महिला आणि पुरुषांमध्ये समानता निर्माण व्हावी आणि महिलांना त्यांच्या हक्कांबद्दल जागरूक करावे या उद्देशाने हा दिवस साजरा केला जातो. दर वर्षी "आंतरराष्ट्रीय महिला दिन" 8 मार्च रोजी जगभरात साजरा केला जातो. हा दिवस महिलांच्या हक्कांच्या चळवळीचे प्रतीक असून हा दिवस साजरा करण्याचा मुख्य हेतू देखील महिलांच्या हक्कांना प्रोत्साहन देणे हा आहे.
या वर्षासाठीच्या "आंतरराष्ट्रीय महिला दिन" 2021 ची थीम आहे- “Women in leadership: Achieving an equal future in a COVID-19 world” ("महिला नेतृत्व: COVID-19 च्या जगात समान भविष्य साध्य करणे").
"आंतरराष्ट्रीय महिला दिन" थीम
या वर्षासाठीच्या "आंतरराष्ट्रीय महिला दिनाचे" थीम म्हणजे "महिला नेतृत्त्व: कोविड -19 च्या जगात समान भविष्य". ही थीम COVID-19 साथीच्या काळात आरोग्यसेवा कामगार, इनोव्हेटर इत्यादी म्हणून जगभरातील मुली आणि स्त्रियांचे योगदान अधोरेखित करते. आंतरराष्ट्रीय महिला दिन थीमसह पहिल्यांदा 1996 साली साजरा करण्यात आला. त्यावर्षी संयुक्त राष्ट्राची थीम होती, 'भूतकाळाचा उत्सव, भविष्यासाठी नियोजन'.
"आंतरराष्ट्रीय महिला दिन" कधी सुरू झाला
"आंतरराष्ट्रीय महिला दिन" ची सुरुवात 1908 मध्ये अमेरिकेच्या न्यूयॉर्क शहरातील महिला कामगार चळवळीपासून झाली. जेव्हा त्यांच्या हक्काच्या मागणीसाठी सुमारे 15,000 महिला रस्त्यावर उतरल्या. चांगल्या वेतनाची आणि मतदानाच्या हक्काची मागणी करुन या महिला कामकाजाचा वेळ कमी करण्यासाठी निदर्शने करीत होत्या. महिलांच्या या निषेधाच्या जवळपास एक वर्षानंतर अमेरिकेच्या सोशलिस्ट पक्षाने पहिला राष्ट्रीय महिला दिन साजरा करण्याची घोषणा केली. ज्यानंतर महिला दिन आंतरराष्ट्रीय स्तरावर साजरा करण्याची कल्पना क्लारा झेटकिन या महिलेने दिली.
क्लारा तेव्हा युरोपियन देश डेन्मार्कची राजधानी कोपेनहेगन येथे कार्यरत महिलांच्या आंतरराष्ट्रीय परिषदेत भाग घेत होती. त्यावेळी या परिषदेत सुमारे 100 महिला उपस्थित होत्या, ज्या 17 देशांमधून आल्या होत्या. या सर्व महिलांनी क्लाराचा प्रस्ताव एकमताने मंजूर केला. क्लारा झेटकिन यांनी सन 1910 मध्ये जागतिक स्तरावर महिला दिन साजरा करण्याचा प्रस्ताव दिला होता. पहिला आंतरराष्ट्रीय महिला दिन सन 1911 मध्ये ऑस्ट्रिया, डेन्मार्क, जर्मनी आणि स्वित्झर्लंडमध्ये साजरा करण्यात आला. परंतु 1975 साली याला औपचारिकरित्या मान्यता मिळाली.
आंतरराष्ट्रीय महिला दिन साजरा करण्याचे उद्दीष्ट
"आंतरराष्ट्रीय महिला दिन" साजरा करण्याचे सर्वात महत्त्वाचे उद्दीष्ट म्हणजे महिला आणि पुरुषांमध्ये समानता निर्माण करण्यासाठी जागरूकता आणणे. तसेच महिलांना त्यांच्या हक्कांविषयी जागरूक केले पाहिजे. आजही अनेक देशांमध्ये महिलांना समानतेचा अधिकार नाही. महिला शिक्षण आणि आरोग्याच्या बाबतीत मागासलेल्या आहेत. त्याचबरोबर महिलांवरील हिंसाचाराच्या घटनाही पुढे येत आहेत. एवढेच नव्हे तर नोकरीमध्ये पदोन्नतीमध्ये ज्या बाबींचा सामना करावा लागतो तेथे महिलांच्या नोकरीच्या बाबतीतही मागासलेल्या आहेत. जेव्हा 19 व्या शतकात महिला दिन सुरू झाला तेव्हा महिलांना मतदानाचा हक्क मिळाला.
देश आणि जगात अशा प्रकारे साजरा केला जातो महिला दिन
"आंतरराष्ट्रीय महिला दिन" जगभरात वेगवेगळ्या प्रकारे साजरा केला जातो. हा दिवस आता समाजात, राजकारणात आणि अर्थव्यवस्थेच्या क्षेत्रात महिलांच्या प्रगतीचा दिवस म्हणून आनंदाने साजरा केला जातो. या दिवशी भारतात महिलांवर आधारित वेगवेगळे कार्यक्रम आयोजित केले जातात. लोक स्त्रियांना शुभेच्छा आणि विविध भेटवस्तू देतात. तसेच, या निमित्ताने नारी शक्ती पुरस्कार देण्यात येतात. महिला व बालविकास मंत्रालयाने हा पुरस्कार प्रदान केला आहे. व्यक्ती, गट, स्वयंसेवी संस्था किंवा संस्थांना हा पुरस्कार देण्यात येतो. महिला सशक्तीकरण क्षेत्रात केलेल्या विलक्षण कार्यासाठी हा पुरस्कार प्रदान करण्यात येतो.
त्याचबरोबर रशिया, चीन, कंबोडिया, नेपाळ आणि जॉर्जियासारख्या अनेक देशांमध्ये या दिवशी सुट्टी असते. चीनमधील बर्‍याच महिलांना "आंतरराष्ट्रीय महिला दिन" वर कामातून अर्धा दिवस सुटी दिली जाते. याव्यतिरिक्त, इटलीची राजधानी रोममध्ये या दिवशी महिलांना मिमोसा (चिमीमुई) ची फुले देण्याची प्रथा आहे. काही देशांमध्ये, मुले या दिवशी आपल्या आईला भेटवस्तू देतात. म्हणून अनेक देशांमध्ये या दिवशी पुरुष पत्नी, मित्र, आई आणि बहिणींना भेटवस्तू देखील देतात.