Disadvantages of Pranayama आजच्या युगात इंटरनेटवर किंवा पुस्तकांतून पाहून अनेकजण योगासने करत आहेत. त्यांना माहित नाही की असे अनेक योग आहेत जे योग्य प्रकारे न केल्यास फायद्याऐवजी नुकसान होऊ शकते.
तुम्ही प्राणायाम बद्दल ऐकले असेलच. बर्‍याच लोकांना ही योगामध्ये श्वास घेण्याची एक सोपी पद्धत वाटते ज्यामुळे बरेच फायदे होतात. म्हणूनच ते कोणतेही संशोधन न करता आणि कोणाचाही सल्ला न घेता प्राणायाम करतात. पण तुम्हाला कदाचित माहित नसेल की प्राणायाम करण्याच्या पद्धतीत थोडीशी चूकही गंभीर परिणाम होऊ शकते.
प्राणायामाचे तोटे
प्राणायामच्या माध्यमातून आपण शरीरातील महत्त्वाच्या ऊर्जेचे परिसंचरण वाढवतो. योगामध्ये प्राणायामाच्या 20 हून अधिक पद्धती वर्णन केल्या आहेत. बहुतेक लोक कोणत्याही तज्ञाच्या देखरेखीशिवाय घरी प्राणायाम करतात परंतु त्यांच्यापैकी बर्‍याच जणांना हे माहित नसते की उच्च रक्तदाब असलेल्या लोकांनी प्राणायाम करू नये कारण यामुळे तुमच्या मेंदूला हानी पोहोचू शकते आणि तुमच्या रक्तवाहिन्यांवर जास्त दबाव निर्माण होऊ शकतो. ज्यांना नुकताच ताप आला आहे किंवा गर्भवती आहेत किंवा गर्भाशयाच्या ग्रीवेचा त्रास आहे त्यांनीही प्राणायाम करू नये. जे लोक स्वतः प्राणायाम करतात त्यांच्यापैकी बहुतेकांना प्राणायाम करण्याची योग्य पद्धत माहित नसते. त्यांना ते करण्याचे तंत्र सोपे वाटते आणि ते ते करायला सुरुवात करतात. त्यामुळे अनेकांना चक्कर येणे, उलट्या झाल्यासारखे वाटणे, डोकेदुखी, नैराश्य, अपचन, बद्धकोष्ठता, मानसिक असंतुलन, कोरडे तोंड, रक्तातील साखरेचे प्रमाण वाढणे, प्रतिकारशक्ती कमकुवत होणे, दृष्टी धूसर होणे आदी समस्या जाणवू लागतात.
प्राणायाम अभ्यासात लोक कोणत्या चुका करतात?
प्राणायामाचे हे तोटे कधी कधी लगेच दिसून येतात तर कधी दूरगामी परिणाम करणारे सिद्ध होतात. त्यामुळे प्राणायामचे तंत्र आधी नीट समजून घेऊन मगच प्राणायाम केले पाहिजे. तसे जर तुम्ही विचार करत असाल की साध्या इनहेल आणि एक्सेल प्रक्रियेत तुमच्याकडून कोणत्या चुका होऊ शकतात, हे जाणून घ्या-
1. काही लोक अतिप्रमाणात प्राणायाम करतात. आठवड्यातून किती दिवस आणि किती वेळा प्राणायाम करावा याचे काही नियम आहेत, पण काही लोक मोकळे किंवा नुसते बसल्यावर प्राणायाम करायला लागतात.
2. काही लोक प्राणायाम करताना बराच वेळ श्वास रोखून धरतात. ज्यांना बीपीचा त्रास होतो त्यांच्यासाठी हे धोकादायक आहे. काही लोक हे खूप जोराने करतात, जे वृद्ध, बीपी असलेल्या लोकांसाठी आणि मानसिक तणावातून जात असलेल्या कोणत्याही व्यक्तीसाठी हानिकारक असू शकतात.
3. काही लोक रिकाम्या पोटी किंवा भूक लागल्यावर भरपूर प्राणायाम करतात आणि काही लोक अन्न खाल्ल्यानंतर लगेच प्राणायाम करायला सुरुवात करतात. या दोन्ही परिस्थितींमध्ये उलट्या झाल्यासारखे वाटू शकते.
4. काही लोक बंद खोलीत प्राणायाम करतात, तर मोकळ्या जागेत प्राणायाम करण्याचा सल्ला दिला जातो.
5. काही लोक प्राणायाम करताना योग्य मुद्रेत बसत नाहीत तर काही लोक वेळेअभावी घाईघाईने करू लागतात.
6. काही लोक प्राणायाम करताना त्यांच्या भुवयांमध्ये जास्त लक्ष केंद्रित करतात, ज्यामुळे चक्कर येण्याची शक्यता वाढते.
प्राणायाम ही एक अतिशय महत्त्वाची योग प्रक्रिया आहे जी अत्यंत सावधगिरीने करणे आवश्यक आहे. त्यामुळे जेव्हाही तुम्ही ते कराल तेव्हा पूर्ण माहिती घेऊन किंवा तज्ञाच्या मार्गदर्शनाखाली करा.