पक्षाच्या गठित करण्यामागे सोनिया परदेशी मुळाची असल्याचा मुद्दा
सोनिया गांधी परदेशी असल्यामुळे काँग्रेसपासून वेगळे होऊन महाराष्ट्राचे माजी मुख्यमंत्री आणि केंद्रीय मंत्री शरद पवार, माजी लोकसभा सभापती पीए संगमा आणि तारिक अन्वर यांनी 25 मे 1999 रोजी राष्ट्रवादी काँग्रेस पार्टी या NCP च्या नावावर एक नवीन पक्ष तयार केले. प्रत्यक्षात, हे तिघे नेते सोनिया गांधी यांना काँग्रेस पक्षाचे नेतृत्व दिल्यामुळे नाराज होते. त्यांच्या सोनिया-विरोधी प्रवृत्तीमुळे या तिघांना काँग्रेसमधून बाहेर काढण्यात आले.
एनसीपीचा प्रभाव केवळ महाराष्ट्रात आहे. संगमा यांच्यामुळे काही काळासाठी पक्षाचा प्रभाव उत्तर-पूर्वीकडे बघायला मिळाला. नंतर नंतर पवार यांची सोनिया गांधींशी वाढत असलेल्या जवळिकीमुळे संगमा पश्चिम बंगालच्या तत्कालीन मुख्यमंत्री आणि तृणमूल काँग्रेसच्या प्रमुख ममता बॅनर्जी यांच्याशी जुळले.
शरद पवारांची मोजणी महाराष्ट्रातील सर्वोच्च मराठा नेत्यांमध्ये होते आणि म्हणूनच राज्यात त्यांची आणि राष्ट्रवादी काँग्रेसचा पाया मजबूत आहे. महाराष्ट्रात काँग्रेस, भाजप, शिवसेना आणि राष्ट्रवादी काँग्रेस यांच्यातील बरोबरीची टक्कर आहे. तथापि, हळू हळू पवार यांचा सोनियावरील राग कमी झाला आणि ते पुन्हा एकदा काँग्रेसच्या जवळ आले. ते काँग्रेसमध्ये सामील तर झाले नाही पण त्यांचा पक्ष यूपीए -1 आणि यूपीए -2 सरकारमध्ये समाविष्ट करण्यात आला.
सप्टेंबर 2018 मध्ये राष्ट्रवादीच्या संस्थापकांमध्ये तारिक अन्वर देखील शरद पवार यांच्याद्वारे राफेल करारांवर नरेंद्र मोदींना पाठिंबा दिल्यामुळे रागवाले आणि त्यांनी पार्टी सोडली. त्यांनी लोकसभा सदस्यत्वातून देखील राजीनामा दिला. लोकसभा निवडणुका 2014 मध्ये राष्ट्रवादीला 6 जागा मिळाल्या, जेव्हा की 2014 विधानसभा निवडणुकीत राष्ट्रवादीने 41 जागा जिंकल्या आणि चौथ्या स्थानावर राहिली.