निरोगी राहण्यासाठी पचनक्रिया मजबूत असणे आवश्यक आहे. कमकुवत पचनसंस्थेमुळे अनेक आजार होतात. पचनसंस्था सुधारण्यासाठी लोक अनेक उपाय करून बघतात, पण त्याचा परिणाम दिसत नाही. तुमची इच्छा असल्यास, तुम्ही रोज सकाळी काही योगासनांचा सराव करून पचनसंस्था सुधारू शकता. यामुळे पचनसंस्थेशी संबंधित समस्या दूर होतील. गॅस, अॅसिडिटी, अपचन आणि बद्धकोष्ठता यापासूनही तुम्हाला आराम मिळेल.
1. पुषन मुद्रा
पचनसंस्था सुधारण्यासाठी पुषन मुद्राचा सराव हा एक चांगला पर्याय आहे. रोज असे केल्याने पोट फुगणे, मळमळ आणि अपचनाची समस्या दूर होते. पूषण मुद्रा करण्यासाठी प्रथम पद्मासनात बसावे. आपले दोन्ही हात मांडीवर ठेवा. या दरम्यान तळवे आकाशाकडे असावेत. यानंतर उजव्या हाताने अंगठा, तर्जनी आणि मधली बोटे एकत्र दाबा. बाकीची दोन्ही बोटे सरळ ठेवा. त्याच बरोबर, आपल्या डाव्या हाताची मधल्या आणि अंगठ्याची बोटे अंगठ्याने जोडा. या स्थितीत पाठीचा कणा सरळ ठेवा. दीर्घ श्वास घ्या आणि ध्यान करा.
2. प्राण मुद्रा
प्राण मुद्रा पित्ताची अत्याधिक अग्नी शांत करते. आयुर्वेदानुसार शरीरात पित्त संतुलित ठेवण्याची गरज आहे. कारण त्याचा पचनसंस्थेवर परिणाम होतो. यासाठी तुम्ही प्राण मुद्राचा सराव करू शकता. यासाठी पद्मासनात बसावे. आता तुमच्या अनामिका आणि करंगळीचे टोक अंगठ्याच्या टोकाशी जोडून घ्या. मधली आणि तर्जनी सरळ ठेवा. ही मुद्रा तुम्ही 10 मिनिटे करू शकता. त्यात दीर्घ श्वास घ्या आणि ध्यान करा.
3. अपान मुद्रा
पचनसंस्था मजबूत करण्यासाठी आपन मुद्रा खूप फायदेशीर आहे. ही मुद्रा रोज केल्याने गॅस आणि अपचनापासून आराम मिळतो. ही मुद्रा करण्यासाठी प्रथम सुखासनात बसावे. आपले हात आपल्या गुडघ्यावर ठेवा. तळवे आकाशाकडे तोंड करून असावेत. आता तुमच्या मधल्या टोकाला आणि अंगठ्याच्या शेवटच्या बोटांच्या टोकाला जोडा. बाकीची दोन्ही बोटे सरळ ठेवा. डोळे बंद करा आणि दीर्घ श्वास घ्या.
4. सहज अग्निसार मुद्रा
या आसनाचा सराव करण्यासाठी प्रथम सुखासनात बसावे. कंबर आणि पाठीचा कणा सरळ ठेवा. आपल्या श्वासाकडे लक्ष द्या. आता तुमचे दोन्ही तळवे पोटावर ठेवा. तळवे नाभीकडे ठेवा. दोन्ही हातांच्या चारही बोटांनी पोटावर हलका दाब द्या. पोटाचे स्नायू खाली दाबा. या दरम्यान श्वास घ्या आणि बाहेर पडा
5. गरुड मुद्रा
गरुड मुद्रा करण्यासाठी प्रथम उजवा तळहात अशा प्रकारे ठेवा की दोन्ही हातांची बोटे एकमेकांना झाकणार नाहीत. 10 खोल श्वास घ्या आणि सोडा. आपले तळवे नाभीकडे आणा, नंतर 10 वेळा श्वास घ्या आणि श्वास सोडा. आता असेच तळवे छातीवर ठेवून करा. आपण ही प्रक्रिया 4-5 मिनिटांसाठी पुन्हा करू शकता.
पचनसंस्था सुधारण्यासाठी दररोज मुद्रा करण्यासोबतच प्राणायाम आणि योगासने करणेही आवश्यक आहे. प्राणायाम केल्याने फुफ्फुसे मजबूत होतात, पचनसंस्थाही मजबूत होते. रोज रिकाम्या पोटी प्राणायाम केल्याने गॅस, अपचन, बद्धकोष्ठता आणि ऍसिडिटीपासून आराम मिळतो.