मकर संक्रांती हा हिंदूंचा सर्वात मोठा सण आहे. भारतातील प्रत्येक प्रदेशात तो वेगवेगळ्या प्रकारे साजरा केला जातो. या दिवशी सूर्य उत्तरायण करून ऋतू बदलतो. मकर संक्रांती शुक्रवार, 14 जानेवारी 2022 रोजी आहे. हिंदू धर्मग्रंथानुसार, देवतांचा दिवस मकर संक्रांतीपासून सुरू होतो, जो आषाढ महिन्यापर्यंत चालतो. यावेळी मकर संक्रांतीला बनत आहेत खास योगायोग, करा ही 5 कामे-
खास संयोग : पौष महिन्यात मकर संक्रांतीनंतर शुक्लनंतर ब्रह्म योग राहील. सोबतच आनन्दादि योगात सण साजरा होईल. या दिवशी रोहिणी नक्षत्र असेल. यंदा मकर संक्रांती शुक्रवार युक्त असल्याने मिश्रिता आहे.
ब्रह्म मुहूर्त : सकाळी: 05:38 ते 06:26 पर्यंत
मकर संक्रांती पुण्य काळ मुहूर्त : दुपारी 02:12:26 ते संध्याकाळी 05:45:10 पर्यंत
अभिजीत मुहूर्त : दुपारी 12:14 ते 12:57 पर्यंत
विजय मुहूर्त : दुपारी 1:54 ते 02:37 पर्यंत
अमृत काल : संध्याकाळी 04:40 ते 06:29 पर्यंत
गोधूलि मुहूर्त: संध्याकाळी 05:18 ते 05:42 पर्यंत
1. स्नान : मकर संक्रांती किंवा उत्तरायण काळात स्नान केल्याने शरीर आणि मन शुद्ध होते आणि मनुष्य पापमुक्त होतो. या दिवशी पवित्र नदीत स्नान करणे, तीळ आणि गूळ खाणे आणि सूर्याला अर्घ्य देणे महत्त्वाचे आहे. हा दिवस दान आणि उपासनेसाठी महत्त्वाचा आहे.
2. दान : या दिवशी दान करणाऱ्याला ब्रह्मलोकाची प्राप्ती होते. कपडे, पैसा, धान यांचे दानही दान केले जाते. जो संन्याशांना तीळ दान करतो त्याला नरक भोगावा लागत नाही. या दिवशी उडीद, तांदूळ, तीळ, चिवडा, गाय, सोने, लोकरीचे कपडे, घोंगडी इत्यादी दान करण्याचे महत्त्व आहे. या दिवशी महाराष्ट्रातील महिला तीळ- गूळ वाटतात, वाट देतात आणि हळदी-कुंकवाचा समारंभ करतात.
3. विष्णु आणि सूर्य पूजा : या दिवशी श्रीहरीच्या माधव रूपाची पूजा आणि भगवान सूर्याची पूजा आणि व्रत- उपासना केल्याने उपासकाला राजसूय यज्ञ फळ प्राप्ती होते.
4. तर्पण : मकर संक्रांतीला गंगाजी भगीरथ यांच्या मागे-मागे चालत कपिल मुनीच्या आश्रमातून होत सागरात मिसळली होती. महाराज भगीरथ यांनी आपल्या पूर्वजांना याच दिवशी तर्पण केले होते. म्हणून मकर संक्रांतीला गंगासागर येथे मेळा भरतो आणि या दिवशी तर्पण केल्याने पितरांना मुक्ती मिळते.
5. पतंग महोत्सव : गुजरातसह अनेक राज्यांमध्ये हा सण 'काईट फेस्टिव्हल' म्हणूनही ओळखला जातो. पतंग उडवण्यामागील मुख्य कारण म्हणजे काही तास सूर्यप्रकाशात घालवणे. हा काळ थंडीचा असतो आणि या ऋतूत सकाळचा सूर्यप्रकाश शरीरासाठी आणि त्वचेसाठी आणि हाडांसाठी खूप फायदेशीर असतो. त्यामुळे सणासोबतच आरोग्यालाही फायदा होतो.