नाहीं तरि नास आरंभिला ॥ध्रु.॥

मरावें मारावें या आलें प्रसंगा । बरें पांडुरंगा कळलेंसावें ॥२॥

तुकयाबंधु म्हणे तुझी माझी उरी । उडाली न धरीं भीड कांहीं ॥३॥

२९८६

भुिH मुक्ति तुझें जळों ब्रम्हज्ञान । दे माझ्या आणोनी भावा वेगीं ॥१॥

रद्धिी सिद्धी मोक्ष ठेवीं गुंडाळून । दे माझ्या आणून भावा वेगीं ॥ध्रु.॥

नको आपुलिया नेऊं वैकुंठासी । दे माझ्या भावासी आणुन वेगीं ॥२॥

नको होऊं कांहीं होसील प्रसन्न । दे माझ्या आणून भावा वेगीं ॥३॥

तुकयाबंधु म्हणे पाहा हो नाहींतरी । हत्या होईंल शिरीं पांडुरंगा ॥४॥

२९८७

मुख्य आहे आम्हां मातेचा पटंगा । तुज पांडुरंगा कोण लेखी ॥१॥

नको लावूं आम्हां सवें तूं तोंवरी । पाहा दूरवरी विचारूनी ॥ध्रु.॥

साहे संतजन केले महाराज । न घडे आतां तुज भेईंन मी ॥२॥

तुकयाबंधु म्हणे अहिक्यें ऐक्यता । वाढतें अनंता दुःखें दुःख ॥३॥

२९८८

नये सोमसरी उपचाराची हरी । करकरेचें करीं काळें तोंड ॥१॥

मागतों इतुकें जोडुनियां कर । ठेउनियां शीर पायांवरी ॥ध्रु.॥

तुम्हां आम्हां एके ठायीं सहवास । येथें द्वैत द्वेष काय बरा ॥२॥

तुकयाबंधु म्हणे बहुतां बहुतां रीती । अनंता विनंती परिसावी हे ॥३॥

२९८९

लालुचाईंसाटीं बळकाविसी भावा । परी मी जाण देवा जिरों नेदीं ॥१॥

असों द्या निश्चय हा मनीं मानसीं । घातली येविशीं दृढ कास ॥ध्रु.॥

मज आहे बळ आळीचें सबळ । फोडीन अंत्राळ हृदय तुझें ॥२॥

करुणारसें तुकयाबंधु म्हणे भुलवीन । काढूनि घेईंन निज वस्तु ॥३॥

२९९०

तुझीं वर्में आम्हां ठावीं नारायणा । परी तूं शाहाणा होत नाहीं ॥१॥

मग कालाबुली हाका देते वेळे । होतोसि परी डोळे नुघडिसी ॥ध्रु.॥

जाणोनि अज्ञान करावें मोहरें । खोटी खोडी हे रे तुझी देवा ॥२॥

तुकयाबंधु म्हणे कारण प्रचीति । पाहातों वेळ किती तेच गुण ॥३॥

२९९१

अवघीं तुज बाळें सारिखीं नाहीं तें । नवल वाटतें पांडुरंगा ॥१॥

म्हणतां लाज नाहीं सकळांची माउली । जवळी धरिलीं एकें दुरी ॥ध्रु.॥

एकां सुख द्यावें घेऊनि वोसंगा । एक दारीं गळा श्रमविती ॥२॥

एकां नवनीत पाजावें दाटून । एकें अन्न अन्नें करितील ॥३॥

एकें वाटतील न वजावीं दुरी । एकांचा मत्सर जवळी येतां ॥४॥

तुकयाबंधु म्हणे नावडतीं त्यांस । कासया व्यालास नारायणा ॥५॥

२९९२

निनांवा हें तुला । नांव साजे रे विठ्ठला ।

बरा शिरविला । फाटक्यामध्यें पाव ॥१॥

कांहीं तरी विचारिलें । पाप पुण्य ऐसें केलें ।

भुरळें घातलें । एकाएकीं भावासी ॥ध्रु.॥

मुद्राधारणें माळ माळा टिळे । बोल रसाळ कोंवळे ।

हातीं फांशाचे गुंडाळे । कोण चाळे गृहस्था हे ॥२॥

तुकयाबंधु म्हणे मिस्किन । करितोसी देखोन ।

पाहा दुरिवरी विच्छिन्न । केला परी संसार ॥३॥

२९९३

नाहीं घटिका म्हणसी । लाग लागला तुजपाशीं ।

पडिला हृषीकेशी । जाब सकळ करणें ॥१॥

माझें नेलें पांघरुण । ठावें असोन दुर्बळ दीन ।

माणसांमधून । उठविलें खाणोर्‍या ॥ध्रु.॥

आम्हीं हें जगऊनि होतों पाणी । संदीं देवदेव करूनि ।

जालासी कोठोनि । पैदा चोरा देहाच्या ॥२॥

तुकयाबंधु म्हणे केलें । उघडें मजचि उमगिलें ।

ऐसें काय गेलें । होतें तुज न पुरतें ॥३॥

२९९४

कनवाळ कृपाळ । उदार दयाळ मायाळ । म्हणवितोसी परि केवळ । गळेकाटू दिसतोसी ॥१॥

काय केलें होतें आम्हीं । सांग तुझें एकये जन्मीं । जालासी जो स्वामी । एवढी सत्ता करावया ॥ध्रु.॥

भलेपणाचा पवाडा । बरा दाविला रोकडा । करूनि बंधु वेडा । जोडा माझा विखंडिला ॥२॥

तुकयाबंधु म्हणे भला । कैसें म्हणताती तुजला । जीव आमुचा नेला । अंत पाहिला कांहींतरी ॥३॥

२९९५

आतां कळों आले गुण । अवघे चि यावरोन । चोखट लक्षण । धरिलें हें घरघेणें ॥१॥

या नांवें कृपासिंधु । म्हणवितोसी दीनबंधु । मज तरी मैंदु । दिसतोसी पाहातां ॥ध्रु.॥

अमळ दया नाहीं पोटीं । कठीण तैसाचि कपटी । अंधर्‍याची काठी । माझी गुदरसी च ना ॥२॥

तुकयाबंधु म्हणे पुरता । नाहीं म्हुण बरें अनंता । एरवीं असतां । तुझा घोंट भरियेला ॥३॥

२९९६

काय सांगों हृषीकेशा । आहे अनुताप आला ऐसा । गिळावासी निमिषा । निमिष लागों नेदावें ॥१॥

माझें बुडविलें घर । लेंकरें बाळें दारोदार । लाविलीं काहार । तारातीर करोनि ॥ध्रु.॥

जीव घ्यावा कीं द्यावा । तुझा आपुला केशवा । इतुकें उरलें आहे । भावाचिया निमित्यें ॥२॥

तुकयाबंधु म्हणें जग । बरें वाईंट म्हणो मग । या कारणें परी लाग । न संडावा सर्वथा ॥३॥

२९९७

मायबाप निमाल्यावरी । घातलें भावाचे आभारीं । तो ही परि हरी । तुज जाला असमाईं ॥१॥

हे कां भक्तिचे उपकार । नांदतें विध्वंसिलें घर । प्रसन्नता वेव्हार । सेवटीं हे जालासी ॥ध्रु.॥

एका जिवावरी । होतों दोनी कुटुंबारी । चाळवूं तो तरीं । तुज येतो निर्लज्जा ॥२॥

तुकयाबंधु म्हणे भला । आणीक काय म्हणावें तुला । वेडा त्यानें केला । तुजसवें संबंधु ॥३॥

२९९८

पूवाअ पूर्वजांची गती । हे चि आईंकिली होती । सेवे लावूनि श्रीपती । निश्चिंती केली तयांची ॥१॥

कां रे पाठी लागलासी । ऐसा सांग हृषीकेशी । अद्यापवरी न राहासी । अंत पाहासी किती म्हुण ॥ध्रु.॥

जन्मजन्मांतरीं दावा । आम्हां आपणां केशवा । निमित्य चालवा । काईंसयास्तव हें ॥२॥

तुकयाबंधु म्हणे अदेखणा । किती होसी नारायणा । देखों सकवेना । खातयासी न खात्या ॥३॥

२९९९

निसुर संसार करून । होतों पोट भरून । केली विवसी निर्माण । देवपण दाखविलें ॥१॥

ऐसा काढियेला निस । काय म्हुण सहित वंश । आणिलें शेवटास । हाउस तरी न पुरे ॥ध्रु.॥

उरलों पालव्या सेवटीं । तें ही न देखवे दृष्टी । दोघांमध्ये तुटी । रोकडीचि पाडीली ॥२॥

तुकयाबंधु म्हणे गोड । बहु जालें अति वाड । म्हणोनी कां बुड । मुर्‍यांसहित खावें ॥३॥

३०००

बरा जाणतोसी धर्मनीती । उचित अनुचित श्रीपती। करूं येते राती । ऐसी डोळे झांकूनि ॥१॥

आतां जाब काय कैसा । देसी तो दे जगदीशा । आणिला वोळसा । आपणां भोंवता ॥ध्रु.॥

सेवेचिया सुखास्तव । बळें धरिलें अज्ञानत्व । येइल परि हा भाव । ज्याचा त्यासी कारणा ॥२॥

तुकयाबंधु म्हणे नाहीं । आतां आम्हां बोल कांहीं । जडोनियां पायीं । तुझे त्वां चि घेतलें ॥३॥